John Maynard Keynes (po prawej) i Harry Dexter White na konferencji w Bretton Woods

John Maynard Keynes, 1. baron Keynes (ur. 5 czerwca 1883 w Cambridge , zmarł 21 kwietnia 1946 w Firle , Wielka Brytania ) – angielski ekonomista , twórca teorii interwencjonizmu państwowego w dziedzinie ekonomii i finansów państwowych. Był synem logika i ekonomisty Johna Neville'a Keynesa.

Na początku Keynes studiował matematykę i historię. Studia ekonomiczne odbył pod kierunkiem ekonomistów liberalnych Artura Cecila Pigou i Alfreda Marshalla w latach 1905 - 1908 . Jego poglądy na ekonomię wywarły decydujący wpływ na rozwój myśli ekonomicznej w latach 30. – 60. XX wieku .

Okres I wojny światowej

W czasie I wojny światowej był doradcą rządu brytyjskiego. Uczestniczył w konferencji wersalskiej jako doradca Lloyda George'a . Wywołał znaczne poruszenie opuszczając konferencję w proteście przeciw nałożeniu obowiązku wypłacenia reparacji wojennych przez Niemcy . W książce wydanej w kilka miesięcy po podpisaniu Traktatu Wersalskiego ( 1919 , The Economic Consequences of the Peace) dowodzi, że Niemcy nie będą w stanie spłacić olbrzymich roszczeń finansowych. Traktat Wersalski może zaś w przyszłości obudzić w Niemcach poczucie krzywdy i chęć rewanżu. Historia potwierdziła przewidywania Keynesa.

Okres II wojny światowej

W czasie II wojny światowej był doradcą ministerstwa skarbu. W roku 1944 uczestniczył w konferencji w Bretton Woods , przewodnicząc delegacji brytyjskiej i dążąc do powołania międzynarodowej jednostki rozliczeniowej bankor opartej na pieniądzu bankowym (bank-) i złocie (-or), której emisja służyłaby finansowaniu odbudowy zniszczeń po II wojnie światowej oraz prowadzeniu zrównoważonej polityki finansowej na świecie. Koncepcja Keynesa była lekceważona. Oponentami byli przede wszystkim Amerykanie (z Ministrem Skarbu Harrym Dexterem White na czele) dążący do uprzywilejowania dolara (USD) emitowanego przez System Rezerwy Federalnej – FED. Teorie Keynesa nie ukształtowały międzynarodowych stosunków finansowych. Przyczyniły się jedynie do nacjonalizacji Banku Anglii (Bank of England) w dniu 1 marca 1946 roku. Od grudnia 1945 roku strona amerykańska przystąpiła do wcielania w życie własnych propozycji. Ratyfikacja ustaleń konferencji w Bretton Woods, która dała podwaliny pod utworzenie Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego , dokonała się w 1946 roku – po śmierci Keynesa – i uczyniła z amerykańskiego dolara walutę o zasięgu międzynarodowym. Przyczyniła się do tego obietnica wymienialności dolara na złoto, uchylona później (w 1971 roku) przez prezydenta Nixona .

Podwaliny szkoły Keynesowskiej

Jego głównym dziełem jest Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza opublikowana w 1936 roku (wydanie polskie 1956 ), kwestionująca zasady liberalnej myśli ekonomicznej. Teorie Keynesa były reakcją na kryzys ekonomiczny lat 30. XX wieku (zapoczątkowany w 1929 roku w USA ) i pomogły ustabilizować sytuację gospodarczą w Europie po II wojnie światowej, (chociaż Keynes zmarł w 1946 roku), aż do czasu wycofania parytetu złota dla amerykańskiego dolara przez prezydenta Richarda Nixona w 1971 roku, które to wydarzenie na skutek podniesienia cen ropy naftowej przez kraje OPEC wywołało kryzys inflacyjny i dało początek neoliberalnej deregulacji – odsunięciu państwa od wpływu na emisję pieniądza i stopy procentowe. Od lat 70. XX wieku do dzisiaj monetaryzm i neoliberalizm wypiera myśl Keynesa i jego zwolenników ( keynesistów ) ze świadomości społecznej.

