Jean Omer Marie Gabriel Monnet (ur.
9 listopada
1888
, zm.
16 marca
1979
) –
francuski
polityk
i
ekonomista
, architekt
wspólnot europejskich
.
Choć nigdy nie pełnił publicznych urzędów, był obecny w tle działań wielu zachodnich rządów, jako
pragmatyczny
internacjonalista
.
Wczesne lata
Urodził się w
Cognac
, w rodzinie handlarza
koniakiem
. W wieku 16 lat zrezygnował z egzaminów wstępnych na studia we Francji i wyjechał do
Londynu
, gdzie studiował
biznes
i
język angielski
. Potem wielokrotnie podróżował w interesach po całej Europie.
W
1914
roku Monnet został z powodu stanu zdrowia uwolniony od służby wojskowej, ale podjął się pracy nad rozwiązaniem żywotnego dla aliantów problemu organizacji dostaw wojskowych, której nieskuteczność mogła zagrozić wynikowi wojny. Monnet zaproponował plan koordynacji zasobów wojennych Francji i Anglii, który został zaakceptowany przez władze wojskowe obu krajów.
Okres międzywojenny
Dzięki temu sukcesowi, w wieku 31 lat Monnet został mianowany zastępcą sekretarza generalnego
Ligi Narodów
, tuż po jej utworzeniu w
1919
roku przez francuskiego premiera
Georges'a Clemenceau
i brytyjskiego polityka
Arthura Balfoura
.
Rozczarowany Ligą i jej nieskutecznym systemem jednomyślności w podejmowaniu decyzji, Monnet zrezygnował w
1923
ze stanowiska i zajął się ponownie rodzinnym biznesem, który przeżywał w tym czasie kłopoty. Później, jako międzynarodowy finansista, okazał swoją skuteczność w przywracaniu ekonomicznych podstaw szeregu krajów Europy Środkowej i Wschodniej, stabilizując m.in. w
1927
polskiego
złotego
, a rok później rumuńskiego
leja
. W
1929
założył i prowadził Bancamerica-Blair, bank w
San Francisco
, a w latach
1934
-
1936
pracował w
Chinach
nad organizacyjną i ekonomiczną stroną budowy chińskiej sieci kolejowej.
II wojna światowa
W grudniu
1939
Monnet wyjechał do Londynu, aby doglądać koordynacji wojennego potencjału produkcyjnego obu krajów. Gdy Francja upadła w czerwcu
1940
, Monnet zainspirował
de Gaulle'a
i
Churchilla
do przyjęcia planu swoistej unii obu krajów, aby umożliwić im przeciwstawienie się
nazizmowi
.
W sierpniu 1940 Monnet został wysłany przez rząd brytyjski do
USA
, jako członek brytyjskiej rady do spraw dostaw wojennych, gdzie został doradcą prezydenta
Roosevelta
. Przekonany, że Ameryka może być "arsenałem demokracji", przekonał prezydenta do uruchomienia programu masowej produkcji uzbrojenia. Wkrótce potem, w 1941, Roosevelt uruchomił Victory Plan (Plan Zwycięstwa), który oznaczał faktyczne przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wspólnego wysiłku wojennego.
Po wojnie brytyjski ekonomista
John Maynard Keynes
miał powiedzieć, że dzięki swoim działaniom koordynacyjnym Monnet prawdopodobnie skrócił czas trwania wojny o rok.
W
1943
Monnet został członkiem Narodowego Komitetu Wyzwolenia, francuskiego rządu na uchodźstwie w
Algierii
. W czasie spotkania
5 sierpnia
1943 oświadczył Komitetowi:
- "Nie będzie nigdy pokoju w Europie, jeśli państwa zostaną zrekonstytuowane na bazie narodowej suwerenności... Kraje Europy są za małe, aby zagwarantować swojej ludności niezbędny dobrobyt i postęp społeczny. Kraje europejskie muszą się ukonstytuować w postaci federacji..."
Europejska Wspólnota Węgla i Stali
Po wyzwoleniu Monnet zaproponował rządowi francuskiemu globalny plan modernizacji i rozwoju ekonomicznego. Wyznaczony przez de Gaulle'a na komisarza planowania, nadzorował plan ożywienia francuskiej gospodarki. W tym czasie zauważył, że tarcia między Francją i Niemcami w sprawie kontroli nad
Zagłębiem Ruhry
, ważnym regionem produkcji węgla i stali, przybrały niebezpieczne rozmiary, grożące wręcz wrogimi działaniami wojskowymi, jak po
I wojnie światowej
. Zaproponował wtedy ideę Wspólnoty Europejskiej, którą
9 maja
1950
przedstawił w imieniu francuskiego rządu minister spraw zagranicznych
Robert Schuman
(
deklaracja Schumana
). Miała ona prowadzić do utworzenia francusko-niemieckiej kontroli nad produkcją węgla i stali, za pośrednictwem tzw.
High Authority
(Wysoka Władza), będąc zarazem otwartą na kraje trzecie. Schuman deklarował:
- "Przez konsolidację podstawowej produkcji i instytucję High Authority, której decyzje będą wiążące dla Francji, Niemiec i wszystkim krajów, które potem dołączą, propozycja jest pierwszym konkretnym krokiem ku europejskiej federacji, niezbędnego warunku zachowania pokoju." (Źródło:
[1]
)
Wkrótce potem pozytywnie odniosły się do propozycji Niemcy Zachodnie, Belgia, Luksemburg i Holandia. Wielka Brytania, pomimo zaproszenia, nie przystąpiła do umowy, kierując się względami narodowej suwerenności gospodarczej. Pierwszym prezydentem High Authority został Monnet.
Wspólny Rynek
W
1955
r. Monnet założył Action Committee for the United States of Europe, mający ożywić ideę budowy wspólnej Europy, zwłaszcza po nieudanym eksperymencie z Europejską Wspólnotą Obronną. Zjednoczył on wiele partii i związków zawodowych jako siłę motoryczną dla utworzenia podstaw przyszłej unii. Pierwszym skutkiem było powstanie w
1958
r. na bazie
Traktatów Rzymskich
Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej
, potem Wspólnoty Europejskiej (
1967
) z jej ciałami. W
1973
r., już po śmierci kontestującego udział Wielkiej Brytanii de Gaulle'a, do wspólnoty przystąpiła Wielka Brytania. W
1974
r. powstała
Rada Europejska
, w
1979
r. Europejski System Monetarny.
Po przejściu na
emeryturę
, Monnet napisał w swoim domu w Houjarray pamiętniki. W
1976
szefowie rządów
Wspólnoty Europejskiej
przyznali mu, jako pierwszemu, tytuł Honorowego Obywatela Europy. Zmarł w
1979
, w wieku 91 lat. Jego prochy zostały złożone w paryskim
Panteonie
.
Zobacz też