Sztuki walki (niekiedy błędnie utożsamiane ze sportami walki i systemami walki) są sposobami walki wręcz, czasami z użyciem
broni białej
. Podstawą nauki wszelkich sztuk walki jest
trening
, który zazwyczaj uczy umiejętności samokontroli wybuchów
agresji
, samoobrony, poprawia
wydolność organizmu
oraz redukuje poziom strachu.
Klasyfikacja rodzajów walk do konkretnych kategorii stała się punktem spornym wśród zainteresowanych ze względu na płynna granicę pomiędzy tymi kategoriami. Główną cechą rozgraniczającą kategorie jest cel trenowania danego rodzaju walki. Teoretycznym priorytetem w sztukach walki jest rozwój osobowościowo - duchowy. Sporty walki charakteryzują się chęcią zdobycia tytułu mistrza w turniejach sportowych. Z kolei systemy walki to formy stworzone dla potrzeb współczesnych armii, nastawione na szybką i skuteczną eliminację wroga. Płynność granic polega między innymi na przechodzeniu niektórych pierwotnie sztuk walki w sferę sportów walki (np. Judo, Taekwondo).
W ciągu
XX wieku
, większość wiedzy jaką
świat zachodu
zdobywał o sztukach walki bazowała na
kinematografii
i stworzyła nieprawdziwy obraz sugerujący, że sztuki walki to domena krajów azjatyckich. Tymczasem od zarania dziejów ludzie na całym świecie uczyli się metod
obrony
przed
przeciwnikami
, także bez użycia broni. W rezultacie na świecie istnieje dziś wiele sztuk walki, które są aktywnie trenowane i rozwijane.
Termin "Sztuki walki" został przetłumaczony w 1920, w
japońsko
-
angielskim
słowniku
Takenobu z japońskiego bu-gei lub bu-jutsu (武術): "sztuka/umiejętność zachowań militarnych".
Definicja
została przetłumaczona bezpośrednio z
chińskiego
określenia wushu (pinyin: wǔ shù; Kantoński: mou seut), dosłownie, "sztuka walki", oznaczająca wszystkie sposoby chińskich walk.
Ogólnie
Istnieje bardzo wiele szkół sztuk walki, różniących się od siebie, jednak generalnie nauczają one sposobów fizycznego pokonania przeciwnika w bezpośrednim starciu (bez użycia broni dalekiego zasięgu jak
karabin
). Większość wschodnich szkół walki stawia sobie za zadanie nie tylko fizyczne przygotowanie człowieka do walki, ale również rozwój
psychiczny
i
duchowy
. Internalizacja wartości budo zawartych w tradycji sztuk walki rozwija w osobie wiele cech związanych z poziomem zadowolenia z życia. Elementy medytacji zapewne rozwijają sferę duchową, jednak obecny stan wiedzy nie pozwala na efektywne zweryfikowanie rozwoju sfery duchowej w jakimkolwiek zakresie życia.
Sztuki walki mogą składać się z następujących elementów. Uderzeń, kopnięć, chwytów, duszeń, rzutów, dźwigni oraz walki
bronią (białą)
. Współcześnie dzielimy je według kilku schematów:
- "light-contact"/"semi-contact"/"full-contact" - ten podział dzieli systemy walki w zależności od ilości zasad i ograniczeń oraz systemu treningowego. Light-contact (lekko kontaktowe) to systemy walk w których nie stosuje się uderzeń na głowę, krocze itp., zazwyczaj
zawodnicy
noszą ochraniacze, a formuła zapewnia spore bezpieczeństwo walczących (np. poprzez karanie brutalnych ciosów/kopnięć). Semi-contact (średnio kontaktowe) to systemy walk w których zawodnicy nie posiadają tak wielu ochraniaczy, dopuszczone są kopnięcia/uderzenia na głowę a sam proces treningowy zakłada
sparingi
i walki. Full-contact (pełno kontaktowe) to systemy walk zakładające walkę bez ochraniaczy lub z bardzo nielicznymi, z bardzo małą ilością ograniczeń (np. zakaz uderzeń w tył głowy czy dźwigni na stawy).
- walka sportowa/samoobrona/systemy wojskowe (combat) - ten podział oddziela systemy walki w zależności od przeznaczenia.
- walka bez broni / walka z bronią
Oczywiście podział nie zawsze jest ścisły, wiele szkół walki posiada elementy mieszane, a dodatkowo każda szkoła, każdy
trener
może uczyć na swój sposób.
Współcześnie istnieją dwa kierunku rozwoju szkół walki. Pierwszy to utrzymanie tradycyjnych wartości i rozwój duchowy. W tę stronę kieruje się
Aikido
,
Karate Shotokan
,
Kung-Fu
i inne tradycyjne szkoły, których proces treningowy w znacznej mierze nastawiony jest na rozwój duchowy, spokój, umiejętność kontroli umysłu,
medytację
, a w mniejszym na brutalną walkę. Inne szkoły, takie jak większość szkół
Kyokushin
czy
Taekwondo
, zostały zmuszone do rozbudowy procesu treningowego, aby być konkurencyjne wobec nowych systemów walki oraz zmieniających się wymagań. Pojawienie się w czasie II wojny światowej wojskowych systemów walki, takich jak izraelska
Krav maga
, polski Bas-3 czy rosyjskie
sambo
, uczących samoobrony bez żadnych zasad (z przeznaczeniem do walki ulicznej), oraz pojawienie się sportów walki tzw. "międzydyscyplinarnych" jak
K-1
,
Kudo Daido Juku
czy
MMA
, bardzo szybko wykazało niską praktyczną skuteczności niektórych szkół sztuk walki. Bardzo szybko przestały się tak bardzo liczyć wszystkie szkoły walki, które na treningach nie stawiały na praktyczną, urozmaiconą samoobronę i walkę uliczną. Popularne zaczęły się stawać systemy kompleksowe, uczące walki zarówno w "stójce" jak i w parterze, uczące uderzeń (także łokciami), kopnięć (także kolanami), chwytów, dźwigni (także na stawy), kluczy, duszeń i oczywiście w zakresie full-contact. W tych współczesnych szkołach nie było miejsca na wartości budo.
Dla przedstawicieli tradycyjnych, wschodnich stylów walki jest kwestią dyskusyjną czy za sztuki walki można uznać takie formy walki jak
boks
,
kick-boxing
,
Kudo Daido Juku
,
MMA
,
zapasy
, czy
fechtunek
, ponieważ poza elementami czysto technicznymi nie uwzględniają rozwoju duchowego i kulturowego adepta (co, zdaniem niektórych, jest koniecznym warunkiem "sztuki", a bez nich można mówić raczej jedynie o sporcie lub systemie walki)[1]. Krytycy tego podejścia podnoszą z kolei, że to raczej tradycjonalne style, jak
aikido
, czy
capoeira
, które duży nacisk kładą na rozwój duchowy i samą "sztukę", ale nie
sparringi
i trening realnej walki, nie powinny podkreślać, że uczą walki wręcz.
Terminologia w sztukach walki
Terminologia używana w sztukach walki może pochodzić z języków orientalnych. Przykładem są nazwy technik w
judo
lub
karate
. Część pojęć (rzut, dźwignia itp.) pochodzi z analogicznych dyscyplin znanych w kręgu cywilizacji europejskiej. Podobne źródło mają też takie nazwy jak "boks tajski" czy "boks chiński". Używa się też terminologii zaczerpniętej z języka angielskiego np. grapling (ang. grappling), traping (ang. trapping). Ostatnio pojawia się tendencja do spolszczania nazw angielskich: w miejsce pojęcia "traping" pojawia się "usidlanie". Terminy te tworzy się spontanicznie, nie zawsze zgodnie z polską gramatyką. Przykłady mogą tu stanowić "styl uderzany" i "styl chwytany". Wyrazy "uderzany" i "chwytany" są imiesłowami przymiotnikowymi biernymi, które nie pasują jako określenia rzeczownika "styl" ("styl chwytany" oznaczałoby, że ktoś chwyta styl; bardziej adekwatne byłoby wyrażenie "styl chwytowy" czyli "oparty na chwytach").
Pisownia terminów dotyczących sztuk walki również jest niejednolita. Początkowo próbowano stosować ortografię polską ("dżudo"), potem jednak pojawiła się tendencja do pisania nazw orientalnych zgodnie z transkrypcją łacińską przyjętą w odpowiednim języku ("judo"). Często w umiarkowanym stopniu adaptuje się pojęcie do polskiej gramatyki, np. łącząc poszczególne jego człony. Zatem zamiast dawnego "tae kwon do" obecnie pisze się "taekwondo", gdyż w polszczyźnie nie ma słów "tae" i "kwon", zaś "do" ma inne znaczenie niż w języku koreańskim, z którego ten wyraz pochodzi. Dotyczy to jednakże nazw dyscyplin jako nazw pospolitych. Nazwy organizacji, jak i inne nazwy własne, mają odmienną pisownię, opartą na stosowanej w nazwie odpowiedniej organizacji zagranicznej. Niejednokrotnie przedstawiciele różnych sztuk walki, chcąc podkreślić ich unikatowość, traktują nazwę dyscypliny jak nazwę własną i piszą ją w sposób różny od przyjętego, często rozpoczynając wielką literą. Jednakże takie postępowanie wprowadza chaos w nazewnictwie i utrudnia przyswojenie wschodniej terminologii przez kulturę europejską.
Aspekty psychologiczne
Według niektórych badań z zakresu psychologii[], aktywne trenowanie różnych form walki, a w szczególności tych wartościujących kulturę budo obniża poziom agresywności u adeptów. Związane to może być ze wzrostem świadomości własnych umiejętności i pewności siebie. Niewątpliwie istotną rolę w nauczaniu zachowań odgrywa trener, będący nie rzadko autorytetem w danej dziedzinie, więc wzorem do naśladowania. W kulturze walczącej z narastającym poziomem agresji, odpowiednio ukierunkowany trening wydaje się być środkiem zaradczym.
Przypisy
Bibliografia
-
Wojciech Cynarski
"Recepcja i internalizacja etosu dalekowschodnich sztuk walki przez osoby ćwiczące", Rzeszów, Wydaw. Uniw. Rzeszowskiego, 2006
-
Wojciech Cynarski
"Teoria i praktyka dalekowschodnich sztuk walki w perspektywie europejskiej" Rzeszów, Wyd. Uniw.Rzeszowskiego, 2004
- "Humanistyczna teoria sztuk i sportów walki. Koncepcje i problemy", red. Wojciech J. Cynarski i Kazimierz Obodyński, Rzeszów, Wyd. Uniw.Rzeszowskiego, 2003
Linki zewnętrzne
