Kwarc
KwarcCharakterystyka minerału | Kwarc | | Właściwości chemiczne i fizyczne |
Skład chemiczny
| SiO2 |
Twardość w skali Mohsa
| 7 |
Przełam
| zadziorowaty lub muszlowy |
Łupliwość
| brak |
Pokrój kryształu
| słupowe, igiełkowe, pseudoregularne (
diament marmaroski
), bipiramidalny |
Układ krystalograficzny
|
trygonalny
– kwarc niskotemperaturowy;
heksagonalny
– kwarc wysokotemperaturowy, |
Właściwości mechaniczne
| kruchy |
Gęstość minerału
| 2,65 g/cm³ | Własności optyczne |
Barwa
| bezbarwny, biały, szary, odcienie barwy żółtej, pomarańczowy, różowy, brązowopurpurowy, fioletowy, zielony, czarny; rzadko niebieski. |
Rysa
| biała |
Połysk
| szklisty, na przełamie tłusty |
Współczynnik załamania
| no = 1,544 i ne = 1,553 | Inne | optycznie dodatni | Dodatkowe dane | Postacie
alotropowe
| odmiany α i β,
trydymit
,
krystobalit
,
coesyt
,
stiszowit
,
keatyt
| Szczególne własności |
anizotropia
przewodnictwa cieplnego
(od 6,1 do 9,5
J
/(
m
*
K
)),
dwójłomność
,
aktywność optyczna
, silny
efekt piezoelektryczny
|
Kwarc (dawniej kwarzec) – minerał z gromady
krzemianów
[]. Nazwa pochodzi: - od starogermańskiego kwarr (quarz) = zgrzyt – tak określali ten minerał niemieccy górnicy,
- lub/i słowiańskiego kwardy = twardy (kwarda = kwarzec),
- gr. Krystallos = lód.
WłaściwościZazwyczaj tworzy
kryształy
słupkowe wykształcone w postaci heksagonalnego słupa (o sześciobocznym przekroju), zakończonego ścianami
romboedrów
i podwójnych piramid. Prawidłowo wykształcone kryształy są najczęściej spotykane w
geodach
,
kawernach
i szczelinach skalnych, gdzie tworzą
szczotki krystaliczne
. Oprócz struktury krystalicznej kwarc może tworzyć odmiany ziarniste, skrytokrystaliczne oraz naskorupienia i
inkrustacje
. Kwarc jest przezroczysty; może być bezbarwny i może tworzyć wiele barwnych odmian. Czysty, bezbarwny kwarc nazywany jest
kryształem górskim
lub skalnym. Samo słowo kryształ pochodzi od greckiego krystallos (dawniej oznaczającego lód), nazwanie w ten sposób kryształu górskiego wiąże się z wyglądem kryształów oraz faktem, iż wydają się one "zimne w dotyku". Wiąże się to z wysokim
przewodnictwem cieplnym
, dziesięciokrotnie wyższym niż dla wody i zarazem wysoką
pojemnością cieplną
kwarcu:
objętościowe ciepło właściwe
jest tylko ok. 2,3 krotnie mniejsze niż analogiczna wielkość dla wody. W starożytnym
Rzymie
dużych kryształowych kul używano do chłodzenia dłoni[]. Kwarc często zawiera
inkluzje
gazowe, ciekłe oraz stałe. Inkluzje stałe, spowodowane przez różne minerały powodują zróżnicowanie barwy oraz wywołują ciekawe efekty optyczne, takie jak:
asteryzm
,
iryzacja
,
opalescencja
,
awenturyzacja
. Znanych jest około 40 minerałów tworzących wrostki; kwarce zawierające wrostki bywają określane odrębnymi nazwami np. kwarc rutylowy,
kwarcowe sokole oko
. Odmiany kwarcuI. W zależności od temperatury wyróżniamy: - Powszechnie występujący na powierzchni Ziemi kwarc niskotemperaturowy jest trwały w temperaturze do 573 °C.
- Powyżej tej temperatury (do 870 °C) tworzy się kwarc wysokotemperaturowy, który krystalizuje w
układzie heksagonalnym
. – kwarc ten nigdy nie występuje na powierzchni Ziemi w normalnych warunkach.
Inne, znane modyfikacje krzemionki (SiO2):
trydymit
,
krystobalit
,
coesyt
,
stiszowit
, lechaterieryt – powstające w specyficznych warunkach, rzadko spotykane, a także:
keatyt
, moganit – są wytwarzane sztucznie (nie występują w przyrodzie; uzyskuje się je wyłącznie drogą syntezy). II. Kwarc jest minerałem bardzo pospolitym, posiada wiele odmian takich jak: - kwarc makrokrystaliczny:
-
kryształ górski
– przezroczysty,
-
ametyst
–
fioletowy
,
-
kwarc różowy
,
-
cytryn
–
żółty
,
-
kwarc dymny
–
brązowy
,
-
morion
–
czarny
,
-
awenturyn
–
jasnozielony
,
-
kwarc mleczny
–
biały
,
-
kwarc niebieski
– kwarc azurytowy, także: szafirowy, lazurytowy, krokidolitowy,
-
kwarc zielony
,
-
prasiolit
,
-
krystobalit
;
-
migotliwe odmiany kwarcu
– obecność wrostków
azbestu
lub
krokidolitu
daje odpowiednio:
- kwarc skrytokrystaliczny (
krzemionka
):
- kwarc bezpostaciowy:
WystępowanieJeden z najpospolitszych minerałów. Składnik wielu skał magmowych (
granitów
,
granodiorytów
,
pegmatytów
), osadowych (
piasków
,
żwirów
,
piaskowców
,
zlepieńców
) i metamorficznych (
gnejsów
,
łupków łyszczykowych
,
kwarcytów
). Często występuje w formie żył kwarcowych (kwarc mleczny). Jest rozpowszechniony na całym świecie. Miejsca występowania poszczególnych odmian kwarcu omówione zostaną na stronach dotyczących konkretnego rodzaju kwarcu, ale dobrze wykształcone, szczególne duże kryształy są spotykane w
USA
,
Kanadzie
,
Brazylii
,
Urugwaju
,
Kazachstanie
, na
Ukrainie
oraz na
Madagaskarze
. Zastosowanie- Wyroby z
krzemienia
(odmiana kwarcu) znane są od początku
epoki kamiennej
(starszego
paleolitu
) aż do końca
neolitu
.
- Jest stosowany przy produkcji materiałów ściernych,
- w przemyśle ceramicznym, szklarskim, budowlanym,
- stanowi ważny składnik sprzętu medycznego i naukowego – chociaż zastępowany jest kwarcem syntetycznym,
- w przemyśle optycznym, w elektronice (piezokwarc,
wyświetlacz ciekłokrystaliczny
),
- służy do wyrobu
detergentów
, farb, pasty do zębów,
- stosowany w
jubilerstwie
jako kamień ozdobny i jubilerski – zastosowanie
gemmologiczne
,
- jego odmiany są poszukiwane przez kolekcjonerów,
- jego właściwości
piezoelektryczne
są wykorzystywane w
elektronice
oraz zapalniczkach gazowych,
- jest także surowcem, z którego pozyskuje się
krzem polikrystaliczny
.
Galeria zdjęćkryształ kwarcu mlecznego | | | | | | | |
Bibliografia- W.Szumann – "Kamienie szlachetne i ozdobne";
- N.Sobczak – "Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych";
- R. Hochleitner – "Minerały i kryształy";
- Leksykon Przyrodniczy – "Minerały";
- Podręczny Leksykon Przyrodniczy – "Minerały i kamienie szlachetne";
- K. Maślankiewicz – "Kamienie szlachetne";
- C. Hall – "Klejnoty kamienie szlachetne i ozdobne";
- G.G. Gormaz i J.J.Casanovas – "Atlas mineralogii".
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Kwarc":
Flins
Skład tych gór jest granit i gnejs jednolity, w jednym i drugim Kwarc przemaga. Szczególnie w górze Flins. Nazwisko jej od bożka śmierci u ...
Mułowiec
...
Zlepieniec
...
Zieleńce
...
Fyllit
...
Amfibolit
...
Łupek łyszczykowy
...
Granit karkonoski
...
Wschodnia osłona granitu karkonoskiego
...
Masyw karkonoski
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Kwarc":
001. ABC niemieckiej fonetyki.... czyli jak to się wymawia? (plansza 17)
- akwarela
quasi
- pseudo
der Quarz
- Kwarc
quellen
- wypływać, namoczyć
das Antiquariat
- antykwariat
die Eloquenz
...
012. Składniki skorupy ziemskiej (plansza 8)
Są to tak zwane minerały skałotwórcze. Zalicza się do nich między innymi: Kwarc, skalenie (będące glinokrzemianami), kalcyt. Na podstawie pochodzenia skał, czyli warunków w ...
012. Składniki skorupy ziemskiej (plansza 4)
– według tego kryterium minerały dzieli się na barwne (piryt, malachit), bezbarwne (Kwarc, halit) i zabarwione (gips); minerały barwne pozostawiają rysę o takiej samej ...
|