Rypin
Herb Flaga Herb Rypina Flaga Rypina
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	rypiński
Gmina • rodzaj	Rypin miejska
Prawa miejskie	1345 rok
Burmistrz	Marek Błaszkiewicz
Powierzchnia	10,96 km²
Ludność (2008) •  liczba •  gęstość	16 568[1] 1511,6 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 54
Kod pocztowy	87-500
Tablice rejestracyjne	CRY
Położenie na mapie Polski Rypin
53°04'N 19°27'E / 53.067, 19.45 Na mapach: 53°04'N 19°27'E / 53.067, 19.45
TERC ( TERYT )	6040612011
Miasta partnerskie	Bauska Łęczyca
Urząd miejski ul. Warszawska 40 87-500 Rypin
Strona internetowa miasta

Kościół Świętej Trójcy w Rypinie

Rynek w Rypinie

Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej w Rypinie

Fara – widok od strony rynku

Rypin – miasto powiatowe we wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego , w powiecie rypińskim .

Położone na szlaku wiodącym z Kujaw na Warmię i z Pomorza na Mazowsze . Leży w północno-wschodniej części historycznej ziemi dobrzyńskiej nad rzeką Rypienicą – dopływem Drwęcy . Geograficznie obszar otaczający Rypin należy do Pojezierza Dobrzyńskiego . Ze względu na duże skupiska jezior na południowym zachodzie, okolice nazywane są Szwajcarią Dobrzyńską.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa włocławskiego .

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[2] Rypin ma obszar 10,96 km², w tym:

• użytki rolne: 65%
• użytki leśne: 4%

Miasto stanowi 1,87% powierzchni powiatu.

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2009^[3] miasto miało 16 568 mieszkańców.

Dane z 31 grudniaa 2009^[4]:

Według danych z roku 2002^[5] średni dochód na mieszkańca wynosił 1319,01 zł.

Komunikacja

Przez Rypin przebiegają drogi wojewódzkie:

• 534 ( Grudziądz – Golub-Dobrzyń – Rypin)
• 557 (Rypin – Lipno )
• 560 ( Brodnica – Rypin – Sierpc – Bielsk )
• 563 (Rypin – Żuromin – Mława )

Historia

Rypin jest jednym z najstarszych polskich miast. Pierwsze informacje o nim pochodzą z 1065 r. Już w XI w. miasto stało się stolicą odrębnej jednostki terytorialnej, zwanej kasztelanią , a od XIV w. – powiatu . W ciągu tysiąclecia swych dziejów Rypin czterokrotnie pozbawiany był swej pozycji miasta stołecznego północnej części ziemi dobrzyńskiej . Dochodziło do tego z różnych przyczyn w latach 1236 - 1300 ( rozbicie dzielnicowe ), 1797 - 1866 ( Rozbiory Polski ), 1916 - 1918 ( I wojna światowa ), 1975 - 1998 (po gierkowskiej reformie administracyjnej). Podczas okupacji niemieckiej w latach 1942 - 1945 niem. Rippin.

Pierwotny gród rypiński zlokalizowany był na terenie obecnej wsi Starorypin i wielokrotnie padał ofiarą najazdów plemion bałtyckich (Prusów i Litwinów ), a od końca XIII w. – Krzyżaków . Ośrodek w Starorypinie w początkach XIV wieku posiadał murowany kościół bożogrobców NMP i Św. Piotra i Pawła. Prawdopodobnie między 1323 a 1326 rokiem otrzymał także prawa miejskie. Do całkowitej ruiny doprowadził miasto najazd krzyżacki z 1329 r. Odbudowa miasta nastąpiła już na nowym, łatwiejszym do obrony, miejscu. Centrum nowego Rypina stało się wzgórze nad Rypienicą , w pobliżu jeziora (obecnie ulice: Rynek, Jana Pawła II , Gdańska , Kilińskiego , 21 stycznia ). Przywilej lokacyjny dla Rypina odnowił 24 czerwca 1345 r. Władysław, książę dobrzyński. W XIV wieku Rypin był otoczony murami obronnymi z dwiema bramami: sierpecką na południu i drugą – przed mostem na Rypienicy . W mieście znajdował się kościół św. Trójcy i nieopodal zamek . W okresie XIV XV w. Rypin trzykrotnie trafiał w ręce krzyżackie. Dopiero po II pokoju toruńskim ( 1466 ) miasto – wraz z całą ziemią dobrzyńską – wróciło do Rzeczypospolitej . Rypin pod koniec XVI w. liczył około 900 mieszkańców i posiadał 3 kościoły: parafialny św. Trójcy , św. Ducha oraz sw. Wojciecha. Spokojny rozwój trwał do XVII w., gdy najazdy szwedzkie zrujnowały Rypin, tak jak wiele innych miast. Nie oszczędziła go także wojna północna z lat 1700 - 1721 . Ponownie miasto odżyło po tych wydarzeniach ok. połowy XVIII w. Niewątpliwy wpływ na to miało osiedlanie się Żydów , którzy rozwijali miejscową gospodarkę.

