Zasięg terytorialny kultury natufijskiej (kolor ciemnopomarańczowy)

Pozostałość po ścianie natufijskiego domu.

Kultura natufijska - kultura mezolitu bliskowschodniego . Nazwa pochodzi od stanowiska archeologicznego Wadi-an-Natuf, w Izraelu , z około IX tysiąclecia p.n.e. . Kultura została zdefiniowana w latach 30. XX wieku w wyniku badań wykopaliskowych na Górze Karmel prowadzonych przez Dorothy Garrod .

Okres trwania i zasięg

Kultura ta rozwinęła się na podłożu kultury kebaryjskiej , wskazuje na to analiza zabytków kamiennych. Największy rozwój kultury przypadał na okres między 10500 a 9000 p.n.e., schyłek nastąpił około 8300 p.n.e.

Do ciekawszych stanowisk tej kultury zalicza się stanowiska na Górze Karmel oraz w Mugharet el-Wad i Abu Hurejra . Ślady tej kultury odkryto w kilku miejscach na Bliskim Wschodzie, tak w jaskiniach i schroniskach skalnych (Mugharet el-Wad, Nahal Oren), jak i na terenach otwartych (Enan, Jerycho ).

Narzędzia

Narzędzia z tego okresu są jeszcze głównie wytwarzane z kamienia ( krzemień ), rogu i kości. Są to głównie kamienne geometryczne mikrolity , dominują zbrojniki w kształcie wycinków koła i trójkątów oraz małe wiórki tylcowe stosowane jako wkładki segmentowe na ostrza do sierpów rogowych (których rękojeści były czasami rzeźbione w kształt głowy zwierzęcej). Stosowano także piki kamienne i motyki. W materiale rogowo-kostnym dominują harpuny, haczyki wędkarskie i szydła (czasami z perforowaną główką). Wyróżniono dwie fazy ewolucji przemysłu tej kultury. We wcześniejszej udział zbrojników w inwentarzu kamiennym dochodzi do 50 %, stosowano tzw. retusz heluański. Po 9000 tys. p.n.e., w fazie późniejszej, pojawiają się liczniejsze mikrorylce, przekłuwacze oraz groty strzał.

Gospodarka

Gospodarkę kultury natufijskiej określa się jako zbieracko-łowiecką, daje się obserwować przejście do wyspecjalizowanego i intensywnego zbieractwa oraz myślistwa.

Natufijczycy byli myśliwymi polującymi na gazele, antylopy oraz zbieraczami żołędzi, orzechów, orzeszków pistacjowych i dziko rosnących zbóż.

Część teorii zakłada, że około 9000 r. p.n.e. kiedy klimat stał się bardziej suchy, nad Eufratem doszło do pierwszych prób uprawy zbóż.

Rozwój rolnictwa

Istnieje teoria ^[1], ze nagła zmiana klimatu, tzw. młodszy dryas (około 10 800 do 9 500 p.n.e.), spowodowała, ze ludzie podjęli rolnictwo . Młodszy dryas stanowił przerwę w ocieplaniu klimatu trwającą około 1 000 lat. Ta przerwa spowodowała susze w Lewancie. Ponieważ duża liczba osiadłych mieszkańców polegała na spożyciu dzikich zbóż, więc ludzie zaczęli, według tej teorii, "dopomagać" zbożom w przetrwaniu.

Osiedla

Osiedlano się zarówno w jaskiniach jak i w obozowiskach otwartych, ilość tych drugich znacznie wzrasta w późniejszej fazie co bywa określane jako "wyjście z jaskiń".

Zmienia się sposób zamieszkiwania jaskiń, nie ogranicza się już tylko do przestrzeni zakrytej. Zaczęto zagospodarowywać przestrzeń przed jaskiniami, nawet do 1000 m² np. w Hayonim w Galilei . W El-Uad znajdująca się przed jaskinią terasa o pow. 500 m² została zniwelowana i częściowo zamknięta murem z kamieni.

W terenie otwartym zamieszkiwali osiedla użytkowane przez lata (obozowiska macierzyste) o pow. od 900 m² np. w Rosz Zin do blisko 3000 m² w Rosz Horesza, w których dominującą formą domu była budowla wzniesiona na planie okręgu, częściowo wkopana w grunt. Każda większa osada posiadała satelickie obozowiska wykorzystywane w czasie zbierackich wypraw (obozy sezonowe) o pow. ok. 200 m². Środowiskiem, w którym się najchętniej osiedlali była strefa między nadmorskimi nizinami a linią wzgórz i wysoczyzn, co umożliwiało pełniejsze wykorzystanie zróżnicowanych zasobów środowiska naturalnego.

Udomowiony pies

W stanowiskach natufijskich znajdują się najwcześniejsze archeologiczne dowody udomowienia psa. Na stanowisku Ein Mallaha w Izraelu, datowanym na 10 000 lat p.n.e., znaleziono pochowane razem szczątki starszego człowieka i cztero- lub pięciomiesięcznego szczeniaka psiego. W innym miejscu (jaskinia Hayonim), odkryto ludzi pogrzebanych razem z dwoma psami.^[2]

Zobacz też

• prehistoria

Bibliografia

• Michel Brézillon, Encyklopedia kultur pradziejowych, WAiF, Warszawa, 1981,
• Piotr Bieliński, Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do wprowadzenia pisma, PWN, Warszawa 1985,

Przypisy