Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Węgrzy

Węgrzy

Węgrzy
Górny rząd, od lewej: Stefan I , Maciej Korwin , Gábor Bethlen , Béla Bartók .

Dolny rząd, od lewej: Tivadar Kosztka Csontváry , János Bolyai , Loránd Eötvös , József Eötvös .

Liczebność ogółem15 mln
Regiony zamieszkania   Węgry :
9 967 921[1]
  Stany Zjednoczone :
1 563 081[2]
  Rumunia :
1 434 377[3]
  Słowacja :
520 528 (2001)
Kanada
  Kanada :
315 510[4]
  Serbia :
293 299[5]
  Ukraina :
156 600[6]
  Niemcy :
120 000[7]
  Wielka Brytania :
80 135
  Brazylia :
80 000[8]
  Austria :
40 583[9]
Język węgierski
Religie katolicyzm , protestantyzm
Pokrewne grupy etniczne Ugrofinowie
Oddziały Węgrów pod wodzą Arpada przekraczają Karpaty

Węgrzy albo Madziarzy ( węg. l.poj. : magyar, l.mn. : magyarok) – naród liczący w sumie ok. 14,5 mln, w tym na Węgrzech 10,5 mln, pozostałe ok. 4 mln tworzy mniejszości w Rumunii ( Siedmiogród ), Serbii ( Wojwodina ), Słowacji , Słowenii , Ukrainie (rejon Karpat) i Austrii . Jedna z grup mniejszości węgierskojęzycznej zamieszkującej rumuński Siedmiogród zwana jest Szeklerami (węg. l.poj.: Székely, l.mn.: Székelyek). Część badaczy skłania się ku poglądowi, że Szeklerzy są nie Węgrami, lecz potomkami Hunów .

Spis treści

Plemiona węgierskie

Węgrzy należą do grupy ludów ugrofińskich . Wywodzą się one z okolic Uralu i między 3 i 4 tysiącleciem p.n.e. pierwsze ich odłamy rozpoczęły swą wędrówkę na zachód. W czasie wędrówki ludów w V w. n.e. ruszyli także Węgrzy na zachód. Pierwszy etap ich wędrówki zakończył się ok. 750 r. między dolnym biegiem Wołgi a Dunajem , wyparli stamtąd Awarów . Rejon ten zwany był Lavédia (Lavédi był legendarnym księciem Węgier). W połowie IX. wieku w wyniku kolejnej nawały plemion węgierskich, które w swej wędrówce na południe > kaganat ruski < około 830 rozgromili, a następnie pobitych Normanów-Rusów rozproszyli po całym wschodzie[10]. U Geografa Bawarskiego (r. 845 ) Węgrzy występują pod łacińską nazwą Ungare. Jeszcze do 898 panowali w staroruskim grodzie Halicz [11][12];. Do węgierskich wpływów na ziemi halickiej nawiązuje jej herb czarna kawka , łat. corvinus będąca godłem domu Arpadów .[]

W 894 roku Bizancjum zawarło porozumienie z węgierskimi wodzami – Kurszánem i Arpadem – skierowane przeciwko Bułgarii . W efekcie syn Arpada, Levente, dowodzący Chabarami (Kabarami; według tradycji były to trzy zbuntowane plemiona chazarskie , które przyłączyły się do Węgrów opuszczających Chazarię ), zaatakował Bułgarię. Sam Arpad, w przymierzu z Państwem Wielkomorawskim , zaatakował Panonię, należącą do Franków Wschodnich . Po zajęciu Panonii w 900 roku Węgrzy osiedlili się na tym terenie wśród Słowian panońskich od których przejęli liczne toponimy (i ogólnie liczne importy językowe). Arpad i jego synowie zajęli oba brzegi Dunaju między wyspami Csepek i Mohácsi , na co wskazują pochodzące od ich imion nazwy własne[13]. Na swoją siedzibę wybrał okolice ruin rzymskiego miasta Sopianae (Pécs), gdzie pamiątką jego pobytu jest zachowana w nazwie wsi Arpad[13]. Jego letni obóz znajdował się na wyspie Csepel.

Nie wszystkie plemiona węgierskie wywędrowały tak daleko na zachód, były też grupy Madziarów, na które jeszcze w 1236 natrafił dominikański mnich Julianus na terenach między Uralem i Wołgą. W roku 950 cesarz bizantyjski Konstantyn VII nazywa tereny zamieszkane przez Węgrów Etelköz ("Międzyrzecze"), zaś samych Węgrów celnie "Turkami". Dokładne geograficzne położenie siedzib Węgrów w owym czasie, nie jest dziś znane. W IX i X wieku Węgrzy podejmowali wielokroć łupieżcze wyprawy na północ, na tereny państwa wielkomorawskiego (podbijając je), na zachód aż po Paryż , Akwizgran i południe Tarent w Italii.