Założenia szkoły Keynesa

Geneza teorii koncepcji Keynesa.

Teoria Keynesa powstała jako reakcja na Wielki kryzys ekonomiczny lat 1929 - 1933 . Wystąpił wtedy spadek PNB i wzrost bezrobocia . Spadł poziom inwestycji i notowania giełdowe. Keynes dążył do ustabilizowania gospodarki za pomocą podejścia popytowego . Jako przyczynę złego stanu rzeczy podał stan nierównowagi pomiędzy poziomem oszczędności a poziomem inwestycji. Jak człowiek dostanie podwyżkę, to nie wyda wszystkiego tylko część odłoży, Keynes nazwał to krańcową skłonnością do konsumpcji . W efekcie rosną dochody ale nie wzrasta konsumpcja . Istotą jego poglądów jest zanegowanie zdolności gospodarki do samoregulacji (samoistnego osiągania równowagi rynkowej ). Odrzucono stwierdzenie jakoby podaż sama stwarzała dla siebie popyt. Keynes stwierdził, że prawo Say'a nie działa, choć nigdy naukowo tego nie dowiódł. Wg niego gospodarka pozostawiona sama sobie będzie zawsze popadać w stan nierównowagi.

Szkoła Keynesowska położyła nacisk na analizę agregatową ujmowanego popytu globalnego . Chodziło o zwiększenie popytu, co miało przyspieszyć tempo wzrostu gospodarczego i zlikwidować bezrobocie. Aby zapewnić stały rozwój gospodarczy, należy, poprzez odpowiednią politykę gospodarczą, pobudzić wzrost globalnych wydatków. Stąd nazwa – ekonomia popytu. Wg nich, sterowanie przez państwo globalnym popytem odbywa się za pomocą środków polityki fiskalnej (ewentualnie polityki pieniężnej ).

Keynes proponował

• Progresję opodatkowania dochodów osobistych grup zamożniejszych przy jednoczesnym zwiększaniu świadczeń społecznych na rzecz grup biedniejszych.
• Bezpośrednie zachęty do inwestowania poprzez obniżenie opodatkowania zysków przeznaczanych na inwestycje.
• Zarządzanie wielkością globalnych wydatków rządowych na inwestycje państwowe czy roboty publiczne.

Wg Keynesa deficyt budżetowy nie stanowi problemu w okresie prosperity. W okresie dekoniunktury rządy powinny podejmować działania mające na celu utrzymanie na odpowiednio wysokim poziomie aktywności gospodarczej państwa.

Główne założenia szkoły Keynesa

• Produkcja określana jest przez globalny popyt
• Zmiana ilości pieniądza wpływa na zatrudnienie
• Bezrobocie to efekt niedostatecznego popytu
• Państwo powinno być aktywne na scenie fiskalnej i monetarnej państwa

H. Ćwikliński 'Polityka gospodarcza'

Przeciwstawne poglądy

Ekonomistami zwalczającymi teorie Keynesa byli Friedrich von Hayek , noblista , przedstawiciel szkoły austriackiej oraz Milton Friedman , noblista , przedstawiciel szkoły chicagowskiej

Ciekawostki

Keynes był kolekcjonerem dzieł sztuki i znawcą malarstwa , kupił i finansował teatr i balet . Keynes, co jest faktem mało znanym, był także inwestorem. Pomimo trudności gospodarczych, jakie Wielka Brytania przechodziła w czasie kryzysu lat 30. XX wieku , osiągał bardzo dobre wyniki. Jest uważany za jednego z prekursorów inwestowania skoncentrowanego .

Publikacje

• Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza , 1936
• A Treatise On Probability, 1921

Zobacz też

• historia myśli ekonomicznej
• interwencjonizm
• keynesizm
• neokeynesizm
• teoria racjonalnych oczekiwań
• deflacja