|
kozacy
kozacy -dawniej też Kazacy (rosyjski Каза́ки Kazaky, ukraiński Коза́ки Kozaky z tatarskiego Kazak) – nazwa odnosząca się do grupy ludności o charakterze wieloetnicznym z dominującym substratem ruskim, zamieszkującej stepy położone na południe od księstw ruskich, określająca później także rodzaj osadnictwa wojskowego na zasiedlanych pogranicznych ziemiach Rosji i Rzeczypospolitej.
Kozacy dzielą się na: dunajskich, zaporoskich (hetmańskich), dońskich, kubańskich, terskich, astrachańskich, uralskich (jaickich), siemirieczeńskich, orenburskich, syberyjskich, bajkalskich, amurskich, ussuryjskich, bużańskich, czarnomorskich oraz azowskich.
Obecnie Kozacy zamieszkują przede wszystkim Rosję i są uważani za strażników tradycji ruskich. Dzięki staraniom rosyjskich wojskowych, zwłaszcza Aleksandra Lebiedzia Kozactwo zaznało odrodzenia na ziemiach rosyjskich. Zostały m.in. utworzone wojskowe szkoły kozackie np. w Nowoczerkasku i Krasnojarsku, nawiązujące do tradycji carskiej Rosji.
Ukraińscy Kozacy zaporoscy przestali istnieć w XIX wieku.
Pochodzenie nazwy
Kozak lub Kazak, jest słowo pochodzenia tatarskiego i wykłada się jakoby chudy pachołek, zdobyczy sobie szukając, nikomu poddany, za pieniądze komu chce służy. W pierwotnej kozaczyźnie żywioł tatarski silnie przemagał, dopiero z czasem ruskiemu ustąpił; wszelkie nazwy starszeństwa (ataman, asawuła, itd.), broni, ubioru, koni, żywności, urządzeń (np. kureń), były u Kozaków tatarskie[1].
Słowo "kozak" zostało po raz pierwszy zanotowane w łacińsko-persko-kipczackim rękopisie Codex Cumanicus spisanym w Kaffie pod koniec XIII wieku. W kodeksie oznaczało ono stróża, wartownika. W roku 1308 wspomina się również "kozaków", ale już jako rozbójników. W wielu językach tureckich słowo to oznaczało najemników, żołnierzy, stepowych rozbójników, a szerzej - wygnańców, bezdomnych, awanturników. Kozaków-zbójników odnotowano w Polsce pierwszy raz w roku 1388, zapisano również, że uchodzili za mahometan. Jan Długosz pierwszy raz określił ich tatarską nazwą zbiegów i zbójów. W najstarszych spisach u większości Kozaków występują nazwiska tatarskie. Aż do końca XVI wieku "kozactwo" oznaczało zajęcie, a nie status społeczny.
Inne hasła zawierające informacje o "kozacy":
Zygmunt III Waza
koronacyjna Zygmunta IIIZatargi z kozakami o stworzenie stałej armii na żołdzie Rzeczypospolitej (
kozacy rejestrowi
) doprowadziły do wybuchu serii buntów na
Ukrainie
, krwawo stłumionych przez ...
Dymitriady
...
Bitwa pod Wiedniem (1683)
...
Szczebrzeszyn
...
2006
...
Zamość
...
Żytomierz
...
V wojna rosyjsko-turecka
...
Sicz Zaporoska
...
Ugoda perejasławska
...
Inne lekcje zawierające informacje o "kozacy":
119b Wojny XVII w. i ich konsekwencje (plansza 5)
...
114. Konflikty wewnętrzne w Rzeczpospolitej (plansza 18)
...
114. Konflikty wewnętrzne w Rzeczpospolitej (plansza 16)
...
|