Etymologia

Magyar

Określenie magyar (wcześniej megyeri) pojawiło się w IX i X wieku w źródłach islamskich . Jest to prawdopodobnie mixtum compositum (zlepek słowny różnych wyrazów) z magy i er(i) (oba określenia: magy, wymawiane modź, i er(i) znaczą człowiek, mężczyzna, płeć). Początkowo było ono nazwą jednego z siedmiu koczowniczych plemion: Meder (Megyer), Tarján, Jenő, Kér, Keszih, Kürt-Gyarmat i Nyék. W końcu X w. plemieniu Magyarów (pod wodzą Arpada ) udało się zjednoczyć pozostałe sześć pod swoim przewodnictwem.

Inne nazwy

Zdobywcy państwa wielkomorawskiego nazywani byli w ówczesnych źródłach Ungari albo Ougri (i nie Madziarzy). Frankijscy kronikarze używali łacińskiego określenia (H)ungarus. Obcojęzyczne określenia (H)ungarus, (H)ungarn, słowackie Uhri (dawniej również czeskie), współczesne czeskie Uhři (na co dzień formą podstawową, popularniejszą w czeskim jest jednak Maďaři, ale w stosunku do Węgier historycznych używa się określenia Uhersko lub Uherské království), rosyjskie Венгры/Vengry, polskie Węgrzy, angielskie Hungarian, francuskie Hongrois, niemieckie Ungarn, ukraińskie Угорці/Ugorcy lub Угрі/Ugry, litewskie Vengrai itd. pochodzą od og(ъ)r - (forma cerkiewna ągri) słowiańskiego słowa z bułgarsko-tureckim korzeniem onogur (on = dziesięć + ogur = plemię), które prawdopodobnie pochodzi z V w., kiedy to Magyaren ściśle związani byli ze zlepkiem plemion Hunów i Protobułgarów , zwanym państwem Onogurów . Słowianie derywat "onogur" przenieśli na Madziarów i wymawiali z początkowym przydechowym w-[14] jako W-ągri, stąd dzisiejsze Węgrzy/Węgier (dawniej również Węgrzyn, obecnie zarezerwowane dla wina z Węgier, ale również i w innych formach patrz; osady, prawdopodobnie jenieckie, ale być może wolnego osadnictwa Węgrzce , Węgrzce Wielkie etc.[15]) jednocześnie równolegle używamy w języku polskim formy Madziar, madziarski (a także pochodzące z tego samego rdzenia magierka)[16]. Na polską nazwę nieco światła rzuca również to, iż w średniowieczu, zapisywano ten etnonim, np. w Geografie Bawarskim , jako Vngare (za pomocą łacińskiej półsamogłoski V , odczytywanej jako samogłoska U lub spółgłoska V, osobna litera U pojawi się w łacinie w XVI w., razem z J ). Inne odczytanie doprowadziło np. autora Kroniki wielkopolskiej do powiązanie Vngari z rzeką Wkrą (Vkra, Vcri) i absurdalnej tezy o pochodzeniu Węgrów z Pomorza [17]. Początkowa litera H- w łacińskim Hungarus (i pochodny określeniach) pochodzi również z asocjacji Magyarów z Hunami (Hunni). Jeszcze cesarz Franciszek Józef I nazywał się królem Hungarów[].

Węgierska szabla jako detal zdobniczy na posągu Światowda ze Zbrucza .

Zobacz też

Przypisy

  1. 18. Demographic data – Hungarian Central Statistical Office and calculation at Dyskusja:Hungarian people#Number of Hungarians in Hungary
  2. 2006 community survey
  3. 2002 Romanian census
  4. The 2006 census
  5. 2002 Serbian Census
  6. National composition of population
  7. Bund Ungarischer Organisationen in Deutschland
  8. Revista Época Edição 214 24/06/2002
  9. 2001 Austrian census
  10. Rozprawy Wydziału Filologicznego. PAU. t. 64, 1935, str. 42
  11. "w czwartym tygodniu książę Almos przybył wraz ze swoimi do Halicza i tam dla siebie oraz swoich ludzi wybrał miejsce na odpoczynek. Na wieść o tym książę Halicza, z całym swoim otoczeniem wyszedł boso na spotkanie księcia Almosa. Ofiarował mu rozliczne dary do jego użytku i otwarłszy bramy miasta Halicza, przyjął go jak swojego. Dał na zakładnika swojego jedynego syna wraz z innymi synami dostojników swojego królestwa. [...] Kiedy jednak książę Almos odpoczywał przez miesiąc w Haliczu, książę halicki i pozostali jego towarzysze [...] zaczęli prosić księcia Almosa i jego możnych, by odeszli na zachód za Śnieżny Las, do krainy panońskiej." [w:] Ryszard Grzesik. Gesta Hungarorum . Kraków. 2006 str. 63-65
  12. "Panują oni [Madziarzy] nad wszystkimi sąsiadującymi z nimi Słowianami, nakładają na nich ciężkie daniny, oni zaś są w ich rękach jako brańcy wojenni [...]. Urządzają na Słowian wyprawy łupieskie, prowadzą jeńców wzdłuż wybrzeża [morskiego] [...] do położonego w kraju Greków portu, zwanego K.r.h [Kercz?] [w:] Tadeusz Lewicki, Źródła arabskie do dziejów Słowiańszczyzny, t. II, cz. II, [współpraca: Maria Czapkiewicz, Anna Kmietowicz, Franciszek Kmietowicz], Wrocław-Warszawa – Kraków – Gdańsk 1977 str. 35; op. cit. Ibn Rosteh, Relacja Anonimowa z II. poł. IX wieku.
  13. 13,0 13,1 G. Györffy, Święty Stefan I, s. 38.
  14. Aleksander Brückner Słownik etymologiczny języka polskiego za: Witold Doroszewski O kulturę słowa. Poradnik językowy, t. II, Warszawa 1979, s.544
  15. Bogdan Wetoszka, Nazwy etniczne na tle wczesnośredniowiecznej sieci osadniczej na Mazowszu północnym , praca magisterska obroniona na ATK
  16. Krystyna Długosz-Kurczabowa, Etymologia: Węgier i Węgry na www.poradnia.pwn.pl
  17. Jak również zaliczeniu do plemion słowiańskich i wręcz nazwaniu Wandalami . Jerzy Strzelczyk , Wandalowie i ich afrykańskie Państwo, Warszawa 2005, s.321-322


Inne hasła zawierające informacje o "Węgrzy":

Austro-Węgry ...

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" demokratycznych w kolejnych krajach komunistycznych. Pod koniec lata własny okrągły stół zorganizowali Węgrzy . Obradujący w dniach 15-20 października parlament uchwalił ustawę o przeprowadzeniu wolnych ...

Język czeski ...

2006 na 500 m . Bilans medalowy startu Polaków: 1-3-2. Klasyfikację medalową wygrali Węgrzy (12-2-4) 19 sierpnia - 3 września – mistrzostwa świata w koszykówce mężczyzn w Japonii , ...

Obwód zakarpacki Królestwa Węgier . LudnośćObwód zakarpacki jest wielonarodowościowy. Wśród jego mieszkańców Ukraińcy stanowią 80,5%, Węgrzy - 12,1%, Rumuni - 2,6%, Rosjanie - 2,5%, Cyganie - 1,1%, ...

Dniepropetrowsk ...

Ukraińska Powstańcza Armia delegatów UPA z władzami węgierskimi. Zakończyło się ono zawarciem porozumienia, w którym Węgrzy, w zamian za nieatakowanie ich wojsk, zobowiązali się dostarczać UPA broń ...

Bukowina (kraina historyczna) ...

Królestwo Węgier ...

Światosław I ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Węgrzy":

233. Dwie strony konfliktu (plansza 7) przyczyniły się manifestacje Polaków, które doprowadziły do zmiany sytuacji społeczno-politycznej państwa polskiego. Węgrzy stwierdzili, że jest to sposób na korzystne zmiany, prócz tego chcieli ...

133. Wiosna Ludów (plansza 6) Wiedniu i państwach zamieszkujących monarchię austriacką. Jednym z największych wrogów byli Węgrzy, którzy ogłosili niepodległość. Dopiero gdy rząd austriacki wezwał do pomocy wojska ...

Czechy i Słowacja (plansza 13) Nowego Mostu Średnia gęstość zaludnienia: 110 os./km² Przyrost naturalny: 0,15% (2005) Skład etniczny: Słowacy 85,8%, Węgrzy 9,5%, Czesi 0,8%, a także Ukraińcy, Rosjanie, Cyganie i Polacy. Religia: rzymskokatolicy ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie