Mapa Świata ok. 2000 l. p.n.e., kolorem czerwonym zaznaczono obszar występowania kultur epoki brązu, w tym kultury unietyckiej

Chronologiczne schematy podziały epoki brązu dla Europy

Kultura unietycka to kultura archeologiczna wczesnej epoki brązu .

Chronologia geneza i zanik

Nazwa pochodzi eponimicznego stanowiska Únětice pod Pragą .Datowanie tej kultury przypada na lata 2300 - 1600 l. p.n.e. (wg chronologicznego schematu Paula Reinecke są to fazy A1 i A2 dla Europy Środkowej ). Wpływ na rozwój stanowisk owej kultury miały kultura pucharów dzwonowatych oraz kultura ceramiki sznurowej . W efekcie wydzielono kilka grup kultury unietyckiej z których najważniejsza znajdowała się w Úněticach. Stanowiska tej kultury datowane są na I okres epoki brązu czyli od 1800 r. p.n.e. do 1500 r. p.n.e. Po kulturze unietyckiej na obszarze Polski następuje następnie Kultura przedłużycka na zachodzie oraz Kultura trzciniecka na wschodzie.

Obszar występowania i kontekst kulturowy

Stanowiska tej kultury znane są z terenów Moraw , Czech , Słowacji , Niemiec , a na terenach Polski: Śląsk , Wielkopolskę , ziemię lubuską , Pomorze i Kujawy , a graniczyły ze stanowiskami kultur nordyjskich od północy, z kulturami strefy leśnej i przykarpackim kręgiem kulturowym od wschodu, oraz ze strefą oddziaływań anatolijsko-bałkańskich i zachodnioeuropejskimi kulturami o tradycji pucharów dzwonowatych od południa i zachodu.

Charakterystyczne wytwory kulturowe

Charakterystyczne dla tej kultury były sztylety , berła sztyletowe , siekierki z podniesionym brzegiem, naramienniki, naszyjniki, bransolety, nagolenniki.

Osadnictwo

Osadnictwo słabo rozpoznane. Osiedla duże, ulokowane w miejscach niekiedy trudno dostępnych, łatwych do obrony. Budowano domostwa drewniane o konstrukcji słupowej.

Obrządek

Dominowały groby płaskie szkieletowe. Zmarłych układano w pozycji embrionalnej, z głowami zwróconymi ku południu w kłodach drewnianych lub w obstawach kamiennych. W grobach, głównie męskich znaleziono mnóstwo ozdób wytworzonych z brązu : naszyjniki, bransolety, kolczyki i wisiorki oraz liczne odmiany szpil do spinania odzieży, zagięte przy zaostrzonym końcu. Po raz pierwszy pojawiają się także ozdoby wykonane ze złota oraz z bursztynu . Charakterystyczne są też pochówki podkurhanowe, bogato wyposażane w ceramikę oraz wyroby z brązu.Tzw. groby książęce, w których chowano mężczyzn, którzy odgrywali znaczącą rolę w społeczeństwie miały charakter kurhanów o średnicy sięgającej do 42 m i wysokości 8 m. Największe takie skupisko znajduje się w Wielkopolsce w okolicach Łęk Małych , które nazywane jest aktualnie "wielkopolskimi piramidami" . Jeden zbadany kurhan znajduje się w okolicach Szczepankowic na Dolnym Śląsku. W grobowcach grzebano przedstawicieli arystokracji, co świadczy o silnym zróżnicowaniu społecznym. Wielkość i ilość ozdób znajdowanych w grobach książęcych świadczy o wielkości kultury unietyckiej, która musiała wywierać znaczny wpływ na inne kultury lokalne znajdujące się w jej strefie oddziaływania.

Społeczeństwo i gospodarka

Ludność tej kultury trudniła się rolnictwem, zamieszkując tereny o najlepszych glebach. Produkcja rolnicza była na tyle duża, że nadwyżki produkcji rolniczej były przechowywane w jamach zasobowych oraz w wielkich naczyniach. W ten sposób przechowywano głównie ziarno kilku gatunków pszenicy, prosa, jęczmienia oraz roślin strączkowych. Rozwinięte było także przetwórstwo spożywcze, świadczą o tym żarna nieckowate. 32 takie okazy odnaleziono w Szczepankowicach . Ludność ówczesna zajmowała się także hodowlą. Zwiększa się znaczenie konia, który był także spożywany (wykopaliska w Łękach Małych ).

Bardzo wysoko rozwinięta metalurgia bazująca na złożach z Turyngii. Istniały ośrodki w Czechach oraz w Saksonii.Wyroby metalowe bardzo szybko rozprzestrzeniły się w północnej Europie.

Obecne badania

Aktualnie trwają intensywne prace wykopaliskowe na stanowisku archeologicznym w Bruszczewie , gdzie odkryto osadę obronną z wczesnej epoki brązu z czasów kultury unietyckiej.

Bibliografia

Linki zewnętrzne dotyczące wykopalisk w Bruszczewie

• Bruszczewo - klucz do poznania epoki brązu w Wielkopolsce - artykuł na stronach Archeologii Żywej.
• Bruszczewo. Osada metalurgów kultury unietyckiej - oficjalna strona projektu badawczego.