Kenia (Kenya, Republika Kenii,
ang.
Republic of Kenya,
sua.
Jamhuri ya Kenya) – państwo we wschodniej
Afryce
nad
Oceanem Indyjskim
. Państwo graniczy z
Etiopią
,
Somalią
,
Sudanem
,
Tanzanią
i
Ugandą
. Stolicą Kenii jest
Nairobi
.
Ustrój polityczny
Kenia jest
republiką
i członkiem brytyjskiej
Wspólnoty Narodów
.
Konstytucja
została uchwalona w
1963
i była wielokrotnie modyfikowana, ostatnio w
2010
po
referendum konstytucyjnym
.
Głową państwa
jest
prezydent
wybierany w głosowaniu powszechnym na 5-letnią kadencję.
Prezydent
mianuje
wiceprezydenta
. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego Zgromadzenia Narodowego liczącego 222 deputowanych, w tym 210 wybieranych w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję i 12 mianowanych przez
prezydenta
na wniosek partii politycznych. Organem władzy wykonawczej jest
rząd
powoływany przez prezydenta spośród członków parlamentu. Od grudnia
1991
system wielopartyjny.
Geografia
Położenie
Kenia jest krajem położonym we wschodniej
Afryce
nad
Oceanem Indyjskim
. Graniczy od północy z
Somalią
,
Etiopią
i
Sudanem
, od zachodu z
Ugandą
, a od południa z
Tanzanią
.
Powierzchnia całkowita: 582 650 km²
Całkowita długość granic: 3 446 km
Długość wybrzeża: 536 km
Graniczy z państwami:
Topografia
Ukształtowanie powierzchni Kenii jest zróżnicowane, większą jej część stanowi płaskowyż, obniżający się od zachodu z wysokości ok. 2000-3000 m, ku wschodowi do wysokości ok. 500 m
n.p.m.
Zachodnią część płaskowyżu rozcina Wielki Rów Wschodni który stanowi część systemu Wielkich Rowów Afryki. W obrębie rowu wznoszą się masywy wulkaniczne, najwyższe to: Kenia (5199 m) i Elgon (4321 m – w Kenii najwyższy szczyt Sudek – 4302 m). Na zachodzie znajduje się kotlina Jeziora Wiktorii. Wzdłuż wybrzeża ciągnie się wąska nizina nadmorska o szerokości miejscami dochodzącej do 200 km, linia brzegowa jest mało urozmaicona.
Najwyższe góry
-
Masyw Kenia (Batian)
5250 m n.p.m.
-
Masyw Elgon
(Sudek) 4302 m n.p.m.
-
Aberdare
(Ol Doinyo Lesatima) 3999 m n.p.m.
- Cherangani (Chemnirot) 3581 m n.p.m.
- Sekerr (Mtelo) 3334 m n.p.m.
- Mau (Melili) 3098 m n.p.m.
Kenia znajduje się w zasięgu
klimatu równikowego
monsunowego
ze stosunkowo wyrównanym przebiegiem temperatur w ciągu całego roku. Na wybrzeżu, w pasie do 40 km i w górach – wilgotny, na pozostałym obszarze – suchy. Średnia roczna suma opadów wzrasta z północnego wschodu na południowy zachód od 150 do 1000 mm, w południowej części wybrzeża wielkość opadów sięga 1200 mm rocznie, w wyższych piętrach gór nawet do 1500 mm. Na nizinnym wschodzie występuje tylko jedna pora deszczowa, od kwietnia do czerwca, na pozostałym obszarze dwie pory deszczowe, głównie od marca do maja, druga pora deszczowa jest krótsza, występuje w listopadzie-grudniu. Średnia temperatura miesięczna od 25-28 °C na wybrzeżu do 15-19 °C w górach (w wyższych piętrach chłodniej).
| Tabela średnich rocznych temperatur dla kenijskich miast: |
|---|
| Miasto | Lokalizacja | Wysokość
(metry) | Temp. maks.
(°C) | Temp. min.
(°C) |
|---|
| Mombasa | wybrzeże nad oceanem | 17 | 30,3 | 22,4 |
| Nairobi | płaskowyż w centrum | 1661 | 25,2 | 13,6 |
| Eldoret | płaskowyż na zachodzie | 3085 | 23,6 | 9,6 |
| Lodwar | suche północne równiny | 506 | 34,8 | 23,7 |
Stosunki wodne
Sieć rzeczna jest słabo rozwinięta, główne rzeki to: Tana i Galana; na północy i wschodzie występują rzeki okresowe; w strefie zapadliskowej występują liczne jeziora, największe to
Jezioro Turkana
, na zachodzie
Jezioro Wiktorii
(większa część jeziora znajduje się na terytorium Tanzanii).
