Księga Judyty [Jd] ( heb. יְהוּדִית, arab. يهوديت ) to jedna z ksiąg biblijnych wchodząca w skład katolickiego i prawosławnego kanonu Starego Testamentu , zaliczana do ksiąg deuterokanonicznych . Przez Kościoły protestanckie uważana jest za apokryficzną . W Septuagincie i jej przekładach na inne języki, znajduje się bezpośrednio po Księdze Tobiasza .

Księga podzielona jest na 16 rozdziałów. Nabuchodonozor, który w żadnym wypadku nie może być identyfikowany z którymś z historycznych władców, wzywa wszystkie ludy ziemi do walki z Arfaksadem królem Medów . Jego wezwanie pozostaje jednak bez odpowiedzi. Po wygranej wojnie władca decyduje się zemścić na opornych wasalach. Najlepszy jego wódz Holofernes , na czele potężnej armii wyrusza na wojnę. Lud Izraela , który niedawno wrócił z niewoli, pod dowództwem najwyższego kapłana Joakima, decyduje się odeprzeć wroga. Zajmują miasto Betulię . Holofernes tymczasem dotarł już w okolice i niebawem rozpoczął oblężenie miasta, jednak po 34 dniach oblężenia Betulia nie mogła się dłużej bronić. W tym momencie pojawia się Judyta, młoda i piękna wdowa, zdecydowana sama obronić miasto. Po modlitwie wieczornej, pięknie odziana, udaje się do obozu Asyryjczyków , każe się zaprowadzić do Holofernesa i uwodzi go w ciągu trzech dni. Czwartego dnia w czasie wspólnej wieczerzy, gdy Holofernes się upija, Judyta odcina mu głowę. Wkłada do kosza i powraca do Betulii. O świcie wywieszono głowę na murach miasta. Gdy ją ujrzało wojsko asyryjskie, uciekło w popłochu. Izraelici rzucili się w pogoni za nimi i ich rozgromili. Opowieść ta nie znajduje potwierdzenia w faktach historycznych .

Księga Judyty należy do tzw. ksiąg wtórnokanonicznych . Sobór trydencki potwierdził kanoniczność księgi w Kościele katolickim. Oryginalny tekst był zapewne semicki ( hebrajski lub aramejski ). Dzisiaj posiadamy jedynie opracowanie greckie . Św. Hieronim znał krótszy tekst aramejski. Księga powstała najprawdopodobniej w okresie machabejskim II w. p.n.e.

Tradycja katolicka i prawosławna widzi w Judycie, bohaterskiej niewieście, typ Maryi , Matki Jezusa . Z tego powodu bardzo często czytania liturgiczne świąt maryjnych zaczerpnięte są z tej księgi.

Judyta w kulturze europejskiej

Judyta z głową asyryjskiego sułtana Holofernesa

Najstarsze zachowane wyobrażenie historii Judyty datowane jest na VIII wiek (fresk w rzymskiej bazylice Santa Maria Antiqua), jednak prawdopodobnie istniały wcześniejsze mozaiki^[1]. Potem przedstawiana była często w średniowieczu, szczególnie na obszarze Cesarstwa. Trafiła również do moralitetów. Interpretowano ją jako kobiecy odpowiednik biblijnego Dawida , pogromcy silniejszego Goliata. Najbujniejszy rozkwit zainteresowania motywem Judyty przypada na czasy renesansu (zarówno na Północy jak na Południu) oraz baroku. Znany jest cykl obrazów Lukasa Cranacha starszego przedstawiających Judytę z odciętą głową Holofernesa. W sztuce włoskiej najsłynniejszy obraz autorstwa Botticelliego przedstawia filigranową postać Judyty niosącą na wpół przykrytą, odciętą głowę wroga. Betulijka jest również bohaterką obrazów Andrei Mantegni , Michała Anioła , Donatella , Giorgiona

Barokowi twórcy równie chętnie sięgali do motywu Judyty. Istnieją dwa główne rodzaje odwołań: ukazywanie fragmentów historii biblijnej, najczęściej momentu zabójstwa albo, rzadziej, Judyty zwycięskiej, prezentującej trofeum. Wśród nich wyróżnia się szczególnie obraz Artemizji Gentileschi przedstawiający brutalny moment zabójstwa. Judytę malowali również Caravaggio , Rubens , Lavinia Fontana, Guido Reni . Później motyw stracił na znaczeniu, choć odwoływali się do niego np. Camille Corot i Horace Vernet.

Dopiero na początku XX wieku powrócił do niego Friedrich Hebbel w tragedii "Judyta". Przedstawił tam niezgodną z biblijnym przekazem wizję zwycięstwa Judyty. Nie była już cnotliwą wdową działającą zgodnie z Boską wolą, ale została ukazana jako kobieta niespełniona, swoista femme fatale. Zamiast, jak w opowieści biblijnej, być waleczną wdową zabijającą Holofernesa, jest ofiarą gwałtu i urażonej ambicji zabijającą w poczuciu krzywdy i bezsilności^[2].

Zobacz też

• Motyw Judyty i Holofernesa w malarstwie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Tekst Księgi Judyty w przekładzie Biblii Tysiąclecia