Kowary
Herb Flaga Herb Kowar Flaga Kowar
Województwo	dolnośląskie
Powiat	jeleniogórski
Gmina • rodzaj	Kowary miejska
Założono	1158
Prawa miejskie	1513
Burmistrz	Mirosław Górecki
Powierzchnia	37,39 km²
Wysokość	420-1280 m n.p.m.
Ludność (2008) •  liczba •  gęstość	11 579[1] 309,6 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 75
Kod pocztowy	58-530
Tablice rejestracyjne	DJE
Położenie na mapie Polski Kowary
50°47'30″N 15°50'00″E / 50.79167, 15.83333 Na mapach: 50°47'30″N 15°50'00″E / 50.79167, 15.83333
TERC ( TERYT )	5020106021
Miasta partnerskie	Frederikssund , Kamień Pomorski , Schönau-Berzdorf , Vrchlabí , Žacléř , Malá Úpa , Černý Důl,
Urząd miejski ul. 1 Maja 1a 58-530 Kowary
Strona internetowa miasta

Kowary (niem. Schmiedeberg) – miasto i gmina w województwie dolnośląskim , w powiecie jeleniogórskim , na pograniczu Karkonoszy , Rudaw Janowickich i Kotliny Jeleniogórskiej w Sudetach Zachodnich .

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego .

Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 11 579 mieszkańców.

Główną instytucją kulturalną i animatorem życia kulturalnego miasta jest Miejski Ośrodek Kultury. W Kowarach do 2002 istniało Kino "Orzeł" które obecnie jest zamknięte^[].

Położenie

Miasto Kowary leży w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego w powiecie jeleniogórskim nad Jedlicą . Miasto o powierzchni przeszło 37 km² zamieszkuje blisko 12 tys. mieszkańców. Kowary położone są w południowo-wschodniej części Kotliny Jeleniogórskiej . Obszar miasta w granicach administracyjnych (3 739 ha powierzchni - 120. lokata w kraju) charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu (420-1280 m n.p.m. )^[] a przez to zróżnicowaniem warunków klimatycznych . Od południowego zachodu Kowary graniczą z Czechami . Granica biegnie od Przełęczy Okraj poprzez Kowarski Grzbiet do Skalnego Stołu .

Kowary położone są nad rzeką Jedlicą, wzdłuż której na przestrzeni ok. 5 km ciągnie się zwarta zabudowa. W środkowej jej części usytuowane jest centrum miasta, które jest jego najstarszą częścią. Znajdują się tu liczne placówki usługowo-handlowe, urząd miasta, kościół, ośrodek zdrowia i dwie szkoły podstawowe.

Miasto do niedawna posiadało charakter przemysłowo - turystyczne , obecnie znajduje się w fazie przemian funkcjonalno-strukturalnych. Ich celem ma być nadanie miastu charakteru ośrodka specjalistycznego lecznictwa uzdrowiskowego i turystyki.

Drogi

Kowary leżą przy następujących szlakach:

• 366 Piechowice – Kowary
• 367 Jelenia Góra – Wałbrzych
• drogi lokalne do Bukowca i Wojanowa .

Komunikację publiczną zapewnia PKS i prywatne firmy transportowe.

Kolej

Kowary miały pięć przystanków kolejowych: Kowary - ładownia , Kowary Ścięgny , Kowary Zdrój , Kowary Średnie i Kowary Górne . Na początku marca 1986 ^[]zamknięto dla ruchu pasażerskiego, przebiegającą przez Kowary, linię kolejową Kamienna Góra- Mysłakowice . 14 lat później zlikwidowano także ruch towarowy. Odcinek przez Mysłakowice-Kostrzyca-Kowary-Ogorzelec-Kamienna Góra został zamknięty. Zostało odnóże przez Mysłakowice-Miłków-Karpacz.

Historia

Jedlica zimą

Założenie i rozwój miasta Kowary związany jest głównie z wydobyciem rud żelaza oraz z kowalstwem. W 1148 roku waloński gwarek , Laurentius Angelus dokonał odkrycia - na zboczu góry Rudnik stwierdził obecnośc rud żelaza . Niespełna 10 lat później, a więc w 1158 roku książę Bolesław Kędzierzawy wydał rozporządzenie, które zapoczątkowało wydobycie rudy z owej góry. Wkrótce powstały kuźnie i hamernie, w wielu zakładach metalowych wytwarzano wyroby metalowe. 4 września 1513 roku król Czech i Węgier Władysław Jagiellończyk nadał prawa miejskie Kowarom. Miasto było znaczącym ośrodkiem produkcji broni palnej, zwłaszcza pod koniec XVI wieku. Król Zygmunt August zamówił u kowarskich rusznikarzy 200 luf do muszkietów dla swojego wojska.

Wiek XVII to dalszy intensywny rozwój Kowar, który jednak przerwała wojna trzydziestoletnia . Skutecznie zahamowała ona rozbudowę miasta, wyniszczyła ludność i samo miasto. Polecono zatopić kopalnie. Był to koniec okresu świetności kowarskiego górnictwa. W wyniku upadku przemysłu górniczego i metalurgicznego rozwinął się przemysł tkacki oraz hodowla zwierząt i roślin. Na skutek wojen prusko-austriackich Kowary wraz z całym Dolnym Śląskiem zostały przyłączone do Prus . Król Fryderyk II wykupił dobra kowarskie z czeskich rąk rodu Czerninów. Wcześniej przez ponad 200 lat Kowarami władali Schaffgotschowie . Próby rozwoju kowarskiego górnictwa próbowano jeszcze podjąć w XVIII i XIX wieku, jednak bezskutecznie. Przez ponad 200 lat miasto utrzymywało się dzięki włókiennictwu, i to dzięki niemu większość mieszkańców miała pracę.

Lata po pierwszej wojnie światowej przyniosły niewielkie ożywienie gospodarcze. Ponownie otwarto kopalnie i rozpoczęto wydobywanie rud żelaza. W 1927 roku rozpoczęto wydobycie rudy uranu w trakcie eksploatacji rud żelaza. Po przerwie w eksploatacji w latach 1929-1935, spowodowanej światowym kryzysem , wznowiono pracę kopalni, a uran sprzedawano do 1939 r. zakładom badawczym w Oranienburgu oraz zakładom Stahlwerk Mark A.G. w Hamburgu. Rozwój miasta przerwała II wojna światowa .

W 1945 miasto zostało włączone do Polski. Jego dotychczasowych mieszkańców wysiedlono do Niemiec.

Po 1945 roku wznowiono wydobycie rud uranu, jednak proces wydobywania owiany był tajemnicą i był on pilnie strzeżony. Uran wydobywano dla radzieckiej atomistyki głównie w latach 40. i 50. XX wieku. Robotnicy pracujący przy wydobyciu tegoż surowca nie posiadali odpowiednich zabezpieczeń do pracy w takich warunkach. Poskutkowało to w późniejszym okresie licznymi zgonami pracowników owych zakładów.

W okresie powojennym w mieście rozwijał się przemysł wydobywczy (głównie Zakłady Przemysłowe R-1 ), maszynowy (Fabryka Maszyn Kowary) oraz włókienniczy (zakłady lniarskie, fabryka dywanów).

Gospodarka

Fabryka Dywanów Kowary S.A.

Obecnie w mieście dominuje przemysł włókienniczy, budowlany i drzewny. Obecnie najważniejsze^[] zakłady to:

• Fabryka Dywanów "Kowary" S.A. .
• Zakłady Przemysłu Lniarskiego „Orzeł” Oddział Bielnik w Kowarach
• Zakłady Produkcji Drewnianej Architektury Ogrodowej - "Stelmet" S.A. (Grupa Stelmet)

Oprócz tego w mieście istnieje kilkaset mniejszych firm i instytucji działających w branżach usługowej, handlowej i produkcyjnej. Istnieją hurtownie, liczne sklepy, serwisy samochodowe, punkty usługowe, towarzystwa kredytowe, ubezpieczeniowe i leasingowe, oddziały banków. Istnieje posterunek policji, poczta, oraz ośrodek zdrowia wraz ze szpitalem.

Niegdyś w Kowarach największym zakładem były Zakłady Przemysłowe R-1 , oprócz nich Fabryka Maszyn "Kowary" S.A. (do lat 90. XX w.).

Sport

W Kowarach działa Miejski Klub Sportowy Olimpia. Zrzesza on prawie 400 zawodników którzy uprawiają sport w różnych sekcjach (juniorzy, seniorzy i dzieci). Istnieją sekcje piłki nożnej, karate, piłki siatkowej, koszykówki. Ponadto istnieje sekcja paralotniarska i wędkarstwa. Istnieje również sekcja tenisa stołowego. Klub prowadzi dwie grupy: wyczynową oraz rekreacyjną. MKS Olimpia organizuje także wiele imprez sportowych jak np. 'Turniej piłki nożnej juniorów im. S.Żurowskiego', Seminaria szkoleniowe 'Funakoshi Shotokan Karate' czy 'Polsko-Czeskie mistrzostwa o puchar Karkonoszy w paralotniach'. Ponadto Klub jest współorganizatorem "Dni Kowar" pod nazwą "Dni Sportu", jak również organizuje "Majówkę", "Jesień Kowarską" czy też inne imprezy sportowo-rozrywkowe na terenie miasta.

Zabytki

Kowarska starówka-deptak ul.1 Maja

miniatura bazyliki w Krzeszowie - Park Miniatur Zabytków Dolnego Śląska

Ratusz w Kowarach

• Stary układ zabudowy ciągnący się wzdłuż Jedlicy z kamieniczkami z XVI - XIXw . wraz z klasycystycznym ratuszem z 1788 .
• Kościół parafialny pw. NMP z XV w.
• Kaplica wotywna św. Anny z 1727 .
• Zespół pałacowo-parkowy Radociny, zw. Nowym Dworem z XVIw ., przebudowany w XIXw .
• Pałac Ciszyca i Wzgórze Radziwiłłówka.
• Kamienny most na Jedlicy z 1725 z figurą św. Jana Nepomucena .
• Dawny renesansowy dworek z późniejszymi dobudówkami, była siedziba Nadleśnictwa Śnieżka w Kowarach.
• Dawny pawilon oficerski zwany przez mieszkańców "Grzybkiem", znajduje się przy ulicy Borusiaka, obecnie w rękach prywatnych, skrajnie zaniedbany przez właściciela.
• Były szpital przy ulicy Jeleniogórskiej .
• Szpital "Wysoka Łąka".
• Szpital "Bukowiec".
• Osiedle Górnicze w stylu socrealizmu - pierwsze osiedle w powojennej Polsce zbudowane na tzw. ziemiach odzyskanych
• Sztolnie dawnej kopalni rud uranu.
• Fabryka dywanów.

Atrakcje turystyczne

• Kowarska Starówka.
• Park Miniatur Zabytków Dolnego Śląska .
• Podziemna Trasa Turystyczna "Sztolnie Kowary" .
• Dom Tradycji Miasta Kowary.
• Szlaki turystyczne w Karkonosze i Rudawy Janowickie .
• Synagoga z XIX wieku, obecnie magazyn

Szlaki turystyczne

• - na przełęcz Kowarską
• - na Skalny Stół
• - na Skalnik

Edukacja

Dawniej w Kowarach było 5 szkół podstawowych (nie istnieją już SP nr 2 w Kowarach Górnych, SP nr 4 przy obecnym ZSO oraz SP nr 5 na Wojkowie). Obecnie istnieją dwie szkoły podstawowe (Szkoła Podstawowa nr 1 w Kowarach oraz Szkoła Podstawowa nr 3 im. Józefa Gielniaka ), gimnazjum, liceum ogólnokształcące i liceum dla dorosłych (Zespół Szkół Ogólnokształcących. Gimnazjum i Liceum im. Stanisława Lema ).

Współpraca zagraniczna

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[2] Kowary ma obszar 37,39 km², w tym:

• użytki rolne: 22%
• użytki leśne: 63%

Miasto stanowi 5,95% powierzchni powiatu.

Widok drogi do Wałbrzycha

Demografia

Dane z 31 grudnia 2007^[3]:

Według danych z roku 2002^[4] średni dochód na mieszkańca wynosił 1123,16 zł.

Religia

Parafia rzymskokatolicka

• Parafia Imienia Najświętszej Maryi Panny w Kowarach

Inne

• Świadkowie Jehowy , ( Sala Królestwa , ul. Wiejska 16a)

Znani Kowarzanie

• Dawid Kupczyk
• Magdalena Nykiel
• Tomasz Żyła

Bibliografia

• "Kowary" Praca Zbiorowa 2002 wyd. Bis Medium Bydgoszcz
• "Dolny Śląsk na weekend" 2005 W.Brygier, C.Skała wyd. Pascal Bielsko-Biała

Zobacz też

• powiat jeleniogórski
• województwo jeleniogórskie
• Rudawy Janowickie
• Karkonosze
• Malá Úpa
• Przełęcz Okraj
• Budniki
• Ściegny
• Krzaczyna
• Kowarski Grzbiet

Sąsiednie gminy

Kamienna Góra , Karpacz , Lubawka , Mysłakowice , Podgórzyn , Svoboda nad Úpou ( Czechy )

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta i gminy Kowary
• Historia górnictwa w Kowarach
• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi