Konopie siewne
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	klad różowych
Rząd :	różowce
Rodzina :	konopiowate
Rodzaj :	konopie
Gatunek :	konopie siewne
Nazwa systematyczna
Cannabis sativa L. Sp. Pl. 2. 1753

Gatunek leczniczy

Gatunek trujący

Pąki kwiatów męskich

Konopie siewne

Liść

Konopie siewne (Cannabis sativa L. ) – gatunek rośliny z rodziny konopiowatych (Cannabaceae Endl.), jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju konopie (Cannabis Linnaeus, Sp. Pl. 1027. 1 Mai 1753). Występuje w górach Ałtaj , Tienszan oraz na Zakaukaziu i w Afganistanie . Jako roślina uprawna rozpowszechniona w różnych częściach świata. W Polsce może dziczeć i występować jako efemerofit (konopie siewne) lub kenofit (konopie dzikie) zajmujący siedliska ruderalne ^[2].

Morfologia

Łodyga

Zwykle osiąga 1,5 m wysokości, dorastając do 250 cm^[3][2] (w bardzo sprzyjających warunkach do 300 cm i więcej), rozgałęziona. Części zielone roślin (szczególnie żeńskich) pokryte gruczołowymi włoskami wydzielającymi intensywny zapach.

Liście

Dłoniastosieczne o trzech do siedmiu lancetowatych odcinkach, o piłowanym brzegu. Rośliny żeńskie posiadają gęstsze ulistnienie.

Kwiaty

Roślina dwupienna . Kwiaty żeńskie zebrane są po dwa w kątach dużych liściastych przysadek w kłosy pozorne bez okwiatu . Kwiaty męskie o pięciodzielnym okwiacie barwy białozielonkawej, zebrane w wiechokształtne wierzchotki ^[3] znajdujące się w kątach łuskowatych liści. Długość pojedynczego kwiatu do 6 mm.

Owoce

Gładkie, słabo lśniące jajowate orzeszki barwy szarożółtej o wymiarach 3,5–5 mm × 2,5–4 mm.

Biologia i ekologia

Rozwój

Jednoroczna roślina zielna . Rośliny męskie mniejsze, usychające w lipcu^[3]. Liczba chromosomów – 2n=20^[2].

Wymagania

Roślina azotolubna (nitrofilna). Konopie wymagają bardzo dużej ilości wody, znoszą także krótkotrwałe zalewy wodą przepływającą. Poziom wody gruntowej powinien wynosić wiosną około 60 cm, przed zbiorem poniżej 100 cm^[].

Systematyka i zmienność

Konopie siewne są jedynym przedstawicielem rodzaju konopie ( takson monotypowy ).

Pozycja systematyczna wg APweb (2001...)

Rodzaj należący do rodziny konopiowatych (Cannabaceae Endl) , kladu różowych w obrębie okrytonasiennych ^[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne , podgromada Magnoliophytina, klasa Rosopsida , podklasa ukęślowe , nadrząd Urticanae, rząd pokrzywowce , rodzina konopiowate , podrodzina Cannaboideae, plemię Cannabeae, rodzaj konopie^[4].

Zmienność

W obrębie gatunku wyróżnia się 2-3 taksony w randze podgatunków lub odmian, które dawniej były ujmowane czasem jako osobne gatunki^[5].

• Cannabis sativa subsp. indica (Lam.) E. Small & Cronq. 1976 – podgatunek indyjski dawniej bywał wyodrębniany jako osobny gatunek – konopie indyjskie (C. indica Lam.). Od podgatunku nominalnego różni się m.in. wysokością do 150 cm (wyjątkowo 300 cm), szerokimi liśćmi, złożonymi z 9-11 odcinków, kwiaty żeńskie bez okwiatu. Występuje w Indiach , Iranie i Afganistanie ^[3].
• Cannabis sativa subsp. sativa (= C. sativa var. vulgaris) – podgatunek nominatywny .