Po II rozbiorze Polski , w 1793 r., Rypin znalazł się w granicach państwa pruskiego, by w 1807 r. trafić do utworzonego przez Napoleona Księstwa Warszawskiego , a po kongresie wiedeńskim – do Królestwa Polskiego .

W XIX w. w Rypinie i okolicach miało miejsce wiele zdarzeń, znanych w skali historii Polski: wyjście wojsk polskich generała Macieja Rybińskiego po upadku powstania listopadowego, początki tzw. partyzantki Zaliwskiego w 1833 r. czy też wydarzenia powstania styczniowego i ostatnich tygodni życia jednego z jego przywódców – gen. Zygmunta Padlewskiego . W czasie I wojny światowej, od 1915 r. Rypin znajdował się pod władzą niemiecką. Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. doprowadziło do wyzwolenia spod niemieckiej okupacji. W Rypinie odrodziły się polskie władze lokalne, a od stycznia 1919 r. gród nad Rypienicą ponownie stał się stolicą powiatu, będącego częścią województwa warszawskiego .

Okres II Rzeczypospolitej był czasem rozkwitu miasta. Rozbudowano infrastrukturę : szpital św. Marcina (obecnie dra Franciszka Dłutka), Szkoła Podstawowa im. J. Piłsudskiego (obecnie SP nr 1), gimnazjum (obecnie Zespół Szkół nr 1 im. ks. Czesława Lissowskiego ), stadion miejski (obecnie boisko Gimnazjum im. Józefa Wybickiego). Rozwijała się gospodarka , powstały: Spółdzielnia Mleczarska ROTR , Bank Spółdzielczy, Spółdzielczy Młyn Rolniczy. Swoje struktury miały w Rypinie liczne organizacje ogólnopolskie i stowarzyszenia lokalne. Działo się to wszystko w warunkach wielonarodowości i wielokulturowości miasta, co obrazują świątynie w nim istniejące: kościół katolicki św. Trójcy, kościół ewangelicko-augsburski, synagoga , cerkiew prawosławna . W 1928 r. Rypin wizytował prezydent RP Ignacy Mościcki .

Do ludzi, którzy zapisali się w historii miasta należą: burmistrz Józef Budzanowski, księża Czesław Lissowski i Stanisław Gogolewski, działacze gospodarczy Władysław Żochowski, Jan Rudowski , Kazimierz Gorczyński oraz znany historyk, poseł na Sejm RP IV i V kadencji prof. Mirosław Krajewski.

W wyniku reformy administracyjnej z 1938 r., Rypin znalazł się w województwie pomorskim .

