|
Kazimierz IV Jagiellończyk
Kazimierz IV Jagiellończyk - (lit. Kazimieras I Andrius Jogailaitis, białorus. Казімір-Андрэй Ягайлавіч, ur. 30 listopada 1427 w Krakowie, zm. 7 czerwca 1492 w Grodnie) – wielki książę litewski od 1440-1492, król Polski w latach 1447-1492.
Pochodzenie i tron wielkoksiążęcy
Kazimierz Jagiellończyk był młodszym synem Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej. W 1438 został wybrany królem Czech przez część stanów czeskich. Jednak wobec zakończonej niepowodzeniem wyprawy wraz z bratem Władysławem na Śląsk, zrezygnował z pretensji do korony czeskiej. Po zgładzeniu przez spiskowców litewskich wielkiego księcia litewskiego Zygmunta Kiejstutowicza 20 marca 1440, Władysław III mianował swojego brata namiestnikiem na Litwie. Jednakże pragnąc się uniezależnić od Polski panowie litewscy wybrali Kazimierza wielkim księciem Litwy 29 czerwca 1440. Zerwaniu uległa unia polsko-litewska. W tym też roku Kazimierz stłumił bunt Smoleńska, w 1442 poskromił separatyzm Żmudzi, przyznając jej odrębny status w obrębie państwa litewskiego. W 1444 prowadził wojnę z Mazowszem o Podlasie, zakończoną odkupieniem praw do tej ziemi od księcia Bolesława IV mazowieckiego za 6 tysięcy kop groszy praskich. W latach 1444-1445 Kazimierz wspomógł zbrojnie Nowogród Wielki w jego wojnie z zakonem kawalerów mieczowych. W 1446 interweniował w Wielkim Księstwie Moskiewskim, przywracając na tron Wasyla II Ślepego, który podpisał w 1449 pokój z Litwą.
Objęcie tronu polskiego
Po śmierci brata Władysława, który zginął w czasie wojny z Turkami w bitwie pod Warną w 1444, Kazimierz został wybrany w kwietniu 1445 na króla Polski przez zjazd panów polskich w Sieradzu. Władca jednak celowo opóźniał przybycie do Korony, chcąc wzmocnić swoją pozycję wobec możnowładców polskich i zachować uprzywilejowany status Wielkiego Księstwa Litewskiego. Panowie polscy pod przywództwem kardynała Zbigniewa Oleśnickiego, chcąc ponaglić przybycie Kazimierza i zabezpieczyć się na wypadek jego odmowy, wybrali warunkowo królem Polski Bolesława IV Mazowieckiego (30 marca 1445).
Kazimierz ostatecznie koronę przyjął, jednak już na swoich warunkach. 17 września 1446 wystawił dokument, w którym nie było już mowy o podrzędnym statusie Litwy wobec Korony. 2 maja 1447 wydał w Wilnie przywilej gwarantujący nienaruszalność terytorium Litwy i zapewnił obsadzanie przez Litwinów wszystkich urzędów w Wielkim Księstwie. 25 czerwca 1447 Kazimierz został koronowany na króla Polski w katedrze wawelskiej przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski, Wincentego Kota. Od tego czasu aż do unii lubelskiej pomiędzy oboma państwami istniała tylko unia personalna.
Wielkie Księstwo Litewskie było wtedy u szczytu potęgi, sięgając od Bałtyku po limany dnieprowe nad Morzem Czarnym. Nie obawiając się już Krzyżaków, Litwini walczyli o tron moskiewski. 10 lutego 1454 król ożenił się z Elżbietą z Habsburgów, zwaną Rakuszanką lub "matką królów". Na początku lata 1456 roku, Vlad Palownik zwraca się z prośbą do króla Kazimierza o umożliwienie mu powrotu na tron. Ten udziela mu pomocy, oddając do dyspozycji kilka oddziałów wojskowych.
W 1443 Zbigniew Oleśnicki zakupił dla biskupstwa krakowskiego Księstwo Siewierskie. W 1452 Kazimierz IV opanował czeski Oświęcim, zmuszając tamtejszego księcia Jana IV do złożenia mu 19 marca 1454 hołdu lennego. W 1456 Polska zhołdowała Księstwo Zatorskie. 21 lutego 1457 polski monarcha ostatecznie zakupił Księstwo Oświęcimskie za 50 tysięcy kop groszy praskich.