W obrębie podgatunku nominatywnego wyróżnia się odmianę dziką (C. sativa var. spontanea Vavilov^[6], syn. C. sativa subsp. spontanea Serebr., C. ruderalis Janisch.^[3]. Takson dziki ma lepiej wykształcony okwiat i bardziej rozgałęzione, luźne kwiatostany. Owoce nieco mniejsze o barwie brązowawej, marmurkowej, z trzoneczkowatym zgrubieniem na nasadzie^[2]. Występuje w Azji Środkowej i Afganistanie ^[3].

Polskie odmiany

W Rejestrze Krajowym COBORU znajduje się pięć odmian konopi wyhodowanych w Instytucie Włókien Naturalnych w Poznaniu: Białobrzeskie, Beniko, Silesia, Tygra i Wielkopolskie^[7]. Są to konopie jednopienne, typowo włókniste , tzn. zawierające mniej niż 0,2% substancji psychoaktywnych , o okresie wegetacji dostosowanym do polskich warunków klimatyczno-glebowych.

Działanie farmakologiczne konopi

W konopiach zidentyfikowano ponad 400 substancji chemicznych, z których około 100 odpowiada za ich charakterystyczny zapach. Większość z nich to lotne terpeny i seskwiterpeny . Składniki odpowiedzialne za psychoaktywność konopi to kanabinoidy .

Najważniejsze związki występujące w konopiach to^[8]:

• Δ⁹- tetrahydrokanabinol (Δ⁹-THC lub THC)
• kanabidiol (CBD) i produkt jego rozkładu, kanabinol
• α-pinen
• myrcen
• trans-β-ocymen
• α-terpinolen
• trans-kariofilen
• α-humulen
• tlenek kariofilenu (wykrywany przez psy tropiące narkotyki)^[9]

Najbardziej znanym kanabinoidem jest Δ⁹-THC, który wywołuje takie reakcje organizmu jak odprężenie, poczucie euforii, wzmożone poczucie nowości, zmienione poczucie czasu i przestrzeni oraz pobudzenie apetytu i wrażeń seksualnych. Zarówno u ludzi jak i u zwierząt występują dwa rodzaje receptorów kanabinoidowych oznaczonych CB1 i CB2. Uaktywnienie receptorów powoduje farmakologiczne i psychotropowe efekty spożywania kanabinoidów.

Konopie zawierają także pokrewną grupę składników określaną jako kaniflawiny (ang. cannflavins). Sugeruje się, że te składniki przyczyniają się do korzystnego działania kanabinoidów takich jak analgezja (zmniejszenie odczucia bólu) oraz działania przeciwzapalnego - i jako takie są bardziej efektywne od aspiryny.^[]

Sativex

Brytyjska firma farmaceutyczna jest producentem preparatu o nazwie handlowej Sativex , który jest stosowany u pacjentów chorujących na stwardnienie rozsiane w celu uśmierzenia bólów neuropatycznych i zmniejszenia spastyczności mięśni. Ten preparat jest podawany w postaci aerozolu na błonę śluzową jamy ustnej, ale działa psychoaktywnie.

Czynnikami aktywnymi Sativeksu są uzyskiwane z konopi indyjskich tetrahydrokanabinol (THC) i kanabidiol (CBD). Każda aplikacja sprayu zawiera ustaloną dawkę tych substancji: 2,7 mg THC i 2,5 mg CBD.

Sativex jest dostępny na receptę w Kanadzie, Wielkiej Brytanii i niektórych innych krajach. Pierwsze doniesienia na temat skuteczności tego preparatu są pozytywne^[10].

Zastosowanie konopi włóknistych

Główne produkty otrzymywane z konopi włóknistych to włókno , paździerze i olej . Olej konopny może mieć zastosowanie przemysłowe lub spożywcze. Owoce bywają stosowane jako karma dla ptaków^[3].

Znaczenie w hinduizmie

W hinduizmie konopie indyjskie uważane są za roślinę świętą, ściśle związaną z bogiem Śiwą ^[11][12]. Umiarkowane palenie tzw. gandzi przez ascetów zwanych sadhu lub spożywanie bhangu (napoju z mleka, migdałów i konopi) jest akceptowane społecznie, o ile odbywa się w kontekście religijnym, jako część kultu, zwłaszcza podczas świąt Śiwaratri lub Holi ^[13].

Przypisy