II wojna światowa , a szczególnie jej początek i koniec, to okres bardzo dramatyczny dla miasta i jego mieszkańców. Już we wrześniu 1939 na Rypin spadły bomby, ale najgorsze wydarzyło się później, gdy setki mieszkańców miasta i powiatu poddano akcji eksterminacyjnej. W październiku 1939 w Rypinie, formacje SS , policji niemieckiej i Selbstschutzu rozstrzelały kolejno grupy Polaków i Żydów – na ul. Warszawskiej 1000 osób, na cmentarzu żydowskim 48 osób (w tym 1 kobietę), w lasku Rusinowo 22 osoby, oraz na boisku sportowym 22 osoby^[6]. Rypiński "Dom Kaźni" stał się miejscem męczeńskiej śmierci nauczycieli, księży, urzędników, ziemian, Żydów, a lasek w Rusinowie k/Rypina (ok. 150 rozstrzelanych Polaków i Żydów^[6]) i las w Raku k/ Skrwilna (ok. 1450 zamordowanych Polaków^[6], w tym uczniowie gimnazjum w Grudziądzu ) – ich zbiorową mogiłą. W powiecie rypińskim egzekucje, wykonywane przez żandarmerię niemiecką, Gestapo i oddziały Jagdkommando, miały miejsce ponadto w miejscowości Księte (8 Polaków, zamordowanych w styczniu 1942 ), Linne (2 Polaków rozstrzelanych w styczniu 1944 ), Okalewko (8 Polaków rozstrzelanych 29 sierpnia 1944), oraz Czumsk Duży (22 Polaków zamordowanych w sierpniu 1944)^[6].

Mimo tych represji, od wiosny 1940 działał w Rypinie i okolicach ruch oporu Polskiego Państwa Podziemnego i jego formacji zbrojnych: Związku Walki Zbrojnej , a później Armii Krajowej . W mieście stacjonował 4 Zapasowy Batalion Luftwaffe (niem. Feldersatz-Bataillon der Luftwaffe 4), a w pobliżu miasta znajdował się poligon Luftwaffe (niem. Luftwaffen-Übungsplatz Rippin). W styczniu 1945 Niemcy opuścili Rypin i w mieście powstały struktury przyszłej władzy komunistycznej. Wielu mieszkańców, związanych z ruchem oporu, zostało wywiezionych na wschód lub osadzonych w specjalnych obozach. W okolicach Rypina do 1947 - 48 roku działały resztki oddziałów poakowskich.

Okres PRL to dla Rypina czas, gdy miasto do 1975 roku było stolicą powiatu i wtedy lokowano w nim ważne inwestycje, np. Fabrykę Akcesoriów Meblowych, Zespół Szkół Ekonomicznych, rozbudowano Szpital Powiatowy. Po likwidacji powiatów Rypin stracił na znaczeniu i w systemie centralnego planowania zmniejszył się napływ środków inwestycyjnych.

Ważnym wydarzeniem było powołanie w 1982 r., przez biskupa płockiego, drugiej parafii rzymskokatolickiej. W 1990 r. poświęcono nowy kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego (parafia św. Stanisława Kostki).

Upadek komunizmu w 1989 r., powstanie III Rzeczypospolitej i odrodzenie prawdziwego samorządu terytorialnego, gminnego w 1990 r. i powiatowego w 1998 r., stworzyły nowe szanse rozwoju miasta .

Społeczność

Miasto Rypin obecnie liczy 16 950 mieszkańców. Z końcem 1998 r. gminę miejską zamieszkiwało 16 971 osób, gęstość zaludnienia wynosiła 1697 osób na km² powierzchni. Obecnie obserwuje się systematyczny spadek ludności miejskiej, a od 1978 do 1998 r. przybyło w mieście 5447 osób. Cechą charakterystyczną ludności Rypina jest liczebna przewaga kobiet nad mężczyznami. Współczynnik ten w kolejnych latach wykazuje jednak tendencję malejącą.

W Rypinie urodził się Joseph Frank Zelazny, ojciec klasycznego pisarza fantasy i science-fiction Rogera Zelaznego . W Rypinie urodzili się także aktorzy: Ewa Decówna , Renata Kretówna, Rafał Cieszyński i Zbigniew Suszyński .

Edukacja

Przedszkola

• Przedszkole nr 1,
• przedszkole nr 2,
• Przedszkole nr 3 im. Niezapominajka.

