Kukurydza zwyczajna
Systematyka wg Reveala
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	jednoliścienne
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	wiechlinowate
Rodzaj	kukurydza
Gatunek	kukurydza zwyczajna
Nazwa systematyczna
Zea mays L.

Gatunek leczniczy

Kukurydza zwyczajna (Zea mays L. ) - gatunek rośliny jednorocznej z rodziny wiechlinowatych . Należy do zbóż . Pochodzi z Meksyku . Praktycznie nie występuje w formie dzikiej. Największymi producentami są Stany Zjednoczone, Chiny i Brazylia.

Kwitnąca kolba kukurydzy cukrowej

Morfologia

Pokrój

O wzniesionym, pojedynczym źdźble , wysokości 0,5 do 2,5 m - zależnie od odmiany (w tropikach nawet do 6m).

Łodyga

W węzłach pełna, międzywęźla wypełnione gąbczastym rdzeniem. W wilgotniejszym klimacie niektóre odmiany w węzłach tworzą przybyszowe korzenie podporowe.

Liście

Skrętoległe, sfalowane, o szerokiej blaszce i krótkim języczku, z wierzchu lekko omszone, pojedynczo wyrastające z węzła.

Kwiaty

Roślina jednopienna i wiatropylna. Kwiatostany męskie w postaci wiechy złożonej o dł. 10 do 40 cm są osadzone na wierzchołkach źdźbeł. Wiecha składa się z licznych, dwukwiatowych kłosków osadzony parami, spiralnie, na osi kwiatostanowej. W kwiecie trzy pręciki z pylnikami zawierającymi do 2500 ziaren pyłku. Kwiatostany żeńskie osadzone na skróconych pędach bocznych przekształconych w osadki tworzące kolby stojące pojedynczo w pachwinach liści, okryte pochwami liściowymi. Kłoski kolby są dwukwiatowe, z których jeden ma normalnie rozwinięty słupek z bardzo długim znamieniem (nawet do 70 cm), drugi jest szczątkowy, niezdolny do zapłodnienia i tworzenia nasion. Masa kwitnącej kolby waha się od 40 do 500 g.

Owoc

Ziarniak o bardzo zmiennym kształcie i ubarwieniu zależnym od odmiany (patrz zdjęcie). Dojrzałe od koloru białego poprzez żółty, pomarańczowy, brunatny do ciemnofioletowego.

System korzeniowy

Wiązkowy, sięgający od 100 do 200 cm w głąb gleby. Niektóre odmiany wydzielają do gleby substancje zapachowe wabiące maleńkie nicienie , a te zabijają larwy szkodników - stonkę kukurydzianą

Biotop, wymagania

Nie znosi przymrozków, wymaga żyznych gleb, wystarczają jej niewielkie opady.

Systematyka

Odmiany botaniczne kukurydzy zwyczajnej:

• kukurydza twarda (kukurydza zwykła) (Zea mays var. indurata) - agrotechnicznie dzieli się na odm. drobno- i gruboziarniste. Ziarno ma gładkie, głównie o barwie żółtopomarańczowej i szklistym przełomie. Ziarno w postaci śrutowanej jest jedną z najcenniejszych pasz dla tuczników. Jednocześnie służy do produkcji mąk i kasz .
• kukurydza koński ząb (Zea mays var. indentata) - Owoce tworzą ziarna spłaszczone, o wydłużonym kształcie z wgłębieniem na wierzchołku. Zaletą odmiany jest tworzenie bardzo dużej ilości masy zielonej, która w postaci zielonki , kiszonki oraz zmielonego suszu jest bardzo cenną paszą dla bydła i trzody.
• kukurydza cukrowa (Zea mays var. saccharata) - Ziarno pomarszczone, wewnątrz szkliste. Najczęściej wykorzystywana jako warzywo do produkcji mrożonek i konserw.
• kukurydza pękająca (Zea mays var. everta syn. Z. m. var. microsperma)

Kolby różnych odmian

Łan kukurydzy

Zastosowanie

• Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski : Znamię kukurydzy - Stigma Maydis, skrobia kukurydziana - Amylum Maydis
  • Działanie: znamiona kukurydzy stosuje się jako lek moczopędny oraz w pewnym stopniu przeciwzapalny i rozkurczowy w przypadku trudności w oddawaniu moczu. W zapaleniu miedniczek nerkowych i pęcherza oraz w obrzękach wywołanych niewydolnością krążenia i nerek. Stosuje się je również jako lek żółciopędny i pomocniczo w zapaleniu wątroby^[1]
• Roślina uprawna - Cechuje ją duża wydajność i wartość pokarmowa. W krajach słabo rozwiniętych jest podstawą wyżywienia, w krajach wysoko rozwiniętych - stosowana jest głównie jako pasza dla zwierząt gospodarskich.
  • Historia uprawy: Uprawa kukurydzy miała istotne znaczenie dla społeczeństw Ameryki od czasów prekolumbijskich. Już u zarania uprawy roli dzięki selekcji udało się wyhodować duże kolby kukurydzy. Początki uprawy tej rośliny w Meksyku datuje się na ok. 5 tys. lat p.n.e.; w Andach - na lata 4300-2500 p.n.e. Majowie , Aztekowie i Inkowie uprawiali kukurydzę od wieków. Stosowali bardzo prymitywne metody agrotechniczne, mimo tego uzyskując niezłe plony.
  • Po raz pierwszy o uprawach kukurydzy Europa dowiedziała się od Kolumba w 1492 r., który opisał jej uprawę na Kubie (Hispanioli). On też nazwał ją "mais" od indiańskiej nazwy "machiz". Przypuszcza się, że pierwsze nasiona kukurydzy przywiozła do Hiszpanii druga wyprawa Kolumba. Kukurydza szybko rozprzestrzeniła się na półwyspie Iberyjskim i Italii. Portugalczycy już na pocz. XVI w. przenieśli jej uprawę do zachodniej Afryki i Indii. Bardzo wcześnie, bo już w 1525 r. kukurydza dotarła do Chin.
  • Literatura po raz pierwszy odnotowała tę roślinę w zielniku Leonarda Fuchsa w 1542 roku, gdzie po raz pierwszy przedstawiono jej rycinę.
  • W Polsce pojawiła się najprawdopodobniej w XVII lub na początku XVIII wieku. Dotarła do nas z Rumunii lub Węgier.
• Sztuka kulinarna - nasiona mogą być spożywane po ugotowaniu lub uprażeniu (ang. popcorn ). Stanowi istotny składnik kuchni meksykańskiej . Wykorzystywana jest do produkcji mrożonek i konserw, a także kukurydzianych płatków śniadaniowych .
• Z kukurydzy pozyskuje się także olej kukurydziany .

Przypisy

1. ↑ Ożarowski A., Jaroniewski W. "Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie".