Kazimierz Głaz (ur. 26 marca 1931 w Borkach Nizińskich ) - artysta malarz. Reprezentuje kierunek w sztuce zwany sensybilizmem. Liczne wystawy zbiorowe i indywidualne w Kanadzie , we Francji , Niemczech i w Polsce; między innymi w galerii Zachęta w Warszawie.

Laureat wielu nagród i wyróżnień; w 1965 roku na IV Międzynarodowym Biennale w Paryżu na wniosek Marca Chagalla otrzymał nagrodę Erasmus Prize z Holandii na pobyt i pracę twórczą we Francji.

W 1985 roku nakładem Wydawnictwa Literackiego w Krakowie wydał książkę zawierającą wspomnienia o Witoldzie Gombrowiczu , którego poznał podczas pobytu we Francji w latach sześćdziesiątych. Od 1968 roku mieszka i tworzy w Toronto w Kanadzie.

Najbardziej znane serie obrazów i grafik to:

• "Impresje Moskiewskie"
• "Ujęcie III Exoteryczne".

Wydaje książki bibliofilskie, wspiera młodych artystów kanadyjskich oraz tworzy pierwsze stałe kolekcje sztuki współczesnej w szkołach.

Biografia

Studia: 1950 – 1956 Malarstwo monumentalne na Wydziale Ceramiki i Szkła PWSSP we Wrocławiu; dyplom z malarstwa pod kierunkiem prof. Stanisława Dawskiego . W latach 1955-1958 mieszkał w Wałbrzychu gdzie sformułował „Manifest sensybilistyczny" i założył Niezależną Szopkę Sensybilistyczną. W 1957 z Michałem Jędrzejewskim i grupą przyjaciół przygotował w Teatrze Kameralnym we Wrocławiu spektakl- akcję pt.„Sensybilism, czyli, nie wolno robić z publiczności balona”. Wydarzenie to traktowane jest, jako pierwszy happening w Polsce. W 1958 powrócił do Wrocławia. W 1962 uczestniczył w wycieczce do Moskwy i Leningradu. Dwutygodniowy pobyt w Rosji zapoczątkował jego nowa serie obrazów wynikających z fascynacji sztuką bizantyjską. Za obrazy z cyklu „Impresje moskiewskie” pokazane w 1965 na Ogólnopolskiej Wystawie Młodego Malarstwa w Sopocie otrzymał jedna z głównych nagród oraz roczne stypendium twórcze MK i S jak również udział w IV Międzynarodowym Biennale Malarstwa w Paryżu. Zdobycie na Biennale nagrody Erasmus Prize przyznanej przez Marca Chagalla umożliwiło mu trzyletni pobyt we Francji. W1966 został zaproszony przez Michael Karolyi Fondation do Vence na Lazurowym Wybrzeżu. Tam poznał Marca Chagalla, Maxa Ernsta, J. Miro oraz Witolda Gombrowicza. Swoje wspomnienia ze spotkań z pisarzem przekazał w książce „Gombrowicz w Vence” wydanej w jego opracowaniu w Toronto (1985) i w Krakowskim Wydawnictwie Literackim (1989). Pod koniec 1968. wyjechał do Kanady i zamieszkał w Toronto. W 1969 zorganizował Toronto Center for Contemporary Art, które prowadzi do chwili obecnej.. Wspólnie z artystami kanadyjskimi założył Community Art Collections. Wydaje swoje książki bibliofilskie. Obok pracy twórczej, prowadził na początku działalność pedagogiczną - był profesorem grafiki i rysunku na Wydziale Sztuki Centralnej Szkoły Technicznej.

Twórczość

We wczesnym, wałbrzyskim okresie twórczości szukał inspiracji w surowym górniczym pejzażu. W mocno ciętych, budowanych na kontraście czerni i bieli drzeworytach, w uproszczony niemal do granic abstrakcji, syntetyczny sposób utrwalał jego strukturę. Decydujący wpływ na wybór własnej drogi miała wyżej wspomniana wycieczka do Moskwy i Leningradu. „Z wyprawy tej przywiozłem jak cenną kontrabandę, nowe nieznane mi dotąd doznania; niepokój, fascynację niewidzialnymi rzeczami, potrzebę szukania poza strefą materialną.” ( K. Głaz, Toronto, grudzień 1979- kat. wystawy z okazji 25-lecia pracy twórczej, Galeria Awangarda, Wrocław 1980). W pracach z pierwszego cyklu „Impresji moskiewskich” czytelne jeszcze były odniesienia do architektury i malarstwa ikon , ale z czasem owe aluzje dotyczące zewnętrznej formy zostały zredukowane do najprostszych znaków – symboli i stosowania- charakterystycznej dla malarstwa ikon- palety barw. Konsekwentny brak narracji rekompensowała, charakterystyczna dla całej dojrzałej twórczości Kazimierza Głaza, aura tajemnicy, nastrój kontemplacji, obecność pierwiastka szeroko pojętego sacrum. We Francji, pod wpływem fascynacji południowym światłem powstały, malowane na płótnie lub papierze, „Vibracions du Midi”. Próby uchwycenia zmiennej, intrygującej, natury światła podjął też w formach przestrzennych konstruowanych z blachy i plastikowej siatki (seria „Eclairage rythmique”). W Kanadzie realizuje cykle litografii „Approach III- Esoteric, „The Power of Silence” oraz grafiki, obrazy olejne i gwasze z serii „The Essence”. Cechuje je prostota i logika układów kompozycyjnych. Abstrakcyjne, wypełnione pulsującym kolorem i wewnętrznym światłem kompozycje, emanują spokojem. „Chciałem wprowadzić Ciszę jako równoważny element wizualny, przy pomocy którego buduje się plastyczne wartości tak jak buduje się w muzyce wartość dźwięku”. ( K. Głaz jw.).

Prace w zbiorach: AMSTERDAM, Stedelijk Museum. BARCELONA, Museo de Arte Moderno. BRUKSELA, Bibliothéque Royale.CHEŁM, Muzeum Chełmskie. CHICAGO, Polish Art Society. DREZNO, Staatliche Kunstsammlungen. GUELPH (Ontario), Guelph Art Center. HAMILTON, Hamilton Art Galery. KATOWICE, Muzeum Śląskie. KITCHNER(Ontario), Kitchner -Waterloo Art Gallery. KRAKÓW, MN.- Biblioteka Jagiellońska.-Muzeum Archidiecezjalne. ŁÓDŹ, MSZ. MIELEC, Muzeum Regionalne. NOWY JORK, Brooklyn Museum.- New York Public Gallery.- Metropolitan Museum. OTTAWA, National Library. PARYŻ, Bibliothčque Nationale.- Centrum Georg’a Pompidou (Documentation). RADOM, MSZ. RZYM, Musei Vaticani. SAO PAULO, Museo d’Arte Contemporaneo. SZCZECIN, MN. TOKIO, National Museum of Modern Art. TORONTO, Art Gallery of Ontario. Hart House Permanent Collection.- York University. TORUŃ, Muzeum Uniwersyteckie. WAŁBRZYCH, MO. WARSZAWA, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, - MN. WASHINGTON, The Library of Congress. WINDSOR, Art Gallery of Windsor WROCŁAW, MN.- Zakład Narodowy im. Ossolińskich

Malarstwo sensybilistyczne

Zainteresowanie materią czy zgoła niematerialną jakością światła nie wyczerpuje oczywiście wszystkich wątków pracy nad strukturą i możliwościami wyrazu, jakie zawarte zostały w obrazach wrocławskich malarzy. Niezwykle istotne wydaje się, że artyści ci dążyli do nasycenia swoich prac personalnie rozumianą duchowością - a może jakąś formą emocjonalnej intensywności. Atmosferę specyficznego duchowego skupienia wywołują obrazy Kazimierza Głaza (ur. 1931), który wpisał się w historię środowiska wrocławskiego za sprawą opracowanego w 1957 roku wraz z Michałem Jędrzejewskim Manifestu sensybilistycznego i późniejszej "doczulającej" rzeczywistość działalności Sensybilistów. Za sprawą spektaklu Nie wolno z publiczność robić balona (1957), pokazów Niezależnej szopki sensybilistycznej (1958-1959) czy Teatru katastroficznego artysta ten jest trwale obecny w środowisku wrocławskim mimo przebywania na południu Francji od czasów zdobycia w 1965 roku nagrody na IV Międzynarodowym Biennale w Paryżu, a od 1969 r. w Kanadzie.

Malarstwo Głaza omawiam tutaj na zasadzie ważnego wyjątku, gdyż artysta nieustannie pracował nad indywidualną koncepcją obrazu współczesnego (i wciąż do niej powraca), odwołującego się do jednej z najstarszych, odrębnych i szlachetnie niezmiennych tradycji: ikony. Termin ten otworzyć trzeba jednak na szerzej rozumiane malarstwo " starocerkiewne", "staroruskie" (idąc za autorskimi wskazaniami Głaza), jak również sztukę "bizantyńską". Trwale związaną z funkcją religijną i duchowością - ewokowaną przez dostojną, hierofaniczną formę oraz konstrukcje hieratyczne, hierarchiczne - stałe i w gruncie rzeczy niezmienne. W malarstwie Głaza - obrazach sztalugowych o dużych formatach, a także w drobnych pracach na papierze i rysunkach - nieustannie powraca kanoniczny schemat - układ: ów wielokrotnie realizowany przez niego Motyw starocerkiewny. Składa się na niego triada postaci syntetyzowanych do wertykalnych ciągów wieńczonych okręgami głów, obejmowanych często kręgami aureol. Wyniesiona centralna figura, lokowana zwykle na osi płaszczyzny, flankowana z lewej i prawej przez dwie kolejne, jest "siłą sprawczą", wokół której samorzutnie kształtuje się przestrzeń sakralna. "Figura osiowa" w redakcji Głaza - używając desygnatu najsilniej związanego z wczesną twórczością Jana Lebensteina - uzależniała od swojej wewnętrznej struktury całą architekturę płaszczyzny, i - począwszy od jej wewnętrznego, linearnego skomplikowania - zdążała w stronę syntezy, gdzie forma jest bezpośrednim zapisem gestu malarskiego. Zdematerializowane ciała świętych są szeroką linią zdeterminowaną przez gest. Charakterystycznym motywem jest umieszczenie figur tworzących osobowy tryptyk pod zamykającymi kompozycję łukami triforium, co sugeruje także kolejną własność obrazów Głaza. Jest nią dążenie do "objawiania", "ukazywania" w prześwitach struktury, koloru i materii czegoś, co jest znakiem porządku innego wyższego. Kontemplacji tych prac sprzyja zawsze czytelna wielowarstwowość i jasny porządek kolejnych etapów tworzenia - czy może, odwołując się do ikony - ich pisania.

Równie intensywną sugestię stania "na progu" duchowo przemienionej za sprawą obrazu rzeczywistości przynoszą prace z cyklu Istota rzeczy - kompozycje malowane na drewnianych podobraziach o dużych formatach. Płaszczyzny opisane szerokimi bordiurami - lśniącymi sakralną żółcią - złotem, jarzące się czerwienią lub pogrążone w tonach achromatycznych - zawierają w sobie głęboką, nasyconą kolorem i materią przestrzeń, zdającą się być ontologiczną "pełnią": doznania, poznania i duchowej transfiguracji. Wielowarstwowo złożona czerń, zawierająca w sobie całą gamę barw, jest jakością, którą można opisywać i rozumieć jako malarsko-materialny apeiron. "Bezkształt" i potencjał który jest sumą Wszystkiego, ale też początkiem Wszystkiego-poznania. Istota rzeczy przypuszczalnie czeka za owymi bramami, a możliwością daną widzowi jest stanięcie w ich przedprożu i obserwowanie poprzez wąską szczelinę - jaka niekiedy pojawia się na osi, pomiędzy spoinami desek, lub jest wyrażona wznoszącą się, ciągłą linią - zapowiedzi ad infinitum.