Szkoły Podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. majora Henryka Sucharskiego, ul. 3 Maja 3,
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Pawła II, ul. Młyńska 12,
• Szkoła Podstawowa w w Zespole Szkół Nr 5 im. ks. Jana Twardowskiego, ul. Młyńska 12,

Gimnazja

• Gimnazjum Miejskie w Zespole Szkół Miejskich im. Józefa Wybickiego, ul. Sportowa 24,
• Gimnazjum Powiatowe w Zespole Szkół Nr 1 im. ks. Czesława Lissowskiego, ul. Tadeusza Kościuszki 51,
• Gimnazjum Specjalne w Zespole Szkół Nr 5 im. ks. Jana Twardowskiego, ul. Młyńska 12.

Szkoły ponadgimnazjalne

• Zespół Szkół Nr 1 w Rypinie im. ks. Czesława Lissowskiego, ul. Tadeusza Kościuszki 51
  • Liceum Ogólnokształcące,
  • Gimnazjum Powiatowe,
  • Policealne Studium Zawodowe Technik Informatyk,
  • Liceum dla Pracujących.

• Zespół Szkół Nr 2 im. Unii Europejskiej, ul. Dworcowa 11
  • Technikum: Ekonomiczne, Handlowe, Informatyczne, Spedytorskie,
  • Liceum Profilowane: profil ekonomiczno-administracyjny, profil socjalny, profil zarządzania informacją,
  • Liceum Ogólnokształcące: profil mundurowy
  • Szkoła Policealna,
  • Technikum Uzupełniające,
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa.

• Zespół Szkół Nr 3 im. Bogdana Chełmickiego, ul. Nowy Rynek 20
  • Technikum: Technik turystyki wiejskiej, Technik informatyk, Technik żywienia i gospodarstwa domowego, Technik Agrobiznesu, Technik żywienia i gospodarstwa domowego, Technik organizacji reklamy,
  • Liceum profilowane: profil usługowo – gospodarczy, profil rolniczo – spożywczy,
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa: zawód rolnik, zawód mechanik – operator pojazdów i maszyn rolniczych.

• Zespół Szkół Nr 5 im. ks. Jana Twardowskiego, ul. Młyńska 12
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa,
  • Szkoła Muzyczna I Stopnia.

• Zespół Szkół Miejskich im. Józefa Wybickiego, ul. Sportowa 24
  • Liceum Plastyczne

Turystyka, sport, kultura

Rypin posiada dobrze rozwiniętą bazę noclegową, gastronomiczną i rekreacyjno-sportową. Turyści mogą zwiedzić Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej, pracownię witraży Elżbiety, Andrzeja i Bartosza Bednarskich, miejsca historyczne oraz zabytki architektoniczne. Centrum rekreacyjno-sportowe, jakim jest Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, organizuje wypoczynek oraz umożliwia uprawianie wielu dyscyplin sportowych. W mieście w roku 1922 powstał klub sportowy R.K.S. Lech Rypin , grający obecnie w III lidze. Awans wywalczył w pierwszym sezonie 2008 roku. Po 10 latach wrócił na to stanowisko. Podobny sukces zdarzył się w 1998 roku. Przy Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej działa bractwo rycerskie zarządzane przez Andrzeja Szalkowskiego(dyrektor muzeum) i Kamila Poczatenko.

Zabytki i atrakcje turystyczne w Rypinie

• Kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Jezusa Chrystusa parafii św. Stanisława Kostki . Wewnątrz kościoła znajduje się witraż o powierzchni 212 m² przedstawiający Ostatnią Wieczerzę. Jest to jeden z największych sakralnych witraży w Europie. W lewej nawie kościoła znajduje się witraż o tej samej wielkości, co witraż główny. Przedstawia abstrakcyjną wizję stworzenia świata. W prawej nawie umieszczony jest mniejszy witraż, ukazujący symbolicznie Ducha Świętego. W tylnej części prawej nawy zbudowany jest witraż tej samej wielkości co dwa największe, przedstawiający wizję Sądu Ostatecznego.