Wojna trzynastoletnia
W 1454 r. Kazimierz Jagiellończyk, wykorzystując bunt miast pruskich przeciwko zakonowi krzyżackiemu, wznowił wojnę z Krzyżakami, zajmując prawie całe Prusy, rozpoczynając wojnę trzynastoletnią. Krzyżacy obronili się tylko w Malborku i kilku zamkach, wkrótce jednak otrzymali wsparcie dobrze zaopatrzonego i wyszkolonego wojska zaciężnego z Rzeszy Niemieckiej, a na Związek Pruski, który wywołał powstanie przeciwko zakonowi, papież rzucił klątwę. Wojna się przeciągała, trwała z przerwami 13 lat, prowadzona była bez wsparcia Litwy, tylko siłami Korony, i zakończyła się uzyskaniem w II pokoju toruńskim 19 października 1466 Prus Królewskich (Pomorza Gdańskiego) oraz Warmii i ziemi chełmińskiej. Pozostałe ziemie Prus Wschodnich, należące do zakonu krzyżackiego przekształcone zostały w polskie lenno.
Rozprawa z Oleśnickim
Zwycięstwo to król okupił przyznaniem szlachcie szeregu przywilejów w tzw. statutach nieszawskich (1454), które stanowiły, że król nie może nałożyć nowych podatków i zwołać pospolitego ruszenia bez zgody szlachty. (Szlachta poniosła sromotną klęskę pod Chojnicami) Oparł się głównie na średniej szlachcie, natomiast podjął starcie polityczne z przywódcą rządzącej oligarchii małopolskiej kardynałem Zbigniewem Oleśnickim. Po długiej walce odsunął go od władzy i uzyskał od papiestwa możliwość obsady katedr biskupich.
Dalsze rządy
W 1462 w czasie zjazdu w Głogowie z królem Czech Jerzym z Podiebradów, zagwarantował dla swojego syna Władysława II Jagiellończyka sukcesję tronu czeskiego (co nastąpiło w 1471). W 1462 władca przeprowadził inkorporację do Korony Księstw Rawskiego i Bełskiego, tworząc województwa rawskie i bełskie. W 1471 przeprowadził nieudaną próbę osadzenia swego syna Kazimierza na tronie węgierskim, co spowodowało długotrwały konflikt z królem Węgier Maciejem Korwinem. W 1478 na tle kontrowersji w obsadzeniu biskupstwa warmińskiego wybuchła wojna popia z zakonem krzyżackim i wspierającymi go Węgrami. Zakończyło ją dopiero złożenie hołdu lennego w Nowym Mieście Korczynie przez wielkiego mistrza Martin Truchsessa von Wetzhausen 9 października 1479.
Poświęcenie przez króla głównej uwagi sprawom polityki zachodniej, spowodowało utratę przez Litwę kontroli nad wieloma ziemiami na wschodzie, zagarniętymi przez Wielkie Księstwo Moskiewskie i imperium osmańskie.
W 1475 Turcja zajęła Kaffę, kolonię genueńską na Krymie, znajdującą się pod protektoratem Kazimierza IV. W 1484 Turcy odcięli Polskę od Morza Czarnego zdobywając porty Kilię i Białogród w Mołdawii.
W 1478 Kazimierz nie udzielił też pomocy zbrojnej Republice Nowogrodu Wielkiego (która jeszcze od czasów Władysława Jagiełły była polskim protektoratem), doprowadzając do zniszczenia i zdobycia przez Rosjan tej emporii. 15 września 1485 w Kołomyi złożył mu hołd lenny hospodar mołdawski Stefan III Wielki.
Inne hasła zawierające informacje o "Kazimierz IV Jagiellończyk":
Mieszko II Lambert
...
Oddychanie komórkowe
...
Kazimierz Wołkowycki
...
Władysław Komar
...
1484
(ur.
1458
)
12 sierpnia
– papież
Sykstus IV
, właśc. Francesco Della Rovere (ur.
1414
)
Polska
1447
Kazimierz IV Jagiellończyk
1492
Król Anglii
1483
Ryszard III
1485
Władcy Azteków
1481
Tizoc
1486
Król
Aragonii
i
Walencji
,hrabia
Barcelony
1479
Ferdynand II Katolicki
1516
Elektor
Branden-burgii
1471
Albrecht III ...
1499
...
XVI wiek
...
Stanisław Narutowicz
...
1362
...
1361
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Kazimierz IV Jagiellończyk":
229 Stosunki państwo-Kościół w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (plansza 3)
...
11 LISTOPADA (plansza 1)
...
117 Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana (plansza 12)
...
|