Choć obrazy Głaza są oszczędne w swojej plastycznej ekspresji, skonfron- tować można je, moim zdaniem, z dziełami Jacka Sempolińskiego, podobnie niewerbalnie wyrażającymi wiarę, a może trafniej powiedziawszy, osobistą filozofię życia, twórczość artysty, Podobnie jak Sempoliński, Głaz wyraża się także za pomocą słowa - jego teksty sensybilistyczne i wypowiedzi na temat sztuki (w formie bibliofilskich, unikatowych wydawnictw) zestawić trzeba także ze szczególnym dokumentem, jakim jest napisana w 1985 roku książka Gombrowicz w Vence, relacjonująca historię poznawania wybitnego pisarza, jak również Maxa Ernsta oraz, niezwykle ważnego dla biografii Głaza - Marca Chagalla.

dr Andrzej Jarosz WROCLAW SZTUKI Sztuka i srodowisko artystyczne we Wroclawiu 1946-2006 Wydanie 01, Wroclaw, ASP 2006, redakcja naukowa: dr Andrzej Saj

50(L) Rocznica Sensybilizmu

Muzeum Narodowe we Wrocławiu, pod dyrekcja Mariusza Hermansdorfera, zaprasza na otwarcie wystawy (26.06.06 ) poświeconej dla uczczenia i upamiętnienia półwiekowej działalności jedynego oryginalnego kierunku w sztuce polskiej. Historia sztuki nie notuje, jak do tej pory, propozycji patrzenia na twórczość z pozycji całkowitej wolności i odpowiedzialności za skutki takiej postawy. Wszystkie znane kierunki i szkoły zawsze oparte były na teoriach "pozytywnych", wytyczających drogę działania, metodę i nawet techike realizacji dzieła sztuki. To oczywiście ułatwiało artystom, a przede wszystkim krytykom i historykom sztuki ich prace naukowa i porównawcza i ułatwiało ocenę. Zjawiska powstające poza przyjętymi teoriami były odrzucane jako twory nie mające ze sztuka nic wspólnego, nieudolne, lub wręcz szkodliwe. Dopiero pierwsze ataki artystów głoszących nowości i antysztuke zostają zauważone i pod naciskiem zmasowanej propagandy i promocji zawodowych instruktorów wchodzą w krąg galeryjnego obiegu. Zapanował okres szybko przenikających granice trendów i przekonanie, ze sztuka jest rezultatem całkowitej wolności bez historycznych konsekwencji. Trendy przemijały szybko. Pozostawali trędo-waci. Konsekwencja zaś tego były sezonowe manifestacje aktualnych i powstawanie nowych, ale zawsze opartych na specyficznych instrukcjach koncepcji. Koncepcje artystów nie zawsze, niestety, były produktem ich myślenia. Często były to powiązania z ideologiami politycznymi. Te narzucały swoje wymagania i oczekiwania.

Pojawienie się pierwszych oznak krytycznego myślenia wiąże się z zaistnieniem nowej postawy u kilku artystów we Wrocławiu, sprzeciwiających się temu stanowi rzeczy, właśnie 50 lat temu. Mądrość sensybilizmu polegała wówczas, jak i dzisiaj, na właściwym rozumieniu aktu tworzenia i samej istoty sztuki. Programy- recepty wymagające podporządkowania ułatwiały panowanie nad rynkiem sztuki, tworząc rankingi i fałszywe autorytety po obu stronach odbioru, ale były w swojej naturze zaprzeczeniem swobodnego tworzenia.

Sensybilizm był pierwszym, który powiedział Nie doktrynie realizmu socjalistycznego, poprzez publiczna formę happeningu i demistyfikacje. Próbował oponować dalszemu uprzedmiotowieniu sztuki poprzez kolejne swoje akcje i działania. Był i jest jedynym ruchem intelektualnym i artystycznym nie proponującym nowej teorii tworzenia, ale dopominającym się o sens sztuki powstającej z wartości negatywnych, uznający przestrzeń negatywna w realizacjach artystycznych jako nieodzowny element całości, jak również podkreślający wieloznaczność wypowiedzi. To niewątpliwie wpłynęło na opory tych artystów i krytyków, którzy są dziedzicznie obciążeni "pozytywnymi" teoriami tworzenia.