• Kościół Świętej Trójcy w Rypinie wzniesiony został w II ćwierci XIV w. prawdopodobnie przez krzyżaków. Zbudowany jest w stylu gotyku niemieckiego. Szczyty i kruchta zachodnia to styl neogotycki . Świątynia jest murowana, w cegłach widoczne są liczne wgłębienia (wyżłobione palcami przez pątników w ramach pokuty). Od zachodu znajduje się neogotycka kruchta. Wnętrze nakryte jest pozornym sklepieniem kolebkowym pochodzącym z 1821 r. Kościół był odnawiany po raz ostatni w 1995 r. Wokół kościoła ogrodzenie z bramą z 1839 r. i neogotycka dzwonnica z 1925 r.
• Kościół ewangelicko-augsburski . Wybudowany w 1888 r. w tzw. Grodzie Templariuszy. Neogotycki, wykonany według projektu Stappelmanna. Wnętrze kościoła zdobi bogata polichromia , rzeźbiona ambona i trzyczęściowy ołtarz. Wyposażony jest w stylowe ławki i empory . Wieżę zdobi zegar sprowadzony z Pragi w 1911 r.
• Kaplica św. Barbary w Rypinie zbudowana przed 1694 r. Drewniana konstrukcja zrębowa na podmurówce kamiennej. Dach wielopołaciowy kryty gontem , na nim wieżyczka zwieńczona daszkiem namiotowym. Ostatnimi czasy odkryto i odrestaurowano polichromie.
• W Rypinie można zobaczyć kamieniczki z przełomu XIX i XX w., średniowieczną siatkę ulic i charakterystyczny prostokątny rynek, na którym usytuowany jest obelisk upamiętniający nadanie praw miejskich w 1345 r.
• Fragment muru obronnego usytuowany w sąsiedztwie kościoła świętej Trójcy. Zachowany fragment posiada 29 metrów długości, 5 metrów wysokości i 1,1 m grubości. Zbudowany jest z cegły na fundamencie kamiennym i pochodzi z tego samego okresu co kościół św. Trójcy.
• Gmach "Zgody" zbudowany w latach 1913 – 1917 w stylu przypominającym neobarok, na stalowych palach wbitych w ziemię.
• Magistrat o skromnych cechach neoklasycystycznych zbudowany w 1917 roku. Początkowo służył (do 1925 r.) jako miejska elektrownia.
• Młyn przemysłowy zbudowany w 1900 r.
• Dawny szpital, a obecnie muzeum. W latach okupacji siedziba SS. Zbudowany w 4 ćw. XIX w.
• Neoklasycystyczny gmach starostwa zbudowany w 1930 roku, obecnie Urząd Miasta.
• Najstarszy drewniany budynek w mieście przy ulicy Kościuszki 31, z połowy XIX wieku.
• Ogrodzenie dawnego kościoła św. Ducha z 1868. Materiał, z którego wykonane jest ogrodzenie, pochodzi z rozbiórki ruin kościoła NMP i Św. Piotra i Pawła w Starorypinie.
• Na łąkach nieopodal rypińskiej fary do niedawna czytelne jeszcze były fragmenty średniowiecznych fos.

Nieistniejące obiekty sakralne i obronne

• Brama sierpecka zbudowana w 1 poł. XIV wieku, przez krzyżaków, rozebrana na rozkaz niemieckich władz okupacyjnych, przez miejscowych żydów w grudniu 1939 r.
• Drewniany kościół św. Ducha z 1823 r. na miejscu starszych kościołów bożogrobców (najstarszy 1349), rozebrany w 1940 r.
• Synagoga Żydowska w Rypinie
• Cerkiew Prawosławna w Rypinie z 1900 r. w dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonowała jako kościół szkolny, rozebrana w 1937 r.
• Zamek , zbudowany przed 1348 rokiem
• Ratusz miejski, rozebrany w 1867 roku

Religia

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół Rzymskokatolicki: parafia św. Trójcy i parafia św. Stanisława Kostki
• Kościół Ewangelicko-Augsburski , Parafia w Rypinie
• Kościół Zielonoświątkowy , Zbór "Arka"
• Świadkowie Jehowy , 2 zbory

Kultura i wypoczynek

Miejski Ośrodek Kultury sprawuje opiekę nad zespołami muzycznymi: "Silent Rave", "Insomnia", "Roller Coaster, "Lucky Strike", wokalistami, orkiestrą dętą, kabaretem, kapelą "Sami Swoi" i grupą wokalną "Walentynki". W placówce działają dwa chóry: "Belcanto" i "Srebrny włos" oraz teatr amatorski: "Teatr Poezji". Od 32 lat MOK jest organizatorem Ogólnopolskiego Przeglądu Teatrów Amatorskich "Rypińska Wiosna Teatralna" oraz Ogólnopolskiego Dziecięcego Festiwalu Country. Organizuje wystawy i wernisaże twórców lokalnych i ogólnopolskich.Od 2007 przy Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej działa bractwo rycerskie.

Imprezy

Tradycją stały się już organizowane przez Browar Sierpc imprezy z cyklu Biesiady Kasztelańskie. Ponadto miasto organizuje w okresie letnim koncerty i imprezy, w czasie ostatnich kilku edycji wakacyjnych koncertów gwiazdami na koncertach byli: Doda , Ich Troje , Oddział Zamknięty , Boys , Classic , Bartek Wrona , Szymon Wydra , Stachursky , Dżem oraz wielu wielu innych artystów. W Miejskim Ośrodku Kultury tradycją jest "Rypińska Wiosna Teatralna". Co roku także odbywają się tu Ogólnopolskie Targi Rolnicze Agra Rypin, a także Rypiński Bieg po Zdrowie Doliną Rypienicy (dystans 10 km) organizowany przez tutejszy Klub Biegacza Lech Rypin . Bieg odbywa się corocznie we wrześniu, do tej pory organizowane były 4 edycje. W dwóch ostatnich edycjach, najszybszym Rypinianinem okazał się Jonasz Thies^[7], były zawodnik KB Lech Rypin (a obecnie reprezentant warszawskiego ENTRE.PL Team ). Rypiński Klub Biegacza oddał pod skrzydła Jacka Woźniaka (MKL Toruń) Michała Rupińskiego. Obecnie zawodnik ten jest Halowym Wicemistrzem Polski na dystansie 1500m.

Ekologia

Miasto posiada system wodociągowo-kanalizacyjny i odwodnieniowy, mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków. Korzysta z własnego wysypiska śmieci. W 2003 r. oddano do użytku Regionalny Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych w Puszczy Miejskiej, wybudowany przez Związek Gmin Rypińskich. W 2004 r. Rypin otrzymał tytuł Gmina Przyjazna Środowisku.

Przedsiębiorczość i inwestycje

W mieście najprężniej działają branże: odzieżowa, spożywcza, budowlana i metalowa. Silnie rozwinięty jest handel zarówno hurtowy, jak i detaliczny. W tych gałęziach znajduje pracę większość mieszkańców. W Rypinie funkcjonuje osiem firm zatrudniających powyżej sto osób. Produkcja zdrowej żywności stwarza możliwość rozbudowy przetwórstwa. Wśród potentatów rynku lokalnego znajdują się tak znane i cenione na rynku polskim i rynkach zagranicznych firmy jak: firma Rejs Rypin, Kaufmann, DAMIX, EMIX, Spółdzielnia Mleczarska ROTR , Kujawsko-Dobrzyńska Spółdzielnia Handlowa i wiele innych, które same w sobie poprzez znaczącą pozycję promują region. Miasto dysponuje zarówno nieruchomościami, jak i terenami pod zabudowę, oferując ulgi podatkowe i duże zasoby wykwalifikowanej siły roboczej. Jako stolica powiatu, zapewnia lokalną obsługę administracyjną, prawną i bankową. W myśl opracowanej na najbliższe dziesięciolecie strategii rozwoju, miasto winno stać się lokalnym, wszechstronnie przygotowanym centrum obsługi rolnictwa, wykorzystującym posiadane walory przyrodnicze i turystyczne .

Przysłowia

W XVII i XVIII wieku funkcjonowało przysłowie: "Szlachcic spod Rypina", które oznaczało kogoś nieokrzesanego, prowincjusza^[8].

Miasta partnerskie

• Bauska
• Łęczyca
• Pokroje

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Rypinie
• Rypin (krater marsjański)

Linki zewnętrzne

• Urząd Miejski
• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
• Rypin w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , Tom X (Rukszenice – Sochaczew) z 1889 r.

Przypisy