Kaplica pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej, zwana Gamrata oraz Grochowskiego –
rzymskokatolicka
świątynia o charakterze
zabytkowym
, należąca do parafii archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w
Krakowie
.[1] Jest jedną z
kaplic
publicznych
bazyliki archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława
w Krakowie na
Wawelu
. Znajduje się przy wschodnim ramieniu
ambitu
, pomiędzy
zakrystią
(od północy), a kaplicą Batorego (od południa). Stanowi
mauzoleum
bpa
Piotra Gamrata
.
Historia
Obiekt wybudowano w połowie
XIV
w. Kaplicę przebudowano z polecenia królowej
Bony Sforzy
w latach
1545
–
1547
, według projektu
Jana Marii Padovano
. Koszty, związane z przebudową na mauzoleum dla
abpa gnieźnieńskiego
i bpa krakowskiego Piotra Gembickiego, pokryła Krakowska Kapituła Katedralna. Kaplicę zaprojektował
Jan Maria Padovano
. Wykonał on również nagrobek zmarłego, będący kopią nagrobka bpa
Piotra Tomickiego
- jak sobie zażyczył fundator. W latach
1646
–
1649
odrestaurowano kaplicę z fundacji
kanonika
Jerzego Grochowskiego.
Marmur
odkuł w swoim warsztacie Bartłomiej Stopano. Wówczas powstał obecny podział architektoniczny,
stiukowa
dekoracja sufitu oraz portal (zachowano jednak
XVI
-wieczną kratę). W
1661
r. ołtarz konsekrował bp
Mikołaj Oborski
. Nowy obraz wstawiono do ołtarza w
XVIII
w., natomiast w
1900
r. kardynał
Jan Puzyna
ufundował srebrną trumienkę, zawierającą
relikwie
błogosławionego
Wincentego Kadłubka
– bpa krakowskiego, którą zaprojektował
Stanisław Barabasz
. W
1975
r. do okna wstawiono witraż projektu Tadeusza Wojciechowskiego.
Architektura
Do kaplicy wiedzie
barokowy
portal
z
marmuru dębnickiego
. Półkolistą, oprofilowaną
arkadę
flankują
pilastry
toskańskie
, ustawione na
cokołach
. Na pilastrach wspiera się przełamane
belkowanie
, przechodzące w nastawę z okrągłym otworem okiennym. Nakrywa ją trójkątny
przyczółek
. W portalu osadzona jest
renesansowa
krata z
brązu
. We wnętrzu, przy ścianie południowej usytuowany jest w płytkiej niszy ze stiukową dekoracją
arabeskową
ołtarz
z czarnego marmuru dębnickiego. Składa się z
retabulum
, ustawionego na
mensie
. Znajdujący się w nim obraz Matka Boża z Dzieciątkiem i św. Katarzyną, flankują dwie kolumny
korynckie
ze złoconymi
kapitelami
. Na kolumnach wspiera się trzykrotnie przełamane belkowanie z przerywanym przyczółkiem, pośrodku którego umieszczono wyobrażenie Boga Ojca ze złoconego stiuku. Przy ścianie północnej znajduje się natomiast nagrobek abpa Gamrata, wykonany z
piaskowca
. Na wysokim, przerywanym i profilowanym
cokole
, usytuowana jest płyta inskrypcyjna z czerwonego
marmuru
i ze złoconymi literami. Na cokole wspierają się półkolumny
kompozytowe
, flankujące wykutą z czerwonego marmuru postać zmarłego, ukazaną w pozie sansowinowskiej. Rzeźba ta spoczywa w prostokątnej płaskiej
niszy
. Tumbę nagrobka zaopatrzono w herb
Sulima
. Wyżej umieszczono płaskorzeźbę Matka Boża z Dzieciątkiem oraz śś. Stanisławem i Wojciechem. Na kolumnach znajduje się przełamane belkowanie ze zwieńczeniem. Ujmujące zwieńczenie figury usytuowano na przedłużeniu półkolumn. Przedstawiają one św. Katarzynę Aleksandryjską i śś.
Piotra
i
Pawła
. Dekoracja rzeźbiarska opiera się na elementach
arabeski
,
groteski
,
maszkaronów
, główek anielskich, lwich pysków, kiści owoców, liści
akantu
,
rollwerków
,
wolich oczach
, astragali, rautów, kaboszonów, konsoli, oraz wici roślinnej, oplatającej kolumny. W ścianie północnej oprofilowane okno arkadowe z witrażem. Przy ścianie zachodniej, na północ od portalu, znajduje się
epitafium
Grochowskiego z czarnego marmuru. W nim portret zmarłego z
1651
. Na posadzce brązowa płyta grobowa z herbem
Junosza
. Kaplicę nakrywa
sklepienie klasztorne
z dekoracją stiukową, złożoną z girland owocowych, siedzących aniołów oraz kartuszy z herbami Junosza.
Przypisy
Bibliografia
- Czyżewski, Krzysztof J., Królewska Katedra na Wawelu. Przewodnik. Wydanie poprawione. Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej. Kraków 2002.
- Kuczman, Kazimierz. Wzgórze wawelskie. Przewodnik. Wydanie drugie. Kraków 1988.
- Rożek, Michał. Krakowska katedra na Wawelu. Przewodnik dla zwiedzających. Wydanie trzecie. Wydawnictwo św. Stanisława BM Archidiecezji Krakowskiej. Kraków 1989.
- Rożek M., Katedra Wawelska w XVII wieku. Wydanie pierwsze. Wydawnictwo Literackie. Kraków 1980.
- Rożek, M., Złoty wiek. Szkice o sztuce renesansowej. Wydanie pierwsze. Krajowa Agencja Wydawnicza. Kraków 1991.