Najdłuższe rzeki
-
Tana
708 km
-
Athi-Galana-Sabaki
547 km
- Suam-Turkwel 354 km
- Arror-Kerio 350 km
- Ewaso Ngiro (północna) 330 km
- Mara 290 km
- Nzoia 258 km
- Voi 210 km
- Ewaso Ngiro (południowa) 140 km
Największe wodospady:
- Gura 273 m
- Kindaruma (Seven Forks) 135 m
- Nyahururu (Thomson's Falls) 73 m
- Swift-Rutherford 67 m
Na nizinie nadmorskiej roślinność sawannowo-leśna, we wnętrzu kraju stepy lub suche sawanny, na wschodzie od Jeziora Turkana roślinność półpustynna i pustynna, wilgotne sawanny w południowo-zachodniej części kraju. Na obszarach wyżej wzniesionych na wysokości ok. 2000-3000 m występują wiecznie zielone lasy, w najwyższych piętrach gór zarośla i roślinność alpejska. Liczne parki narodowe (m.in.
Masai Mara
, Kenia, Elgon, Meru, Tsavo West, Tsavo East) i rezerwaty przyrody. Dominuje fauna typowa dla afrykańskiej sawanny oraz świetlistych lasów podzwrotnikowych. Z ssaków występują m.in.:
słoń afrykański
,
nosorożec czarny
,
bawół afrykański
,
żyrafa
,
zebra
,
lew
,
lampart
,
gepard
, wiele gatunków
antylop
(m.in. gnu, eland, kudu, impala, gazele), w sąsiedztwie wód –
hipopotam
. Bogata ornitofauna, m.in.:
sekretarz
,
sęp
,
marabut
,
perlica
,
czapla
,
ibis
, bogactwo gatunków leśnych, zróżnicowana i bogata fauna bezkręgowców, zwłaszcza owadów.
Główne miasta:
Historia i polityka
W
VII
-
X wieku
terytoria przybrzeżne opanowane były przez
Arabów
z
Półwyspu Arabskiego
.
Pierwszymi Europejczykami w Kenii byli Portugalczycy, którzy przybyli do Mombasy w 1498 r. Od 1505 r. Portugalczycy zaczęli kolonizować wybrzeża Kenii, ściągając trybut od miejscowych plemion i kontrolując handel na Oceanie Indyjskim. Na początku XVIII w. Portugalczycy zostali wyparci z Kenii przez Arabów. Ci kontrolowali całe wybrzeże dzisiejszej Kenii i Tanzanii ze swej stolicy w
Zanzibarze
. W 1895 r. Brytyjczycy utworzyli
Brytyjską Afrykę Wschodnią
, która oprócz Kenii obejmowała także
Ugandę
. W
1920
utworzono kolonię brytyjską. Kolonia miała swoje zgromadzenie parlamentarne, lecz miejscowa ludność afrykańska była pozbawiona swoich przedstawicieli aż do roku 1944. W reakcji na to powołano w 1921 Stowarzyszenie Młodych Kikuju. Stowarzyszenie to przekształciło się później w Afrykański Związek Kenii (KAU). W 1947 r. na jego czele stanął
Jomo Kenyatta
. W 1952 r. wybuchło
Powstanie Mau Mau
, wymierzone przeciwko brytyjskim rządom. Zostało stłumione w 1959 r. lecz było to pyrrusowe zwycięstwo Brytyjczyków. W
1963
r. Kenia uzyskała niepodległość. Jej pierwszym prezydentem został w 1964 r. Jomo Kenyatta reprezentujący
Afrykański Narodowy Związek Kenii
(KANU). KANU od 1969 stało się jedyną legalną partią, po tym jak zdelegalizowano Związek Ludowy Kenii (KPU).
W 1978 r. Kenyatta zmarł, a jego następcą został dotychczasowy wiceprezydent
Daniel arap Moi
. W 1982 r. znowelizowano konstytucję, na mocy której Kenia stała się państwem jednopartyjnym. W tym samy roku doszło do nieudanego zamachu stanu, który szybko został zdławiony.
W wyniku nacisków międzynarodowych w 1991 r. znowelizowano konstytucję, zezwalając na tworzenie partii. W 1992 KANU wygrało wybory parlamentarne, a Moi został ponownie wybrany na prezydenta, lecz opozycja zyskała łącznie 45% miejsc w parlamencie. Pięć lat później KANU nieznacznie wygrało wybory, a Moi ponownie został prezydentem.
W wyborach prezydenckich i parlamentarnych w 2002 r. zwyciężył
Mwai Kibaki
i jego partia , były wiceprezydent, który pokonał
Uhuru Kenyattę
, syna pierwszego prezydenta Kenii, popieranego przez Moi i KANU.
27 grudnia 2007 r. Kibaki ponownie wygrał wybory prezydenckie. Opozycja pod przywództwem
Raily Odingi
wygrała wybory do parlamentu i zakwestionowała wynik wyborów prezydenckich, oskarżając władze o fałszerstwa. Międzynarodowi obserwatorzy stwierdzili, iż wybory nie spełniały standardów demokratycznych. Wybuchły zamieszki, przede wszystkim na zachodzie kraju, bastionie zwolenników Odingi. Zginęło 300 osób, a ponad 250 tys. musiało opuścić swoje domy.
Podział administracyjny
Gospodarka
Kraj
rolniczy z rozwijającym się przemysłem przetwórczym i usługami.
Rolnictwo
wytwarza 30% produktu krajowego brutto, daje ponad 70% wartości
eksportu
, zatrudnia 76% zawodowo czynnych. Grunty orne zajmują tylko 4% powierzchni kraju. Znaczne dochody z
turystyki
– 467 mln
dolarów amerykańskich
(
2000
).
| Statystyki demograficzne (2006) |
|
| Zmiana liczby ludności Kenii w latach
1961
-
2003
(w tysiącach) |
| Liczba ludności | 34 707 817 |
| Ludność według wieku |
| 0 – 14 lat | 42,6%
mężczyzn: 7 454 765
kobiet: 7 322 130 |
| 15 – 64 lat | 55,1%
mężczyzn: 9 631 488
kobiet: 9 508 068 |
| ponad 64 lata | 2,3%
mężczyzn: 359 354
kobiet: 432 012 |
| Średnia wieku |
| w całej populacji | 18,2 lat |
| mężczyzn | 18,1 lat |
| kobiet | 18,3 lat |
| Przyrost naturalny | 2,57% |
| Współczynnik urodzeń | 39,72 urodzeń/1000 mieszkańców |
| Współczynnik zgonów | 14,02 zgonów/1000 mieszkańców |
| Współczynnik migracji | 0 migrantów/1000 mieszkańców |
| Ludność według płci |
| przy narodzeniu | 1,02 mężczyzn/kobiet |
| poniżej 15 lat | 1,02 mężczyzn/kobiet |
| 15 – 64 lat | 1,01 mężczyzn/kobiet |
| powyżej 64 lat | 0,83 mężczyzn/kobiet |
| w całej populacji | 1,01 mężczyzn/kobiet |
| Umieralność niemowląt |
| w całej populacji | 59,26 martwych/1000 żywych urodzeń |
| płci męskiej | 61,92 martwych/1000 żywych urodzeń |
| płci żeńskiej | 56,54 martwych/1000 żywych urodzeń |
| Oczekiwana długość życia |
| w całej populacji | 48,93 lat |
| mężczyzn | 49,78 lat |
| kobiet | 48,07 lat |
| Rozrodczość | 4,91 urodzeń/kobietę |
| HIV/AIDS |
| Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS | 6,7% (2003) |
| Liczba osób żyjących z HIV/AIDS | 1,2 mln (2003) |
| Liczba zmarłych na HIV/AIDS | 150 000 (2003) |
Demografia
Kenia liczy ok. 33,83 mln mieszkańców (2005)
Średnia gęstość zaludnienia: 68,6 osób/km²
Przyrost naturalny: 2,56% (2005)
Analfabetyzm w kraju wynosi ok. 13,1%
Struktura etniczna
Kenia jest bardzo zróżnicowanym krajem pod względem etnicznym. Napięcia pomiędzy różnymi grupami etnicznymi są jednym z głównych problemów tego kraju.
Około 65% ludności Kenii stanowią ludy
Bantu
(Kikuju, Luhja, Meru, Kamba) zamieszkujące południową część wyżyn i wybrzeże. Na północnym wschodzie i wschodzie zajmują
ludy kuszyckie
(Somalijczycy, Boran). Ponadto
ludy nilockie
(Turkana, Masajowie), w miastach grupy Azjatów, Arabów i Europejczyków (głównie Brytyjczyków).
Religie
[1]
Przypisy
- ↑
[1]
przypis, Dane statystyczne zaczerpnięto z książki Patricka Johnstona i Jasona Mandryka pt. "Operation World"
Języki
Językami urzędowymi w Kenii są
język angielski
i
język suahili
. Oprócz tego występują liczne tubylcze języki regionalne.
Mapa ukazuje rozmieszczenie etniczne i językowe Kenii
Kultura
Podstawowe informacje o kulturze i odsyłacz do artykuły o kulturze kraju
Ciekawostki
3.09.2008r - niespodziewanie w środkowej Kenii spadł śnieg, wzbudził ogromne zainteresowanie mieszkańców, którzy po raz pierwszy zobaczyli to zjawisko "na żywo".
Opady zanotowano w miejscowości Busara, położonej w odległości 255 km na północny zachód od stolicy kraju - Nairobi. Kenijski Departament Meteorologii poinformował, że opady śniegu spowodowało zderzenie zimnych prądów powietrznych znad Oceanu Indyjskiego z zimnymi prądami znad Konga. Pomimo gorącego tropikalnego słońca, ponad 12 godzin po opadach pobliskie wzgórza były jeszcze białe. W Kenii śnieg na równinach występuje niezwykle rzadko.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
