Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Karol X Gustaw

Karol X Gustaw Wittelsbach - (ur. 8 listopada 1622 w Nyköping, zm. 13 lutego 1660 w Göteborgu) – król Szwecji w latach 1654-1660, hrabia palatyn i książę Palatynatu-Zweibrücken-Kleeburg w latach 1652-1660.

Syn księcia Jana Kazimierza Wittelsbacha księcia Palatynatu--Zweibrücken-Kleeburg i Katarzyny córki króla Szwecji Karola IX (zatem po kądzieli był wnukiem króla Karola IX).

Panowanie

Naczelny wódz armii szwedzkiej (do której wstąpił w 1642 roku) w końcowej fazie wojny trzydziestoletniej. W 1648 roku wspólnie z Arvidem Wittenbergiem przeprowadził atak na Pragę, który, chociaż po kilkutygodniowych walkach został odparty, zrobił wielkie wrażenie na cesarzu i znacznie przyśpieszył zawarcie pokoju westfalskiego. Po zakończonej wojnie został generalissiumusem i naczelnym wodzem armii szwedzkiej. W 1649 roku z inicjatywy szlachty szwedzkiej i królowej Krystyny ogłoszony został następcą tronu i dziedzicznym księciem Szwecji. Rządy objął, gdy w 1654 roku jego siostra cioteczna, królowa Krystyna musiała abdykować w związku z przejściem na katolicyzm.

Wybitny wódz, zwolennik silnej władzy królewskiej. Kontynuował politykę Gustawa II Adolfa i dążył do osiągnięcia kontroli Szwecji nad Morzem Bałtyckim, co było tylko możliwe poprzez podbicie Polski oraz Danii. Jan II Kazimierz uznawany był w Polsce i na Litwie za króla sympatyzującego z Austrią i jezuitami, przez co był on mało popularny w kraju. Dlatego część polskiej arystokracji, będącej w opozycji wobec władcy, uważając iż Karol jako kuzyn Jana II może objąć polską koronę zaproponowała mu ją. Tak ułożone sprawy stały się impulsem do rozpoczęcia przez Szwecję II wojny północnej, której przebieg na polskich ziemiach zwany jest Potopem szwedzkim. Po wkroczeniu z wojskami do Polski, część szlachty Polskiej i Litewskiej w wyniku układów w Ujściu i Kiejdanach uznała go Królem polskim i suwerenem Litwy.

Samowola i rozpasanie wojsk szwedzkich, liczne nieposłuszeństwa i brak tolerancji dla Kościoła sprawiły, że przeciw Karolowi zawiązała się partyzantka organizowana przez konfederatów z Tyszowiec. Na dodatek potęga Szwecji wsparta przez część magnaterii polskiej zaniepokoiła wszystkich sąsiadów Szwecji i doprowadziła do stworzenia silnej koalicji przeciwników takiego stanu w polityce międzynarodowej (Dania, Rosja, opozycja polska, cesarz, Holandia, Brandenburgia), w walce, z którą Szwecja przegrała wojnę.

Po opuszczeniu Polski Karol X Gustaw zaatakował Danię kompletnie nieprzygotowaną do napaści od strony południowej. W takiej sytuacji, aby uniknąć kompletnej klęski, Dania pospiesznie zawarła pokój w Roskilde na upokarzających warunkach, oddając bez walki jedną trzecią obszaru kraju. Rezultatem pokoju było zdobycie duńskich prowincji na wschodnim brzegu cieśniny Öresund, Skanię, Halland i Blekinge. W ten sposób Dania na zawsze utraciła dotychczasową niepodzielną kontrolę nad głównym wyjściem z Morza Bałtyckiego na Morze Północne i tym samym dochody z pobieranych ceł od przepływających cieśniną statków. Ponadto korona szwedzka zagrabiła Bornholm i parę norweskich prowincji będących duńskim lennem. W 1658 roku, niezadowolony ze swoich zbyt małych zdobyczy, Karol X Gustaw napadł ponownie na Danię. Negocjacje pokojowe między Szwecja a koalicją mogły nastąpić dopiero po niespodziewanej śmierci Karola X Gustawa, która dała okazję odbudowy pokoju. Na mocy zawartego pokoju Bornholm i norweskie lenna wróciły pod panowanie korony duńskiej.

Warto dodać, ze celem polityki Karola X Gustawa był najpierw rozbiór Polski oraz później rozbiór Danii, które zamierzał przeprowadzić ze swoimi sprzymierzeńcami. Jednak los nie sprzyjał temu wybitnemu agresorowi i jego sprzymierzeńcy nie poparli tych planów. Głównym motorem działania Karola X Gustawa był fakt posiadania silnej i dobrze wyszkolonej armii, pusta kasa państwowa, która postanowił zapełnić łupami wojennymi oraz agresywna megalomania dążąca do uczynienia z Bałtyku wewnętrznego morza szwedzkiego. Realizacja tych zaborczych zamiarów oznaczałaby znikniecie z mapy Europy i Polski i Danii.

Trwałą korzyścią dla Szwecji z wojny z Polską, zwanej potopem szwedzkim, było formalne zrzeczenie się przez Jana Kazimierza roszczeń do tronu szwedzkiego i zrzeczenie się przez Rzeczpospolitą pretensji do posiadłości szwedzkich w Inflantach. Szwecja odniosła również znaczne korzyści materialne w wyniku grabieży polskiego mienia, w tym skarbów polskiej kultury. Trwałą stratą dla Polski, oprócz śmierci znacznej części polskiej ludności, procentowo o wiele większej niż w wyniku ludobójczej II wojny światowej, oraz znacznych zniszczeń wojennych, była utrata Prus Książęcych, które już nigdy pod polską koronę nie wróciły. Potop szwedzki tak bardzo Polskę osłabił gospodarczo, militarnie oraz politycznie, że od tego czasu zaczął się katastrofalny w skutkach proces upadku polskiej korony, zakończony ponad sto lat później rozbiorami.

Za panowania Karola Szwecja osiągnęła największy zasięg terytorialny, obejmując takie państwa i obszary jak: Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, płn. Brema, Pomorze Wołogoskie, Skania, Blekinge, Haland Bornholm i Trondheim w Norwegii oraz Ingrię (Ingermanland, obecnie okolice Petersburga). W czasie panowania Karola dodatkowo pod okupacją szwedzką znalazły się: zachodnia część Korony Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie.


Inne hasła zawierające informacje o "Karol X Gustaw":

Mieszko II Lambert ...

Linköping ...

Uznam ...

1484 ...

XVI wiek ...

1972 ...

Wittenberga ...

1408 ...

1398 ...

1749 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Karol X Gustaw":

229 Stosunki państwo-Kościół w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (plansza 5) ...

233 Życie religijne w XX wieku (plansza 6) ...

101 Epoka nowożytna ? charakterystyka (plansza 12) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie