Johann Mattheson (ur.
28 września
1681
- zm.
17 kwietnia
1764
) – był
niemieckim
kompozytorem, śpiewakiem, krytykiem muzycznym, teoretykiem muzyki, pisarzem i leksykografem. Jego życie związane było z
Hamburgiem
.
Mattheson był uznawany za "drugiego" kompozytora Hamburga. "Pierwszym" był dla ówczesnej publiczności
Reinhard Kaiser
, trzecim
Georg Philipp Telemann
, a czwartym młody
Georg Friedrich Haendel
. Dziś muzykolodzy szacują kompozytorów dokładnie "w drugą stronę".
1681-1704
Mattheson urodził się i zmarł w
Hamburgu
. Kształcił się w Johanneum, gdzie uzyskał wszechstronne wykształcenie w dziedzinie literatury, poezji, muzyki, języków obcych (poznał francuski, angielski, łacinę i włoski) i polityki. Od wieku lat 6 kształcił się w grze na klawesynie. Lekcji udzielał mu znany i zdolny klawesynista i organista Johann Nicolaus Hanff (1665-1711).
Muzyczna karierę rozpoczął jako śpiewak chóru operowego w
Hamburgu
. W roku
1699
spróbował swych sił w tworzeniu muzyki komponując pierwsza swą operę. Jego bliskim przyjacielem był od roku
1703
Georg Friedrich Haendel
, chociaż Mattheson prawie go zabił w pojedynku (ostrze szpady zatrzymało się na mosiężnym guziku surduta Haendla), który wywiązał się z powodu kłótni o wystawienie opery Matthesona Cleopatra w roku
1704
. lecz szybko się pojednali.
W tym samym roku obaj kompozytorzy pojechali do Lubeki , by ubiegać się o stanowisko organisty w tym mieście (w Marienkirche). Piastujący je dotąd
Dietrich Buxtehude
był już stary. Warunkiem nominacji na jego następcę był jednak ślub z jego brzydka i nudną córką. Ani Mattheson ani Haendel nie skorzystali wiec z oferty, zresztą Bach przybyły tam dwa lata później (w
1705
) też nie zdecydował sie ożenić z córką Buxtehudego.
1704-1728
Po powrocie do Hamburga obaj poświęcili się komponowaniu. Mattheson został posadę korespondenta i wysłannika-sekretarza angielskiego dworu, co znacznie podniosło jego prestiz w oczach Hamburgczyków. Posadę tę otrzymał ponieważ muzyki uczył się u niego młody Anglik Cyrill Wich, syn oficjalnego wysłannika angielskiego w Hamburgu. Sir
John Wich
uczynił Matthesona - oczytanego i bystrego poliglotę swym prywatnym sekretarzem w
1706
roku. Gdy Sir John zmarł (
1715
) Mattheson został sekretarzem jego syna Cyrilla, który odziedziczył po ojcu funkcję.
Johann Mattheson, teraz już wielka osobistość, poczuł się obrażony, że
Johann Sebastian Bach
nie przyszedł go odwiedzić podczas swej wizyty w Hamburgu (
1708
), więc nie wsparł go swym piórem, a momentami nawet mocno wytykał błędy w technice Bacha.
w roku
1713
wydał pracę z teorii muzyki: Das neu-eröffnete Orchestre. W
1715
Mattheson został director musicus w katedrze miejskiej. Miejsce to utrzymał do roku
1728
, gdy jego słuch uległ pogorszeniu.
W latach (1722-25) Mattheson wydawał pierwsze niemieckie czasopismo muzyczne
Critica musica
. Podobnie jak pó'niejsze czasopisma wydawane sporadycznie do połowy XVIII w., wypełniały go komentarze jednej osoby - tj. Matthesona - poświęcone rozmaitym tematom związanym z muzyką.
1728-1764
Przez resztę życia Mattheson był głuchy i nie mógł komponować, pisał więc o teorii muzyki. Wśród jego prac były:
- Der musicalische Patriot (1728) (w tym dziele sprzeciwiał się wpływom muzyki włoskiej)
- Generalbaßschule (
1731
),
- Kern melodischer Wissenschafft, bestehend in den auserlesensten Haupt- und Grund-Lehren der musicalischen Setz-Kunst oder Composition, als ein Vorläuffer des Vollkommenen Capellmeisters, Hamburg 1737,
- Der vollkommene Capellmeister, 1739.
Napisał też i wydał zbiór artykułów biograficznych o 149 niemieckich muzykach; Grundlage einer Ehren-Pforte (
1740
). Wszyscy ci muzycy byli mu znani osobiście. Bach nie przysłał materiałów, mimo iż wiemy, ze został o to poproszony, więc Mattheson nie mógł o nim napisać.
Jeszcze w roku
1760
kierując się pamięcią muzyczną zdołał napisać
oratorium
fröhliche Sterbelied.
W roku 1761 Mattheson wydał tłumaczenie pierwszej biografii Händla, którą po angielsku napisał
John Mainwaring
, (chodzi o Memoirs of the Life of the Late George Frederic Handel). Była to pierwsza biografia jakiegoś kompozytora w ogóle, co pokazuje jak sławny był zmarły w
1759
roku Haendel i jak dumny zeń jego przyjaciel Mattheson.
Dzieła
strona tytułowa jednego z wydań sonat Matthesona
Mattheson skomponował 6 oper i wiele dzieł sakralnych i instrumentalnych. Większość znajduje siedzibie w Hamburskiej Stadtbibliothek aufbewahrt. Podczas II wojny znalazły sie w Armenii, skąd wróciły dopiero w 1998.
- Die Plejades, oder das Siebengestirne (opera), Hamburg 1699 u. Braunschweig 1699
- Der edelmühtige Porsenna (opera), Hamburg 1702
- Cleopatra (opera), Hamburg 1704
- Mithridat (opera), Hamburg 1749
- Das Lied des Lammes (pasja-oratorium), wykonanie: Wiesbadener Knabenchor, 2005
Ciekawostki
-
cytat z Mattesona
: "Włosi unoszą się (egzaltują) w muzyce, Francuzi ja przeżywają, Niemcy szaleją za nią, a Anglicy dobrze za nią płacą"
Zobacz też
Linki zewnętrzne
Partytury i ścieżki dźwiękowe w sieci
Literatura
- "Johann Mattheson", "Rhetoric and music" z The New Grove Dictionary of Music and Musicians, ed. Stanley Sadie. 20 vol. London, Macmillan Publishers Ltd., 1980.
- Manfred Bukofzer, Music in the Baroque Era. New York, W.W. Norton & Co., 1947.