Podpis Józefa Pankiewicza
Józef Pankiewicz (ur.
29 listopada
1866
w
Lublinie
, zm.
4 lipca
1940
w
La Ciotat
we
Francji
), polski malarz i grafik, pedagog. Młodszy brat
Eugeniusza Pankiewicza
.
Życiorys
W latach 1884-1885 uczył się w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierunkiem
Wojciecha Gersona
i Aleksandra Kamińskiego, następnie wraz z
Władysławem Podkowińskim
wyjechał do
Petersburga
aby w latach 1885-1886 przebywać na stypendium w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. W 1889 obaj artyści udali się do Paryża. Tam jego obraz Targ na jarzyny na placu za żelazną bramą (1888, realistyczny, zdradzający wpływ
Aleksandra Gierymskiego
) został nagrodzony srebrnym medalem na Wystawie Powszechnej.
Zapoznawszy się z pracami impresjonistów po powrocie do Warszawy w 1890, starał się przenieść na rodzimy grunt francuskie trendy malarskie. Nawiązujący do impresjonizmu Targ na kwiaty przed kościołem Św. Magdaleny w Paryżu (1890) spotkał się z nieprzychylnym odbiorem polskiej krytyki i publiczności, która doradzała malarzowi wizytę u okulisty. Bezkompromisowy impresjonizm objawił się w obrazach Wóz z sianem (1890), Pejzaż z krzewami (1890). Kolejne lata przyniosły fascynację symbolizmem. Tworzył nastrojowe nokturny o ciemnym, niemal monochromatycznym kolorycie: Rynek Starego Miasta w Warszawie nocą (1892), Dorożka nocą (1896), Łabędzie w ogrodzie Saskim (1896), Park w Duboju (1897). Inspirowany m.in. twórczością Jamesa Whistlera tworzy cykl nastrojowych portretów m.in. Portret Dziewczynki w czerwonej sukni (1897), Portret Pani Oderfeldowej z córką (1897, nagrodzony na Wystawie Powszechnej w Paryżu złotym medalem).
W 1897 wstąpił do krakowskiego
Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka"
. W latach 1897-1906 podróżował po zachodniej Europie zwiedzając Holandię, Belgię, Włochy, Anglię, Niemcy i Francję. W roku 1906 został profesorem
Akademii Sztuk Pięknych ASP
w Krakowie. W 1908 podczas pobytu we Francji zaprzyjaźnił się z
Pierre'em Bonnardem
i Felixem Fénéonem. Kolejne wakacyjne wizyty we Francji zaowocowały szeregiem obrazów i akwafort przedstawiających widoki Concarneaux, St. Valery en Caux, Collioure, Saint-Tropez, Vernon i Giverny. W tym okresie pozostawał pod silnym wpływem twórczości
Paula Cezanne'a
. Zaświadcza o tym m.in. seria martwych natur w tym najznakomitsza Martwa natura z owocami i nożem (1909).
Wojenne lata 1914-1919 spędził w Hiszpanii, gdzie zaprzyjaźnił się z Robertem Delaunayem, któremu zawdzięcza zmianę stylu. Płótna "okresu hiszpańskiego" cechuje geometryzacja (wpływ
kubizmu
) oraz intensywność płasko kładzionych barw (wpływ
fowizmu
): Ulica w Madrycie (1916), Taras w Madrycie (1917). W latach 20. zainicjował nurt polskiego koloryzmu nawiązujący do twórczości francuskich postimpresjonistów. Jako pedagog patronował grupie malarzy i grafików skupionych w Komitecie Paryskim zwanych potocznie kapistami. W jej skład wchodzili m.in.
Jan Cybis
, Artur Nacht-Samborski,
Józef Czapski
,
Zygmunt Waliszewski
i
Piotr Potworowski
. Od 1923 został ponownie profesorem ASP w Krakowie, od 1925 kierował filią tej uczelni w Paryżu.
Lata powojenne przynoszą kolejną zmianę stylu Pankiewicza. Stopniowo rezygnuje z czystego, intensywnego, dekoracyjnego koloru na rzecz malarstwa walorowego, będącego obiektywną wizją rzeczywistość. Ewolucję ówczesnej twórczości malarza znakomicie ilustrują trzy martwe natury. Martwa natura z ananasem (1923) to intensywne jasne, kolory, barwna płaszczyzna dekoracyjna. Późniejsza Martwa natura z zielonym dzbanem (1929) zdradza zainteresowanie warsztatem mistrzów holenderskich XVII wieku. Wąska gama kolorystyczna i realizm kreuje nastrój refleksji i wyciszenia. Owoce w koszyku (1938) to kwintesencja malarskiej doskonałości, trudno znaleźć tu odniesienie do określonego kierunku w sztuce. Częstym tematem powojennych prac malarza są "pejzaże z puszystymi koronami drzew" okolic Sanary, Cassis i La Ciôtat.
Bibliografia
- Janusz Janowski, Józef Pankiewicz wobec "łacińskiej tradycji" malarstwa europejskiego, "Pamiętnik Sztuk Pięknych. Uniwersytet Mikołaja Kopernika" 1(4) z 2003, s. 9-36.
Linki zewnętrzne
