Wizerunek Michała VIII Paleologa, okres bizantyjski
Wizerunek Michała klęczącego przed Chrystusem
Michał VIII Paleolog (ur.
1224
/
1225
, zm.
11 grudnia
1282
) –
cesarz
Nicei
od
1259
roku;
cesarz
Bizancjum od
1261
. Udało mu się odnowić
Cesarstwo Bizantyńskie
, od
1204
zajęte przez
łacinników
. Podczas swego panowania dążył do zbliżenia kościołów
chrześcijańskich
i skutecznie odpierał ataki na cesarstwo. Założył dynastię Paleologów, najdłużej panującą w historii Cesarstwa
Pokrewieństwo
Przyszły cesarz pochodził z bizantyńskiej rodziny. Jego ród był spokrewniony z niegdyś panującymi na tronie wschodniorzymskim Dukasami,
Komnenami
i Angelosami. Jego Żona Teodora była cioteczną wnuczką cesarza nicejskiego
Jana II Watatzesa
z obecnie panującego w Nicei rodu Laskarysów.
Młodość
Michał spędził młodość w
Nicei
i
Nikomedii
. Słynął tam ze swoich zdolności dyplomatycznych, nieprzeciętnej inteligencji i intryganctwa. Przez Jana III Watatzesa i jego następce, Teodora II Laskarysa wielokrotnie był oskarżany o spiskowanie i mimo swojego talentu dowódczego i militarnych sukcesów jako dowódcy armii został zmuszony do ucieczki z kraju.
Walka o tron
Palelolog schronił się wtedy w
Sułtanacie Ikonium
, gdzie na dworze w
Ikonium
zdobył zaufanie władcy. Za jego pośrednictwem miał zamiar wrócić do Nicei i walczyć o tron cesarski, jednak najazd
Mongołów
popsuł mu szyki. Okazja nadarzyła się dopiero po śmierci cesarza Teodora, którego syn,
Jan IV
, miał dopiero 7 lat i nie był w stanie objąć rządów w państwie. Michał z pomocą wojska zgładził regenta wyznaczonego przez Teodora i sam zajął jego miejsce. W
1259
roku współkoronował się wraz z młodym Janem na Cesarza Nicejskiego. Miał poparcie duchowieństwa i arystokracji. Trzy lata później pozbawił małego cesarza wzroku i zrzucił go z tronu, kończąc w ten sposób rządy dynastii Laskarysów.
Panowanie w cesarstwie
Początki rządów
Imperium Bizantyńskie w
1265
(William R. Shepherd,
Historical Atlas,
1911
)
Cesarz musiał teraz skupić się na umocnieniu pozycji Nicei w rejonie. Nie było to łatwe. Cesarstwo było ostatnim spadkobiercą
Bizancjum
, więc siłom zaangażowanym po stronie łacinników zależało na ostatecznym jego zgładzeniu. Organizatorem koalicji był król Sycylii Manfred, który skupił po swej stronie
Despotat Epiru
,
Księstwo Achai
i
Królestwo Serbii
. Do
starcia
doszło jesienią
1259
roku na Równinie Pelagońskiej. Michał wyszedł z niego obronną ręką. Umocnił tym samym swoją pozycję w rejonie Morza Egejskiego. Ciągle jednak zagrażała mu
Wenecja
, przeciw której jednak zawarł sojusz z
Genueńczykami
. Otworzyło mu to drogę do zdobycia Konstantynopola.
Zdobycie Konstantynopola
Opanowanie historycznej stolicy Cesarstwa było łatwiejsze niż mogło się wydawać. Jeden z dowódców cesarza wykorzystując brak garnizonu 25 lipca 1261 roku
wkroczył do Konstantynopola
. Michał koronował się na cesarza bizantyńskiego, odnawiając tym samym państwo na kolejne 200 lat.
Rozwój i obrona cesarstwa
Mimo że łacinnicy utracili Konstantynopol, nie zamierzali odpuścić w walce o katolickie cesarstwo wschodnie. Po ich stronie stanęli zawsze wrodzy Bizantyńczykom władcy Sycylii. Michał natomiast planował odbicie dawnych ziem Cesarstwa Wschodniorzymskiego, m.in. Epiru, Bułgarii, Serbii. Musiał także układać sobie stosunki z potęgami morskimi zainteresowanymi basenem Morza Egejskiego - Wenecją i Genuą. Najwięcej problemów sprawiał
Karol I Andegaweński
, władca Sycylii od
1266
roku. Władca ten był gorliwym stronnikiem odbudowania Cesarstwa Łacińskiego. Przez kilkanaście lat swojego panowania skupiał się na organizowaniu kolejnych koalicji antybizantyńskich. W
1267
roku zawarł przymierze z Baldwinem II, do którego dołączyli Książę Achai, car Bułgarii i Król Serbii. Michał musiał w tej sytuacji zwrócić się do papieża
Klemensa IV
o gotowość do rozpoczęcia rokowań w sprawie unii kościołów. To na jakiś czas oddaliło groźbę sprzymierzenia się sił zachodu przeciwko Bizancjum. Cesarz zwracał się także do brata Karola -
Ludwika IX Świętego
, który przekonywał brata do udziału we francuskiej krucjacie przeciw Arabom, co na jakiś czas pochłonęło siły Andegaweńczyka.
Unia lyońska
W
1273
roku znów Karol zjednoczył wrogów cesarstwa. Wtedy Paleolog posunął się do ostateczności - postawiony przez papieża
Grzegorza X
w sytuacji bez wyjścia, zgodził się na podpisanie
unii między Kościołami
. Zawarto ją
6 lipca
1274
roku na
drugim soborze lyońskim
. Unia jednak nie zdobyła poparcia ani na Zachodzie, ani na Wschodzie, więc nowy papież
Marcin IV
zerwał ją i potępił Michała VIII. Porozumienie między Kościołami przetrwało tylko 7 lat, jednak było pierwszym przykładem zjawiska
ekumenizmu
.
Koniec rządów
Zwycięstwo nad Karolem
W lipcu
1281
roku w
Orvieto
Karol pod patronatem papiestwa zawarł koalicję z łacinnikami, Serbami, Bułgarami, Wenecją. Bizancjum było skazane na porażkę, a jednak Michał znalazł wyjście i z tej sytuacji - skorzystał z floty aragońskiej, którą współfinansował już od dłuższego czasu. Razem z
Piotrem III
przygotował powstanie na wyczerpanej ciągłymi wojnami Sycylii, które pozbawiło władzy Karola. Sycylia i jej posiadłości trafiły w ręce
Aragonii
, a największy wróg Cesarstwa Bizantyńskiego został pokonany. Karol uciekł do Francji i ostatecznie zrezygnował z planów odbudowy państwa łacinników.
Schyłek życia
Michał, mimo że wielokrotnie uratował dziedzictwo Bizancjum, utracił szacunek jego mieszkańców i nigdy go już nie odzyskał. Najbardziej niepopularna wśród ludu była jego chęć jednoczenia Kościołów - szczera czy wymuszona. Odsunęła się od niego rodzina, a jego ciało pochowano bez żadnych uroczystości religijnych.