Wystawy

• Wrocław:
  • 1956 : Salon Sygnałów;
  • 1957 : Salon Sztuki Współczesnej „Desa” (K: Jan Chwałczyk);
  • 1962 : Salon Wystawowy Klubu MPiK (K: A. Dzieduszycki);
  • 1967 : Muzeum Architektury;
  • 1972 : (K: A. Rao; opisowy biogram),
  • 1976 : (K: K. Głaz). Salon BWA przy ul. Świdnickiej;
  • 1974 : (K:M. Hermansdorfer),
  • 1989 : (K: K. Głaz, list M. Chagalla z 1966, nota, wybór bibliografii 1967-1981),
  • 2000 : (K: M. Hermansdorfer, J. Madeyski, nota) Muzeum Narodowe;
  • 1975 : Klub MPiK (K: M. Hermansdorfer);
  • 1980 : (K: K. Głaz),
  • 1997 : (K: J. Madeyski, A. Rybczyński, K. Głaz; kalendarium 1931-1968) BWA- Galeria Sztuki Współczesnej „Awangarda”; Galeria X;
  • 1992 : Galeria Miejska;
  • 1997 : Galeria Sztuki Współczesnej; Opus Gallery;
• 1967 : Paryż, Galerie Transposition;
• 1968 : Vence, Galerie Odil Harel (Składanka z notą);
• Toronto:
  • 1970 University of Toronto, School of Architecture (druki towarzyszące);
  • 1972 : Hart House Gallery (składanka, A. Rao);
  • 1972 , 1978, 1981, 1984, 1987, 1988, 1993, 1995, 1996, 1998: Toronto Centre for Contemporary Art (druki towarzyszące);
  • 1974 : Malborough Godard Graphics;
  • 1975 : City Hall;
  • 1976 : Humber College Gallery;
  • 1982 : Ministry of Citizenship and Culture (folder);
  • 1991 , 1993, 1998 Pekao Gallery (druki towarzyszące);
  • 2005 : Metro Hall (składanka);
• 1983 : Waterloo, Sir Wilfrid Laurier University - Concours Gallery;
• 1982 : Montreal, Gallerie As;
• 1988 : Wałbrzych, Muzeum Okręgowe (K);
• 1989 : Łódź, Ośrodek Propagandy Sztuki BWA (K:K. Głaz, nota, bibliografia);
• Kraków:
  • 1989 : Pawilon Wystawowy BWA (K);
  • 1997 : Międzynarodowe Centrum Kultury (K: J. Madeyski);
• Warszawa:
  • 1989 : Centrum Sztuki Studio im. ST. I. Witkiewicza (K wspólny z Łodzią, Wrocławiem i Krakowem);
  • 2000 : Galeria Zachęta (K: M. Hermansdorfer, J. Madeyski);
  • 2004 : Galeria Prezydencka, Pałac Branickich (zaproszenie z tekstem K. Przylickiego, K Seweryn Kuter);
• 1990 : Mielec, Muzeum Regionalne(K); Rzeszów, Dom Sztuki BWA (K wspólny z Mielcem);
• 1991 : Sandomierz, Muzeum Regionalne;
• 1995 : Lublin, Galeria Grodzka BWA (K:A. Rybczyński, A. Dzieduszycki, K. Głaz);
• 1998 : Chełm, Galeria 72 Muzeum Okręgowego (plakat z tekstem B. Kowalskiej)
• 2008 : Chełm, Galeria 72
• 2008 : Mielec, Muzeum Regionalne (Jadernówka)
• 2009 : Elbląg, Centrum Sztuki Galera EL w Elblągu

