Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Dudek

Dudek

Dudek (Upupa epops) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny dudkowatych (Upupidae).

Spis treści

Występowanie

Choć to ptak ciepłolubny zamieszkuje niemal całą Europę (najczęściej jej południowo-zachodnią część) oraz środkową i południową Azję . W Europie północna granica występowania sięga Bałtyku i ciągnie się po Jezioro Bajkał. Na zimę ptak opuszcza wyższe szerokości geograficzne i kieruje się na południe. Przeloty w IV i IX – X, zimuje w środkowej i północno-zachodniej Afryce na wschód od Sumatry i na południe od Sahary (U. epops saturata – w Japonii ).

W Polsce można go spotkać we wszystkich regionach, zarówno na niżu, jak i w niższych częściach gór, lecz na ogół nie występuje licznie, lokalnie rzadko, szczególnie w górach i na Pobrzeżu Bałtyckim. Większe skupiska dudka spotkamy na Podlasiu , Mazurach , Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim oraz nad środkowym Bugiem .

Systematyka

W niektórych systematykach (Sibley-Ahlquist) wydziela się osobny rząd dudkowe (Upupiformes), obejmujący dwie rodziny: dudki (Upupidae) oraz sierpodudki (Phoeniculidae). Gill i Wright (2006) klasyfikują go w rodzinie dudkowatych należącej do rzędu Bucerotiformes [3].

Charakterystyka

Dudek oddający się kąpieli w piasku

Wygląd zewnętrzny

Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego , samica jest jedynie nieco mniejsza od samca i ma bardziej stonowane barwy. Rozpoznanie płci możliwe jest jednak tylko z bliska. Na głowie charakterystyczny, rozkładany wachlarzowato w okresie godowym, w sytuacjach zagrożenia i przy odlocie lub lądowaniu, rdzawy, ruchomy dwurzędowy czub (złożony do tyłu wygląda jak młotek). Końcówki piór w czubie czarne. Głowa i szyja rdzawo-brązowe, a spód ciała z podłużnymi i ciemnymi plamami. Plecy i pierś czerwonobrązowe, na czarnych lotkach i sterówkach białe i żółtawe poprzeczne pasy, brzuch i podogonie jasne, dziób długi, cienki, rdzawo brązowy z czarnym końcem i zagięty, z uwstecznionym językiem. Skrzydła szerokie i zaokrąglone. Ma ciemnobrązowe oczy i szare nogi.
Dudek dorównuje wielkością turkawce i jest nieco większy od szpaka. Ptak jest łatwo rozpoznawalny, zwłaszcza w locie, bo jako jedyny europejski ptak łączy w upierzeniu rdzawą, czarną i białą barwę. Zaskoczony obecnością człowieka dudek nie odlatuje zawsze od razu. Czasem nieruchomieje w pozie w której upodabnia się do barwnej jaszczurki. Dzięki swemu upierzeniu w czasie żerowania zlewa się z otoczeniem.

Rozmiary

długość ciała 
ok. 28–29 cm
rozpiętość skrzydeł 
45–46 cm
długość ogona 
10 cm
długość dzioba 
5–6 cm

Masa

ok. 50–80 g

Zachowanie

Lot falisty, szybki, pozornie niezdarny jak u motyli czy nietoperzy , ale bardzo zwrotny. Dzięki czarno-białemu prążkowaniu lotek i ogona w powietrzu przypomina wtedy wielkiego motyla lub sójkę, tym bardziej, że lata nisko nad ziemią. Spotkać można go z rozłożonymi skrzydłami w trakcie wygrzewania się na słońcu. Nie zawsze łatwo zauważyć go w terenie, choć nie jest to ptak płochliwy i najczęściej przebywa na otwartych przestrzeniach, gdzie siada na wyżej położonych obiektach - budach, kamieniach lub płotach.

Niepokojone pisklęta potrafią ze specjalnie zmodyfikowanego gruczołu kuprowego wystrzyknąć ciemnobrązowy płyn o nieprzyjemnym, piżmowym zapachu. Mogą również wystrzykiwać strumienie płynnego kału i zawartości jelit przez otwór kloaczny. Strzały takie mogą sięgnąć nawet 50 cm w górę. Podczas wysiadywania jaj również samica posiada taką zdolność. Drapieżnika młode próbują też odpędzić syczącym prychaniem.

Głos

W okresie godowym samiec wydaje głuchą pieśń tokową, daleko słyszane niskie "up-up-up". Od tego dźwięku wzięła się naukowa, łacińska, nazwa ptaka. Pisklęta wołają "sit". Przy wabieniu słychać natomiast "cherrr".

