Ols w rezerwacie Morasko (w Poznaniu )

Podmokły las w rezerwacie Świdwie ( powiat policki )

Fragment lasu sosnowego - boru

Las bukowy

Las zimą

Las mieszany w Bledzewie

Las ( biocenoza leśna) - kompleks roślinności swoisty dla danego kontynentu geograficznego, charakteryzujący się dużym udziałem drzew rosnących w zwarciu , wraz ze światem zwierzęcym i różnymi czynnikami przyrody nieożywionej oraz związkami, które między nimi występują.

Las lub biocenoza leśna według definicji prof. J. J. Karpińskiego to dynamiczny twór przyrody, w którym są zespolone w niepodzielną całość układem zależności, powiązań i wzajemnych wpływów: określona roślinność z przeważającym udziałem form drzewiastych, związanych z nim zwierzętami oraz wykorzystywane przez rośliny i zwierzęta podłoże geologiczne, gleba, woda i klimat.

W sensie prawnym (zgodnie z ustawą o lasach z 1991 roku) lasem jest grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha , pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) - drzewami i krzewami oraz runem leśnym - lub przejściowo jej pozbawiony. W sensie prawnym do lasu należą także grunty związane z gospodarką leśną , zajęte pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle , urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne , miejsca składowania drewna , a także wykorzystywane na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Z powyższych przykładów wynika, że jednoznaczne zdefiniowanie lasu nie jest zadaniem łatwym, bowiem w obrębie swego rozległego zasięgu występuje on pod wieloma różnorodnymi postaciami i formami, a przy tym jest tworem tak bardzo złożonym, że próby ustalenia typowych jego właściwości jest dosyć ryzykowne i może prowadzić do zbytnich uproszczeń. Wszelkie poglądy na istotę lasu należą zatem do dyskusyjnych. Głównym podłożem tych dyskusji jest odmienny punkt widzenia autorów reprezentujących różne dyscypliny naukowe, a zajmujących się lasem wyłącznie w granicach interdyscyplinarnych możliwości poznawczych. Las inaczej więc definiował będzie fitogeograf, biolog , krajoznawca czy też zoolog . Las należy niewątpliwie do kompleksu bioekologicznego swoistego pod względem fizjonomicznym, strukturalnym, środowiskowym i geograficznym, jak również pod względem historycznym.

Naturalny las jest najbardziej złożonym i najtrwalszym ekosystemem lądowym. Charakteryzuje się uwarstwieniem pionowym, w lesie szpilkowym dość prostym (warstwa koron, warstwa krzewów, warstwa runa). Las spełnia ważną rolę w regulacji stosunków wodnych na danym terenie. Na obszarach wylesionych często zdarzają się powodzie , a w górach lawiny śnieżne i błotne. Większość lasów w Polsce to lasy sztuczne, wyhodowane przez człowieka.

Systematyka lasów

W zależności od przyjętych kryteriów lasy można dzielić na różne sposoby, np. biorąc pod uwagę klimat i strefowy układ roślinności, w bardzo skrótowy sposób lasy można podzielić na:

• lasy strefy równikowej ,
• lasy strefy podrównikowej,
• lasy suchej strefy zwrotnikowej,
• lasy strefy podzwrotnikowej,
• lasy strefy umiarkowanej .

Ze względu na ich skład i przynależność geograficzną można wyróżnić:

• lasy iglaste ,
• lasy liściaste ,
• lasy mieszane .

Z uwagi na zagospodarowanie lasów można zróżnicować je na:

• lasy ochronne ,
• lasy gospodarcze ,
• lasy odroślowe .

Choroby lasu

Choroby lasu zawsze należy rozpatrywać w układzie dynamicznym jakim jest ekosystem leśny . Rozpatrując właściwości ekosystemu leśnego z punktu widzenia jego naruszalności, prowadzącej do zjawisk określanych jako "choroby lasu", należy zwrócić szczególną uwagę na sieć wzajemnych, scalających go powiązań. U podstaw tego procesu leży kwestia krążenia materii i przepływu energii określającej troficzną strukturę ekosystemu . W skład jego żywych komponentów wchodzą 3 grupy funkcjonalnych organizmów :

• producenci – dysponujący zdolnością syntetyzowania związków organicznych z dwutlenku węgla i wody podczas procesu fotosyntezy zwanych organizmami autotroficznymi (samożywnymi), do których zaliczamy rośliny zielne ;
• konsumenci – odżywiający się innymi organizmami i zwanych heterotrofami (organizmy cudzożywne), do których zaliczamy głównie zwierzęta ;
• reducenci (organizmy heterotroficzne) rozkładające martwą substancję organiczną , czerpiąc z niej produkty rozkładu i uwalniając proste związki chemiczne absorbowane następnie przez producentów, a zatem wprowadzonych ponownie w obieg materii. Do grupy reducentów zaliczamy głównie grzyby , mikroorganizmy roślinne i zwierzęce, czyli bakterie .

Związki łączące ze sobą komponenty określonej biocenozy można rozpatrywać tylko w układzie sprzężeń zwrotnych , ciągów liniowych tworzących łańcuchy , w których poszczególne gatunki tworzą ogniwa.

Inne czynniki przysposabiają roślinę do infekcji , inne w niej uczestniczą, wreszcie inne kontynuują jej przebieg. W chorobie uczestniczy nie tylko patogen , lecz także organizm roślinny. Wymienione mechanizmy odnoszą się przede wszystkim do układów (ekosystemów) naturalnych, kształtujących się ewolucyjnie na drodze sukcesji ekologicznej i zmierzające do trwałej równowagi biologicznej. Szczególna sprawność takiego układu występuje w lasach tropikalnych , gdzie jest bogactwo komponentów biocenoz. Jednakże i w takim zrównoważonym systemie zdarzają się istotne zaburzenia spowodowane przez skrajne i ekstremalne czynniki jak pożary, nawałnice , powodzie .

W lasach naturalnych strefy umiarkowanej , gdzie nie ma ingerencji człowieka (występujących już tylko w formie szczątkowej w parkach narodowych ) dochodzi niekiedy do zjawisk wykazujących cechy chorób. Są to jednak przypadki sporadyczne o charakterze parapatologicznym.

Zupełnie odmienny obraz rysuje się w chorobach lasów zagospodarowanych strefy umiarkowanej. Choroby te szerzą się przede wszystkim w borach iglastych Europy Środkowej w wyniku stosowania zrębów zupełnych i szablonowego, sztucznego odnawiania lasu nie licząc się z właściwościami siedlisk leśnych .

Do chorobotwórczych i szkodotwórczych czynników są zaliczane:

• abiotyczne bodźce chorobowe
  • pożary lasów ,
  • wyładowania elektryczne ,
  • grad ,
  • wiatr ,
  • niska temperatura ,
  • wysoka temperatura,
  • niekorzystne warunki świetlne,
  • niekorzystne warunki wodne,
  • kwaśne deszcze

• biotyczne czynniki chorobowe
  • pasożytnicze owady ,
  • pasożytnicze grzyby.

Zobacz też

• las pierwotny
• nieruchomość leśna
• zespół leśny
• plantacja sosnowa
• monokultura sosnowa
• las tropikalny

Linki zewnętrzne

• Las to nie tylko drzewa artykuł Chrisa Evansa o tzw. leśnych ogrodach
• fragment nagrania dźwięków lasu Bernarda Sobieszka , Pejzaże Dźwiękowe - www.pejzazedzwiekowe.pl
• Instrukcja Ochrony Lasu.pdf

Bibliografia