|
Gustaw I Waza
Gustaw I Waza - (ur. 12 maja 1496, zm. 29 września 1560) – król Szwecji od 1523; założyciel dynastii Wazów, ojciec królów Eryka XIV, Jana III Wazy i Karola IX Wazy.
Gustaw Waza był szwedzkim możnym i krewnym rodziny Sture. W początkach 1521 r. stanął na czele powstania przeciw Duńczykom, którego głównymi siłami byli chłopi i górnicy z regionu Dalarna. Jeszcze w tym samym roku powstańcy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Västerås a Waza został wybrany na regenta Szwecji. W czerwcu 1523 r. sejm szwedzki zwołany do Strängnäs ogłosił Gustawa Wazę królem – ostatecznie zerwano unię kalmarską z Danią i Norwegią. W Danii bunt tamtejszej szlachty obalił Chrystiana II, a nowy król duński Fryderyk I uznał tytuł Gustawa.
W 1527 r. Gustaw I, który zawdzięczał tron ruchowi ludowemu, zwołał do Västerås zjazd przedstawicieli wszystkich stanów, również wolnych chłopów. Ukształtował się w ten sposób specyficzny skład nowożytnego sejmu szwedzkiego. Na tym samym sejmie Gustaw I ogłosił przyjęcie przez Szwecję luteranizmu i sekularyzację dóbr ziemskich Kościoła. Przejęcie licznych majątków znacznie wzmocniło pozycję Korony. W 1529 r. reformę religijną potwierdził synod szwedzkich dostojników kościelnych w Örebro. Głową Kościoła narodowego stał się król, który mianował swojego intendenta do spraw kościelnych.
W 1544 r. Gustaw I na sejmie w Västerås przeprowadził uchwałę o wprowadzeniu dziedziczności tronu i powołał stałą armię narodową w oparciu o dawną instytucję pospolitego ruszenia.
Gustaw Waza dbał także o rozwój ekonomiczny królestwa. Zawarł umowę handlową i sojusz polityczny z Francją (1542 r.), popierał rozwój szwedzkiego górnictwa. W 1533 r. anulował przywileje handlarzy hanzeatyckich, co wywołało wojnę z Lubeką (1534 – 1535 r.). Szwedzi zwyciężyli w sojuszu z Duńczykami i kupcy lubeccy musieli zrezygnować z przysługujących im monopoli.
Gustaw I Waza wprowadził Szwecję w epokę nowożytną. Za jego panowania ukształtowały się instytucje państwowe (dziedziczna monarchia, rada królewska Riksråd, sejm stanowy Riksdag, kościół narodowy), a Szwecja stała się potęgą bałtycką i państwem liczącym się w Europie.
Był trzykrotnie żonaty. 24 września 1531 poślubił Katarzynę, córkę Magnusa I, księcia saskiego na Lauenburgu. Owdowiał 23 września 1535. Po raz drugi ożenił się 1 października 1536 z Małgorzatą Leijonhufvud. Druga żona Gustawa I zmarła 26 sierpnia 1551. Po raz trzeci ożenił się 22 sierpnia 1552. Trzecią żoną Gustawa została Katarzyna Stenbock.
Inne hasła zawierające informacje o "Gustaw I Waza":
Linköping
...
Uznam
...
XVI wiek
...
1972
...
1986
...
1592
...
Zygmunt III Waza
...
1777
...
1977
...
1806
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Gustaw I Waza":
107 Wojna trzydziestoletnia (plansza 8)
...
119a Wojny XVII w. i ich konsekwencje (plansza 4)
...
213 Polska kultura, sztuka i nauka dwudziestolecia międzywojennego (plansza 7)
...
|