Środowisko

Dudki obserwują często okolicę z wyżej położonych obiektów

Skraje starych widnych drzewostanów liściastych i aleje drzew w pobliżu rowów, pól i ugorów w obrębie terenów otwartych. Niewielkie prześwietlone lasy z rozległymi polanami, przerębami i szerokimi przecinkami, obrzeża dużych lasów sąsiadujące z otwartymi terenami, także sady i obrzeża siedlisk ludzkich (a nawet osiedli). W Polsce wybiera często naturalne doliny rzek i krajobraz rolniczy. Lęgnie się na pastwiskach i łąkach z pojedynczo rosnącymi drzewami z dziuplami, gdzie może wydać na świat potomstwo. Gdy dziupli brakuje wybiera dziury w ziemi lub sterty kamieni. Preferuje miejsca, gdzie wypasane jest bydło , gdyż na otwartych przestrzeniach zbiera pokarm. Preferuje tereny suche i ciepłe porastane przez niską roślinność i z sypkim podłożem. Unika zwartych lasów.

Pożywienie

Drobne bezkręgowce , przede wszystkim owady i ich larwy oraz poczwarki wyciągane długim dziobem z ziemi i z odchodów bydła. Są to między innymi turkuć podjadek , pasikonik , chrabąszcze , mrówki , muchy, pasikoniki, ślimaki, dżdżownice i motyle , ale i żaby oraz jaszczurki. Wyjątkowo może zjadać miękkie, drobne owoce i nasiona.

Żeruje spokojnie chodząc po gołej, piaszczystej lub nisko porośniętej ziemi dziobiąc w glebie. Schwytany za pomocą zakrzywionego dzioba owad, z ziemi lub rośliny, jest miażdżony, następnie podrzucany w górę, łapany do gardła i łykany. W okresie lęgowym dudki zdobywają pokarm w promieniu do 2 km od gniazda. W okresie karmienia piskląt rodzice gromadzą pokarm w dziobie. Wody piją bardzo mało. W czasie żerowania kiwają głową w przód i w tył, potrafią grzebać w ziemi.

Rozród

Okres godowy

Dudek przy gnieździe

Toki

Dojrzałość płciową dudki osiągają w 2 roku życia. Monogamiczne pary tworzą się tylko na okres lęgowy. Podczas godów ptaki nawołują się i ścigają. Samce w stosunku do siebie są agresywne. Podczas zalotów samiec często podnosi czubek i wachluje ogonem. Miejsce na gniazdo wybierane jest przed główną fazą zalotów. Samiec pokazuje samicy miejsce potencjalnego gniazda, wołając ją. Czasami wchodzi do dziupli i stamtąd ją nawołuje. Po zaakceptowaniu miejsca przez samicę następuje poznawanie okolicy przez około dwa dni, a następnie budowa gniazda, która trwa od 1 do 14 dni. W końcu następują tak zwane zaloty karmiące. Samiec woła samicę, ta wychyla się, otwiera dziób, w który samiec wkłada smakołyk. Karmienie samicy przeplatane jest licznymi aktami kopulacji , aż do zniesienia ostatniego jaja.

Terytorium

Rozmiar i natura terytoriów są słabo zbadane. W Polsce przyjmuje się, że rewir pary wyznacza promień 250 m wokół gniazda, co daje około 20 ha.

Gniazdo

W obszernej dziupli spróchniałego drzewa (szczególnie często wybiera wierzby ), pod korzeniami, w skrzynkach lęgowych , norach skarp i urwisk, zagłębieniach tworzonych przez korzenie, szczelinach skał, stertach kamieni lub w szczelinach budynków, również w opuszczonych domach pod okapem dachu, w przybudówkach i na werandach. Wysokość umieszczania gniazda rzadko przekracza 3 m. Wyściółka w gnieździe nie występuje lub jest bardzo skąpa, złożona z suchych traw, liści, mchu i włosia. Gniazda dudków znane są z nieprzyjemnego zapachu, co wynikać miało z tego, że rodzice rzekomo nie usuwają z niego odchodów piskląt. Prawda jest jednak taka, że młode wypróżniają się przez otwór wlotowy, a przykra woń pochodzi z wydzieliny gruczołu kuprowego samicy i młodych, którą wystrzykują ją na napastnika, gdy czują się zagrożone i chcą go odstraszyć.

Okres lęgowy

Dudek z podniesionym czubkiem

W ciągu roku wyprowadza jeden - dwa lęgi.

Jaja

W połowie maja składa 4 do 9 jaj w dwudniowych odstępach. Są one zielonkawe lub brązowawe, bez plam i namazów, ale ze słabym połyskiem.

Wysiadywanie

Jaja wysiadywane przez okres 15 do 18 dni przez obydwoje rodziców (głównie przez samicę, ponieważ samiec przynosi jej pokarm).

Pisklęta

Pisklęta, rzekome gniazdowniki, wykluwają się pokryte delikatnym, gęstym białym puchem, dzioby mają z żółtymi nabrzmiałymi zajadami i mocno czerwonym wnętrzem. We wczesnym stadium po wykluciu samiec dostarcza najwięcej pokarmu rzadko wchodząc do dziupli. Karmi młode przy wejściu do dziupli lub podaje pokarm samicy, która sama karmi młode. Gdy pisklęta są starsze, karmią je oboje rodzice. Pisklęta opuszczają gniazdo po 20 do 27 dniach. Kryją się wtedy w zagłębieniach blisko ziemi. Po wylocie z gniazda przebywają z rodzicami około miesiąca, pokarm zaczynają zdobywać już po 6 dniach. Od ptaka dorosłego młode różnią się głównie tylko krótszym dziobem i podobne są do swej matki.

Status, zagrożenia i ochrona

Żerujący dudek - mięśnie głowy pozwalają na rozwarcie dzioba w ziemi

Gatunek nie jest zagrożony wg danych IUCN (status LC – least concern).

Podobnie jak kraska, niegdyś był to ptak liczny w krajach Europy Zachodniej i Środkowej, ale od paru dekad zaczął gwałtownie zanikać. Wynika to z braku miejsc odpowiednich do gniazdowania (przez wycinanie dziuplastych drzew) i coraz bardziej ograniczona dostępność do pokarmu. Stosowanie w rolnictwie pestycydów i intensywna gospodarka rolna sprawiły, że liczba gatunków owadów jadanych przez dudki spada. Liczebność dudka w Polsce szacuje się na około 4 tysiące par (2005). Jako przyczynę spadku liczebności tego gatunku podaje się również intensyfikację rolnictwa . Zagrożenie dla dudka stanowią także szpaki , które konkurują z nimi o dziuple.

W Polsce objęty ścisłą ochroną gatunkową .

Zobacz też

Przypisy

  1. Upupa epops w: Integrated Taxonomic Information System ( ang. )
  2. Upupa epops . Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) ( ang. )
  3. Frank Gill, Minturn Wright: Order Bucerotiformes ( ang. ). IOC World Bird List: Version 2.0. [dostęp 15 kwietnia 2009].

Bibliografia

  • Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. . 
  • Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. . 


Inne hasła zawierające informacje o "Dudek":

Zawał mięśnia sercowego leczenia zawału serca (zasady organizacji małopolskiego programu interwencyjnego leczenia zawału serca) Dariusz Dudek, Krzysztof Żmudka; Krakowskie Wydawnictwo Medyczne, Kraków 2002, Serce i Ty, prof. ...

Mazurski Park Krajobrazowy ...

Przegląd Sportowy się w felietonach i komentarzach Dariusz Tuzimek, Bożydar Iwanow , Włodzimierz Lubański , Jerzy Dudek czy Wojciech Fibak .W przeszłości z gazetą byli związani m.in.: Witold Domański , ...

1965 1965 ogłoszono Rokiem Świętym Jakubowym Wydarzenia w Polsce 13 stycznia – zainaugurował działalność Kabaret Dudek . Luty – wydanie wyroku śmierci za zagarnięcie mienia społecznego (w tzw. aferze ...

Tadeusz Mazowiecki Informacja dot. SOR krypt. "Kolumna" z 25 maja 1990, s. 23–25↑ Antoni Dudek, Reglamentowana Rewolucja, Wydawnictwo Arcana, , s. 457–458↑ AIPN, sygn. 0832/4, Pismo ...

Bronisław Geremek 2010].↑ Bronisław Geremek w serwisie "Ludzie Wprost" . [dostęp 20 kwietnia 2010].↑ Antoni Dudek , Historia polityczna Polski 1989-2005, Kraków 2007, s. 178↑ Traktat ratyfikował 26 ...

Ptaki ...

Dudek Dudek Systematyka Domena eukarionty Królestwo zwierzęta Typ strunowce Podtyp kręgowce Gromada ptaki Podgromada Neornithes Nadrząd neognatyczne Rząd dzioborożcowe Rodzina dudkowate Rodzaj Upupa Gatunek Dudek Nazwa systematyczna Upupa epops Linnaeus , 1758 Podgatunki U. epops epopsU. epops saturataKategoria zagrożenia ( CzKGZ ) najmniejszej troski Zasięg występowania      lęgowiska     zimowiska     cały ...

Instalacja (sztuka) Kippenberger Artyści polscy Tomasz Bajer Mirosław Bałka Jan Berdyszak Marcin Berdyszak Sławomir Brzoska Dorota Chilińska Bogdan Chmielewski Józef Czerniawski Stanisław Dróżdż Andrzej Dudek-Dürer Peter Grzybowski Izabella Gustowska Elżbieta Jabłońska Zuzanna Janin Jadwiga Janus Jerzy Kalina Marek Kijewski Grzegorz Klaman Jacek Kornacki Grzegorz Kowalski Katarzyna Kozyra Kamil ...

Motocykl ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Dudek":

Hasło nie występuje w innych lekcjach!





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie