Na mapach: 54°49'54″N 18°20'20″E / 54.83167, 18.33889

Latarnia Morska Rozewie – latarnia morska na polskim wybrzeżu Bałtyku , położona na przylądku Rozewie ( powiat pucki ).

Latarnia znajduje się pomiędzy Latarnią Morską Stilo , a Latarnią Morską Jastarnia . Latarnia morska Rozewie ma największy zasięg nominalny ze wszystkich latarni polskiego wybrzeża.

Informacje ogólne

Latarnia Morska Rozewie położona jest przy ulicy Leona Wzorka 1 w Rozewiu . Jest administrowana przez Urząd Morski w Gdyni i udostępniono ją do zwiedzania. Latarnia nosi imię Stefana Żeromskiego .

Istnieją dwie latarnie: stara i nowa. Nazwy: stara i nowa latarnia nie są jednoznaczne i są błędnie używane zamiennie do obu rozewskich latarni. Przyczyniła się do tego skomplikowana historia budowy i modernizacji dwóch rozewskich latarni, oraz okres, w którym obie latarnie świeciły równocześnie ("stara latarnia" – to czynna do dziś latarnia z 1822 roku, poddana dwóm istotnym modernizacjom w: 1910 roku i w 1978 roku).

Z latarnią związana jest legenda, budowana przez latarnika Leona Wzorka o tym, że Stefan Żeromski pisał tu powieść "Wiatr od morza". Stefan Żeromski faktycznie zwiedził rozewską latarnię, ale powieść powstała w Warszawie.

Z latarnią związana jest rodzina Wzorków. Leon Wzorek pracował tu w latach 1920 - 1939 . W latach 1945 - 1975 służbę latarnika pełnił jego brat, Władysław, a po nim jego syn, Zbigniew, który zaczął pracować w 1975 roku, a na emeryturę przeszedł w 1980 roku.^[1].

Dane techniczne

Czynna latarnia

Prawidłowa nazwa: "stara" latarnia

• Nr polski 0480 (w polskim Spisie Świateł ) tom I wyd. 2009
• Nr brytyjski C2960 (w brytyjskim Spisie Świateł vol C)
• Położenie: 54°49'54" N 18°20'20" E
• Wysokość wieży: 32,7 m
• Wysokość światła: 83 m n.p.m.
• Zasięg nominalny światła: 26 Mm (48,2 km )
• Charakterystyka światła: Błyskowe, skrót międzynarodowy: FI
  • Światło: 0,1 s
  • Przerwa: 2,9 s
  • Okres: 3 s

Nieczynna latarnia

Prawidłowa nazwa: "nowa" latarnia

• Położenie: 54°49 N 18°20 E
• Wysokość wieży: około 21 m
• Wysokość światła: około 72 m n.p.m.

Legenda

W XVII wieku w okolicach Rozewia rozbił się szwedzki statek, którego cała załoga wraz z kapitanem zginęła, ocalała tylko córka kapitana, ocalona przez rybaka. Zrozpaczona, zamieszkała w Rozewiu i postanowiła co noc rozpalać ognisko na wzgórzu, by innych żeglarzy nie spotkał taki sam los. Niektórzy mówią, że pomagała jej w tym miejscowa ludność. Córka kapitana paliła ogniska co noc, aż do swojej śmierci. Być może statek szwedzkiego kapitana rozbił się o wystającą w tym miejscu z wody skałę, zwaną przez rybaków "diabelską skałą" lub "czarcim kamieniem", pod którym zgodnie z rybackimi opowiadaniami siedzi diabeł i topi wszystkie obiekty, które znajdą się w jego zasięgu^[2].

Historia

Kalendarium

Czynna latarnia – "stara" latarnia

• 1822 , 15 listopada – uruchomienie latarni
• 1910 – modernizacja
• 1978 – modernizacja

Nieczynna latarnia – "nowa" latarnia

• 1875 – uruchomienie latarni
• Od 1875 do 1910 – równoczesne "świecenie" z czynną "starą" latarnią

Latarnicy

• córka szwedzkiego kapitana, którego statek rozbił się w pobliżu Rozewia w XVII wieku
• Leon Wzorek (zamordowany przez Niemców w Piaśnicy w 1939 r.)
• Władysław Wzorek (brat Leona, zmarł we wrześniu 1977 r.)
• Aleksander Krężałek (pracuje od 1971 r.)
• Artur Krężałek (syn Aleksandra)
• Zdzisław Ciechanowski^[3]

Przylądek Rozewie od dawna stanowił ważny punkt nawigacyjny na mapach południowego Bałtyku. W XV wieku w Locji ( Flamandia ) wspominane jest Rozewie pod nazwą Pasehoned. Latarnia na przylądku Rozewie pierwszy raz umieszczona została na szwedzkiej mapie Zatoki Puckiej z 1696 roku.

Decyzje o budowie nowoczesnej latarni podjęto w 1807 r., gdy statki francuskie idące z zaopatrzeniem dla Wielkiej Armii do portu w Gdańsku , myliły w nocy Rozewie z Helem , zmieniając kurs na Zatokę Gdańską za Rozewiem, a następnie kończąc rejs na mieliznach przy plażach Półwyspu Helskiego.

W 1821 roku rozpoczęto budowę latarni murowanej, o wysokości 21,3 m. Zaświeciła ona 15 listopada 1822 : zapalono 15 lamp Arganda . Na kamiennej wieży dzisiejszej (czynnej) latarni^[4], znajdowała się laterna , mieszcząca lampę na olej rzepakowy ( palnik Arganda ), w 1866 roku zainstalowano aparat Fresnela I Klasy, zasilany olejem rzepakowym. W roku 1877 zainstalowano lampą naftową . Lampę zapalano 15 minut przed zachodem słońca, a gaszono o świcie. Zasięg latarni wynosił 21,7 Mm.

Wzrost intensywności żeglugi w drugiej połowie XIX w. , skutkował częstymi pomyłkami nawigacyjnymi przechodzących w nocy koło Rozewia statków, kierujących się na Zatokę Gdańską, a mylących Rozewie z Helem, czego efektem było utknięcie na mieliznach między Chałupami a Jastarnią^[5]. By temu zapobiec, zbudowano drugą latarnię (dziś: nieczynna latarnia), czyli zdublowano światła latarni na Rozewiu w celu łatwego odróżnienia świateł latarni rozewskich od sąsiednich latarni (m.in. w Czołpinie i na Helu ). Druga latarnia na Rozewiu (nieczynna latarnia), świeciła od 1875 r. do 1910 r. Była wyposażona w aparat Fresnela I klasy na naftę. Obie latarnie świeciły światłem białym i miały taki sam zasięg. Nowa latarnia przestała być potrzebna po modernizacji pierwszej latarni (czynna latarnia), m.in. wyposażeniu w oświetlenie elektryczne, o większym zasięgu i unikalnej charakterystyce świecenia. Do ok. 1990 wieża nieczynnej latarni była eksploatowana jako wieża obserwacyjna i miejsce lokalizacji anteny radaru strażnicy WOP .

W 1910 roku "pierwszą" latarnię (czynna latarnia) podwyższono o 5 metrów, używając tak zwanych tubingów i zmodernizowano, zmieniając oświetlenie na elektryczne (dobudowano na szczycie kamiennej wieży stożkową konstrukcję stalową i wybudowano nową latarnię, na wysokości pierwszej, licząc od dołu galeryjki, z uwagi na rosnący las bukowy, zasłaniający światło latarni od strony morza).

Od 1945 roku latarnia jest także radiolatarnią o znaku RO (.-. ---) według alfabetu Morse'a . Po 1998 sygnał ten jest nadawany na życzenie, z uwagi na zmiany w systemie prac radiolatarni i GPS – IALA ^[6].

W 1972 roku decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków latarnia została wpisana do rejestru zabytków .

W czerwcu 1978 roku latarnię podwyższono o kolejne 8 metrów (przez wstawienie 8 metrowego walca metalowego - nie mylić z tubingiem - przy pomocy dźwigu samojezdnego), ponieważ rosnące drzewa (rezerwat – las bukowy), zaczęły zasłaniać światło, od strony morza. Zainstalowano nowe źródło światła. Jest to jeden panel dwustronny na obrotowym stole, gdzie na każdej stronie znajduje się po 20 reflektorów halogenowych . Światło wysyłane jest z 16 reflektorów (ø 17 cm, 200 W każdy) na każdej stronie panelu. Jednocześnie włączone są 32 reflektory. Powierzchnia świetlna wynosi szer. 85 cm., wys. 94 cm. Światłość wynosi 800 000 kandeli. Pozostawiono stary reflektor i wyposażenie elektryczne z lat 20. XX w.^[7] na swoim miejscu: wewnątrz nowego walca metalowego z 1978 r., w celach muzealnych (Muzeum Latarni Morskich w Rozewiu).

W 1994 roku zamontowano stację referencyjną GPS pozwalającą określić pozycję w pobliżu latarni z dokładnością do 5-10 metrów.

Obecny zasięg nominalny światła to 26 Mm.

Przy czynnej latarni znajduje się siłownia oraz sprężarki służące do uruchamiania sygnału mgłowego ("buczka mgłowego" zainstalowanego w 1877 , połączonego rurami pneumatycznymi ze sprężarkami), zlokalizowanego w lesie na cyplu, koło zabudowań latarni (zmiana przepisów IALA , rozwój GPS i powszechne wyposażanie statków w radary nawigacyjne, spowodowało, że od 1991 sygnały mgłowe nie są nadawane).

Muzeum

Obecnie w latarni mieści się muzeum latarnictwa, które jest filią Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku . W muzeum znajduje się stary reflektor latarni Stilo z soczewką Fresnela (reflektor tego typu działał w latarni na Rozewiu przed jej podwyższeniem i nadal można go zobaczyć w latarni), światła nawigacyjne oraz modele dawnych latarń począwszy od starożytnej latarni na wyspie Faros .

Na ścianie wieży wisi tablica upamiętniająca Leona Wzorka , latarnika, który we wrześniu 1939 pozostał na posterunku mimo nadchodzących Niemców. 11 września 1939 został przez Niemców aresztowany i rozstrzelany w Piaśnicy .

W sąsiednim budynku z ceglanym kominem mieści się stara maszynownia z lokomobilą stałą, generatorami prądotwórczymi, sprężarką i tablicami rozdzielczymi (dostępna dla zwiedzających latarnię), a w pobliżu latarni rozmieszczone są znaki nawigacyjne . Stojące na odludziu latarnie musiały być niezależne, dlatego miały własny generator prądu. Maszyna parowa napędzająca prądnice również napędzała kompresory: sprężone powietrze w mgielne dni uruchamiało buczki w pobliskiej syrenowni. Latarnik często ze swą rodziną musiał być samowystarczalny, stąd obok latarni znajduje się budynek wędzarni i jednocześnie piekarni.

W latarni znajduje się tablica poświęcona Stefanowi Żeromskiemu , a obok latarni mały pomnik – popiersie pisarza.

Ze względu na strome schody latarnia nie jest dostępna dla dzieci poniżej czwartego roku życia.

Dojazd

Od centrum Jastrzębiej Góry około 3 km drogą do Władysławowa. Koło latarni umieszczono parking oraz restauracje. Nocleg możliwy jest domkach letniskowych, kwaterach prywatnych, hotelu "Rozewie" (były internat wojskowy), i kilku innych miejscach głównie po południowej stronie brukowej drogi, tzw. "Autostrady ku słońcu" łączącej Władysławowo z Jastrzębią Górą . Ponadto najbliższe miejsca hotelowe w Jastrzębiej Górze są oddalone od latarni o mniej niż 1 km.

Galeria

Latarnia Morska Rozewie – Nieczynna	Stary reflektor z soczewką Fresnela latarni Stilo	Współczesny reflektor latarni na Rozewiu	Maszynownia latarni na Rozewiu
Maszyna parowa napędzająca generator prądu i kompresory	Kompresory z maszynowni przy latarni	Syrenownia	Wędzarnia i piekarnia latarnika

Przypisy

Bibliografia

• Marian Czerner: Latarnie morskie polskiego wybrzeża. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1967 . 
• Tablice informacyjne zamieszczone w latarni

Linki zewnętrzne

• Latarnia Morska Rozewie – Panoramy sferyczne
• Latarnia Morska Rozewie – Zdjęcie
• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi