Księstwo Normandii na mapie Francji

Księstwo Normandii powstało w 911 roku, prawdopodobnie jako hrabstwo w wyniku nadania Rollonowi , wodzowi normańskiemu, terenów dzisiejszej Górnej Normandii , przez króla Francji Karola Prostaka . Zakończyło swój byt, jako niezależny twór polityczny, w momencie włączenia do domeny królewskiej w 1204 roku.

Dzieje księstwa Normandii dzieli się na cztery okresy^[1]. Pierwszy między l. 911 , a 960 jest okresem falowej imigracji ludności skandynawskiej. Drugi między rokiem 960 , a 1025 jest czasem stopniowego wtapiania się w otoczenie frankijskie, przejmowanie kultury i urządzeń ustrojowych, a także umacniania się władzy książęcej. Okres 1025 - 1050 to czas kryzysu, szczególnie w okresie małoletności Wilhelma Zdobywcy , wtedy to wielu możnych starało się zdobyć większą władzę kosztem książęcej, w tym okresie zerwane zostają także ostatnie związki ze Skandynawią. Okres od roku 1050 do, w zasadzie, końca istnienia księstwa, jest czasem ustabilizowanych stosunków wewnętrznych w oparciu o silną władzę książąt.

Dzieje polityczne

Powstanie i pierwszy wiek istnienia ( 911 - 1035 )

Ziemie dzisiejszej Francji od ok. 830 r. były terenem nieustannych najazdów, pochodzących ze Skandynawii Normanów. Stopniowo Normanowie zaprzestali łupieskich najazdów, a zastąpili je podbojem i kolonizacją terenów północnej Francji. W 911 roku króla Karol III Prostak zawarł traktat z przywódcą Normanów Rollonem w Saint-Clair-sur-Epte , na mocy, którego Rollon stawał się lennikiem króla z terenów Górnej Normandii . W zamian za to Rollo musiał przyjąć chrzest. Nie były to bardzo korzystne warunki, gdyż normański wódz otrzymał jedynie tytuł hrabiowski, do jego ziem pretensje zgłaszali także książęta Bretanii.

Choć Rollon pozostawał wierny Karolowi Prostakowi, to potrafił ułożyć stosunki także z jego następcą (po epizodycznym panowaniu Roberta I ), królem Rudolfem I , który nadał mu w 924 roku hrabstwa Bessin i Hiémois. Rollo ustąpił z tronu na rzecz swojego syna Wilhelma I . Wilhelmowi udało się w walkach z Bretończykami przyłączył Avranchin, a także półwysep Contentin. Morderstwo księcia w 942 roku przerwało jego rządy. Rządy objął jego syn Ryszard I Nieustraszony , książę ten jednoznacznie opowiedział się za Robertnami w sporze o koronę królewską, jemu także przypisuje się rozpowszechnienie systemu lennego. Jego syn Ryszard II Dobry wprowadził tytuł książęcy do tytulatury władców normańskich, a swoje władztwo począł nazywać regnum^[2]. Jednak tytuł ten nie został uznany przez królów Francji, aż do 1204 roku, czyli do momentu, w którym Normandia weszła do ich domeny. Po śmierci księcia w 1027 roku władzę przejął jego najstarszy syn Ryszard III , jednak jego nagła śmierć oddała władzę w ręce młodszego brata Roberta I , któreego podejrzewano z resztą o otrucie brata. Robert I poparł króla Henryka I , w jego walce z matką i bratem, za co otrzymał nadanie Vexin . Nigdy się nie ożenił, ale wyjednał u swych baronów wybór swego nieślubnego syna Wilhelma na księcia. Jednak, gdy zmarł w 1035 z drodze powrotnej z Ziemi Świętej, jego syn napotkał poważne trudności w objęciu władzy w księstwie.

Wilhelm Zdobywca ( 1035 - 1087 )

Księstwo Normandii z zaznaczonymi zamkami książęcymi

Małoletni Wilhelm nie był w stanie zapobiec rozpadaniu się księstwa, coraz więcej hrabiów i wicehrabiów ignorowało zwierzchność książęcą i prowadziło własną politykę. Dopiero pomoc króla francuskiego Henryka I ( 1047 ) i zwycięstwo w bitwie pod Val-ès-Dunes zapewniło władzę Wilhelmowi. Po tym wydarzeniu Wilhelm wraz z królem rozpoczęli walkę z księciem Andegawenii Godfrydem Młotem, co zaowocowało przyłączeniem Maine . Ten nagły wzrost potęgi Wilhelma zaniepokoił Henryka, który w sojuszu z Godfrydem dwukrotnie najechał na Normandię. Wilhelm odparł oba ataki, pokonując przeciwników w bitwach pod Mortemer ( 1054 ) i Varaville ( 1058 ). Wojnę zakończyła jednak dopiero śmierć Henryka i Godfryda w 1060 roku. Na tronie francuskim zasiadł teraz małoletni Filip I , którego opiekunem został Baldwin V , książę Flandrii i teść Wilhelma, te dwa czynniki zapewniały Wilhelmowi pełne bezpieczeństwo od strony Paryża, dzięki czemu mógł on pozwolić sobie na znacznie szersze projekty. W 1062 roku zhołdował Maine i Ponthieu, próbował także zająć całe Vexin . W l. 1064 - 1066 prowadził wojnę z Bretanią, którą zakończyła dopiero śmierć księcia Konana II.

Następnym przedsięwzięciem Wilhelma był najazd na Anglię, roszcząc sobie prawa do tronu angielskiego, którego sukcesję miał mu obiecać zmarły król Edward Wyznawca w 1051 roku. Podbój całego kraju zapewniło, w zasadzie, zwycięstwo w jednej walnej bitwie pod Hastings , gdzie Wilhelm całkowicie rozbił wojska Harolda II , wybranego na króla przez baronów. Jednak ujarzmienie podbitego kraju trwało, aż do 1080 roku, książę musiał odpierać bunty możnych, a także ataki innych władców, m. in. Walii, Szkocji czy Danii. Wielu baronów anglosaskich zostało wywłaszczonych, a ich dobra zajęły rodzinny normańskiego pochodzenia, zadzierzgnęło to trwało związki między obu krajami, gdyż wielu możnych normandzkich miało jeszcze długo dobra tak po jednej, jak i po drugiej, stronie kanału La Manche.

Tymczasem na nowo wybuchł konflikt z królem Francji o Vexin, także syn Wilhelma Robert Krótkoudy buntował się przeciw ojcu ( 1077 - 1080 ), wpierany w tym przez Filipa I. Wilhelm umarł w 1087 roku w czasie oblężenia Mantes w Vexin .

Podział terytorialny

Administracja księstwa opierała się hrabstwach i wicehrabstwach. Hrabiowie pojawili się za panowania Ryszarda I ( 996 - 1026 ). Ich zadaniem było bronienie kraju (stąd położenie hrabstw na granicach) poprzez strzeżenie książęcych warowni, wypełnianie administracji książęcej, a przede wszystkim pobieranie podatków. Hrabiowie byli powoływani i usuwania przez księcia, często tracili swą pozycję poprzez złe zarządzanie lub knowania przeciw seniorowi. Z drugiej strony, niektóre hrabstwa pozostawały w posiadaniu jednej rodziny przez kilka generacji (np. hrabiowie Evreux).

Normandzkie hrabstwa :

• Hrabstwo Talou, w późniejszym okresie określane, jako Arques
• Hrabstwo Aumale, poświadczone jedynie dla roku 1082
• Hrabstwo Avranches, podzielone między wicehrabstwo Avranches i hrabstwo Mortain między 1015 , a 1050 rokiem
• Hrabstwo Brionne, zniesione za Wilhelma Zdobywcy
• Hrabstwo Eu
• Hrabstwo Évreux
• Hrabstwo Hiémois, obniżone do rangi wicehrabstwa w połowie XI wieku
• Hrabstwo Ivry, jedyny znany hrabia to Raoul d'Ivry
• Hrabstwo Mortain

Przypisy

Bibliografia

• Marc Bloch : Społeczeństwo Feudalne. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2002. . 
• Elizabeth M. Hallam, Judith Everard: Francja w czasach Kapetyngów. 987-1328. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. . 
• Èdouard Perroy: Od początku dziejów do końca XV wieku. W: Èdouard Perroy, Roger Doucet, André André Latreille: Historia Francji. T. I: Od początku dziejów do roku 1774. Warszawa: Książka i Wiedza, 1969, ss. 90-268. 

Zobacz też

• Historia Francji
• Francja średniowieczna
• Historia Anglii
• Władcy Normandii
• Normandia