Kwas solny
Ogólne informacje
Nomenklatura systematyczna ( IUPAC ):
kwas chlorowodorowy
Inne nazwy	potocznie: zalzajer, zajzajer
Wzór sumaryczny	HCl
Inne wzory	HCl(aq)
Masa molowa	36,46 g / mol
Wygląd	przezroczysta ciecz
Identyfikacja
Numer CAS	7647-01-0
Właściwości Gęstość i stan skupienia 1,18 g/cm3 g/cm3 ; Rozpuszczalność w wodzie rozpuszczalny Temperatura topnienia −26 °C (roztwór 38%) Temperatura wrzenia 48 °C (roztwór 38%) Kwasowość (pKa) −8,0 Lepkość 1,9 mPa·s (roztwór 31,5%)
Niebezpieczeństwa
MSDS	Zewnętrzne dane MSDS
Zagrożenia wg  Dyrektywy 67/548/EWG , zał. I[1]
Żrący Żrący (C)
NFPA 704	0 3 1
Temperatura zapłonu	niepalny
Zwroty ryzyka	R34, R37
Zwroty bezpieczeństwa	S1/2, S26, S45
Numer RTECS	MW4025000
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków standardowych (25 °C, 1000 hPa)

Kwas solny, kwas chlorowodorowy ( H Cl ) ( pot. zalzajer, zajzajer od niem. Salzsäure) – kwas beztlenowy, będący roztworem chlorowodoru w wodzie . Jest to nieorganiczny związek chemiczny . Czasami kwasem solnym nazywa się też roztwór chlorowodoru w innych rozpuszczalnikach polarnych np. w acetonie . Rozcieńczony kwas solny znajduje się w żołądku człowieka i ssaków – umożliwia trawienie białek , aktywując proteazy w żołądku. Nazwa „kwas solny” pochodzi od dawnej metody jego otrzymywania ze stężonego kwasu siarkowego(VI) i chlorku sodu (kwas z soli).

Otrzymywanie

Przemysłowa synteza kwasu solnego jest zawsze zintegrowana z innymi procesami chemicznymi. Znaczne ilości kwasu solnego otrzymuje się jako produkt uboczny, poprzez absorpcję chlorowodoru powstającego przy okazji licznych procesów chemicznych.

Głównym źródłem kwasu solnego jest jednak elektroliza wodnego roztworu chlorku sodu, w wyniku której powstaje wodorotlenek sodu i przy okazji chlor i wodór . Chlor po oczyszczeniu jest mieszany w kontrolowanych warunkach z gazowym wodorem i spontanicznie z nim reaguje z wydzieleniem znacznych ilości ciepła, wg schematu:

H₂ + Cl₂ → 2HCl

Otrzymany gazowy chlorowodór jest absorbowany na specjalnych kolumnach w wodzie, w wyniku czego powstaje ok. 15–20% kwas solny, który zatęża się do 36,7%.

Właściwości

Butelka ze stężonym kwasem solnym

Chlorowodór rozpuszczony w wodzie ulega prawie całkowitej dysocjacji:

HCl + H₂O ⇌ H3O+ + Cl⁻

W efekcie kwas solny jest jednym z najmocniejszych (w sensie dużego ujemnego pKa ) kwasów nieorganicznych – znacznie mocniejszym od kwasu siarkowego czy azotowego , nie ma on jednak własności utleniających i jest lotny, co sprawia, że jest mniej żrący od mocnych kwasów tlenowych i nie może wypierać ich z ich soli . Działaniu stężonego kwasu solnego ulegają m.in. tkaniny, papier oraz skóra.

Do kwasów o mocy większej niż kwas solny należą kwas chlorowy(VII) , bromowodorowy , jodowodorowy oraz superkwasy .

Rozpuszczalność chlorowodoru w wodzie (w temperaturze 20 °C) wynosi 36,7%, nie można więc w tej temperaturze uzyskać kwasu solnego o większym stężeniu. Ze stężonego kwasu solnego ulatnia się gazowy chlorowodór, który z kolei reaguje z wilgocią w powietrzu, tworząc mgłę . Z tej przyczyny stężony kwas solny określa się jako „dymiący”. Kwas solny o stężeniu poniżej 30% nie wykazuje już tendencji do dymienia.

Kwas solny jest bezbarwny. Roztwór chlorowodoru w acetonie i eterach ma jaskrawe, żółte zabarwienie.

Gęstość kwasu solnego w temperaturze pokojowej:

• 10% – 1,050 g/cm³
• 20% – 1,075 g/cm³
• 30% – 1,155 g/cm³.

Znaczenie biologiczne

Kwas solny jest niezwykle istotnym czynnikiem trawiennym większości zwierząt. Jest on wydzielany w żołądku przez specjalne komórki okładzinowe . Zadaniem kwasu solnego w układzie trawiennym jest:

• aktywowanie nieczynnego pepsynogenu ,
• warunkowanie kwaśnego środowiska niezbędnego do trawienia białka przez pepsynę ,
• powodowanie pęcznienia tkanki łącznej w mięsie ,
• koagulacja białka mleka poprzez utrzymywanie w żołądku zakwaszonej kazeiny ,
• działanie antyseptyczne, zabijanie drobnoustrojów lub utrudnianie ich rozwoju,
• ochronę niektórych witamin , które łatwo tracą aktywność w środowisku alkalicznym,
• ułatwianie wchłaniania żelaza i wapnia ,
• uczestniczenie w regulacji otwierania i zamykania odźwiernika żołądka.

Zastosowanie

Jest jednym z najważniejszych kwasów w przemyśle (m.in. przemysł włókienniczy, tworzyw sztucznych, farmaceutyczny, garbarstwo, cukrownictwo, produkcja barwników, ekstrakcja rud). Wykorzystuje się go także do oczyszczania powierzchni metali oraz w geologii do analizy minerałów. Ponadto, wraz z kwasem azotowym tworzy wodę królewską , stosowaną m.in. do roztwarzania metali szlachetnych .

Prekursor narkotyków

Kwas solny może być wykorzystywany jako prekursor do produkcji narkotyków i w związku z tym obrót nim jest w Polsce ograniczony^[2].

Przypisy