Bibliografia

• P. Krajewski, Sygnały 1957(10.11);
• J. Ludwiński, Życie Literackie 1958(27.7);
• K. Rainczak, Gazeta Robotnicza 1967(165);
• J. J. Leveque, Information 1967(18.3);
• Nouveau Jour 1967(26.4);
• Les Lettres Français 1967(2.4);
• A. Nakov, Kultura Paryska1967 (04);
• Zb. Makarewicz, Wiadomości 1972(38);
• K. Kritzwiser, The Globe and Mail 1972(2.6), 1972 (5.8);
• M. Hermansdorfer, Odra 1974 (10)111;
• Polnische Kunst aus Dresden Collection, Drezno 1980 (K);
• T. Złotorzycki (rozmowa z K. Głazem), Odra 1981(1)89-90;
• International Cataloque of Contemporary Artists, Melano 1982;
• Kazimir Glaz, In Quest of an Immaterial World, W poszukiwaniu niematerialnego świata. Toronto 1988 (katalog prac 1950-1987, wydany przez T.C.C.A w Toronto w związku z planowanymi wystawami w Polsce w1989; zawiera autobiografię, wybór bibliografii, przedruki artykułów; teksty w j. polskim i angielskim);
• Kazimir Glaz, The Essence, Istota rzeczy, Poland 1989 Toronto 1989 (dokumentacja wystaw w Łodzi, Wrocławiu, Warszawie i Krakowie; bibliografia: TV, radio i prasa o wystawie i książce „Gombrowicz w Vence”; opowiadania sensybilistyczne K.G., przedruki artykułów, recenzji i wywiadów; teksty w j. polskim i angielskim);
• J. Grygiel (wywiad), Nowiny 1990(134);
• E. Dzikowska, Rozmowa z Kazimierzem Głazem, Odra 1990(6)89-92;
• B. Henkiel (wywiad), Kobieta i Życie 1991(43);
• Drabina do bieli. Spór Opałki z Głazem, Kobieta i Życie 1991(40);
• A. Dzieduszycki, High Park 1993(5) (Toronto);
• L. Lamenski, Galeria Akcentu, Akcent 1996(3);
• M. Hermansdorfer, Artyści Wrocławia 1945-1970, Wrocław 1996;
• T. Karnaś, Echo Krakowa 1997(12);
• Kazimier Glaz, Paintings 1977-1997, Toronto 1997 (reprodukcje prac z serii „Essence” i dokumentacja wystaw w Pekao Gallery w Toronto oraz w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie; appendix do biografii; teksty: E. Chwojko, K. Głaz, J. Madeyski, A. Rybczyński & K. G. Stein (1979);
• K. Rainczak, Istota rzeczy, Format 1998(26-27);
• ST. Stolarczyk, Związkowiec (Toronto) 2000(6.4);
• A. Fyda, Sensibilizm 1956-1965, ASP, Artur Piątek, Struktura bizantyjska w malarstwie K. Glaza, praca magisterska, Wrocław 2000;
• MK, Gazeta Wyborcza – Gazeta Stołeczna 2000(95);
• M. Hermansdorfer (Red.), Sztuka polska XX wieku ( k. zbiorów MN), Wrocław 2000;
• Galeria 72- kolekcja sztuki współczesnej (K. Muz. Chełmskie), Chełm 2002;
• Słownik malarzy polskich, T.2, Warszawa 2003;
• W. Skulicz, Grafika polska. Laureaci wystaw międzynarodowych 1950- 2000, Kraków 2003;
• Sztuka Polska XX wieku (K MN);
• K. Głaz, Semantyka - asemantyka, Twórczość 2004 ( 7/8) 236- 242;
• M. Hermansdorfer, Wrocławskie impresje, Wrocław 2004, s.38;
• K. Głaz / M. Jędrzejewski, Sensybilizm, Wrocław 2004 (zawiera m.in. obszerną bibliografię K. Głaza). Wrocław, 2006, Muzeum Narodowe: Kazimierz Głaz & Michał Jedrzejewski, w 50 Rocznice Sensybilizmu – wystawie towarzysza wydawnictwa książkowe.

Kazimierz Głaz, 2006. Kazimierz Głaz i Michał Jedrzejewski / Sensybilizm - U źródeł opozycji / wystawa dokumentalna / Muzeum Narodowe we Wrocławiu, czerwiec-sierpień, 2006.

Linki zewnętrzne

• www.polonialife.ca
• galeria.um.warszawa.pl