Położenie Księstwa Tmutarkańskiego na tle innych księstw ruskich
.
Księstwo Tmutarkańskie – udzielne księstwo ruskie ze stolicą w
Tmutarakaniu
, istniejące na przełomie
X
i
XI wieku
. Obejmowało
Półwysep Tamański
, leżący po wschodniej stronie
cieśniny Kerczeńskiej
(współcześnie jest to fragment
Kraju Krasnodarskiego
w
Rosji
), naprzeciwko
Kercza
. Okresowo zajmowało tez sąsiednie terytoria, m.in. rejon dzisiejszego miasta Kercz.
Historia
Światosław I
spustoszył
kaganat chazarski
w
965
roku, przyłączając miasto Tmutarakań do swojego państwa. Dopiero jednak
Włodzimierz I Wielki
wyznaczył synowi
Mścisławowi Walecznemu
Tmutarakań jako odrębny udział. Kiedy do tego doszło, dokładnie nie wiadomo, podaje się różne daty:
988
,
990
,
1010
rok. W
1024
roku księstwo zostało połączone unią personalną z
Księstwem Czernihowskim
. Mścisław zachował odrębny tytuł książęcy, a w Księstwie Tmutarkańskim mianował namiestnikiem własnego syna, Eustafija. Wedle części opinii, było to jednak wyznaczenie nowego udziału. Po śmierci Eustafija księstwo dostało się na nowo pod bezpośrednie władanie Mścisława. Jego następcy nie wydzielali ponownie księstwa.
Księstwo zostało odnowione w
1064
roku, kiedy Tmutarkań został wydzielony Glebowi Światosławowiczowi. W tym też roku utracił on księstwo na rzecz przyrodniego brata
Rościsława
. Sukces interwencji na jego rzecz okazał się krótkotrwały, natychmiast po wyjściu interwentów z miasta Gleb został ponownie przez Rościsława wygnany. Rządził on do
1067
roku, kiedy został otruty. Wtedy na tron ponownie wstąpił Gleb. Ten rządził znowu krótko, do
1068
, kiedy tron utracił. Przez kolejne lata księstwo przechodziło z rąk do rąk, nie tylko ruskich, ale i greckich i chazarskich. W
1079
Wsiewołod Jarosławowic
zajął miasto i osadził w nim namiestnika Racibora. W
1082
roku księstwo zajęli książęta:
Wołodar Rościsławicz
i
Dawid Igorewicz
. Już rok później władzę w księstwie objął, przy
bizantyjskiej
pomocy,
Oleg Świętosławowicz
. Księstwo popadło w zależność lenną od Bizancjum. W
1094
roku przy pomocy
Połowców
Oleg zdobył
Czernihów
. Być może ceną za tą pomoc było zrzeczenie się praw do Tmutarakania, bo po tej dacie tytuł księcia tmutarakańskiego nie był już nigdy na Rusi w użyciu.
Książęta