Limfocyt wśród erytrocytów – zdjęcie mikroskopowe.

Limfocyt – komórka układu odpornościowego , należąca do leukocytów, zdolna do swoistego rozpoznawania antygenów . Pierwotnie, zanim poznano funkcję tych komórek, mianem limfocytów oznaczano wszystkie okrągłe komórki, zawierające duże jądro i wąski rąbek cytoplazmy . Barwniki stosowane do barwienia preparatów krwi powodują jasnoniebieskie zabarwienie cytoplazmy limfocytów niepobudzonych i ciemnoniebieskie u limfocytów pobudzonych. Limfocyty dzielą się na limfocyty B i limfocyty T , często też zalicza się do nich komórki NK , głównie ze względu na morfologię i sposób uśmiercania zakażonych komórek podobny do limfocytów T. Niemniej jednak, komórki NK nie potrafią swoiście rozpoznawać antygenów, zatem nazywając je limfocytami używamy tego określenia w kontekście historycznym, a nie ścisłym^[]. Istnieje też subpopulacja limfocytów T wykazujących pewne cechy wspólne z komórkami NK, które określane są mianem limfocytów NKT .

Morfologia limfocytów może być sprowadzona do dwóch podstawowych typów komórek:

• Małych limfocytów, które zawierają duże jądro i mało cytoplazmy je otaczającej (czyli o wysokiej wartości stosunku objętości jądra do objętości cytoplazmy )
• Duże ziarniste limfocyty (w skrócie LGL, od ang. Large Granular Lymphocyte), które cechują się niską wartością stosunku objętości jądra do objętości cytoplazmy oraz obecnością dużej zawartości ziaren azurofilnych .

Te morfologiczne właściwości nie pokrywają się z własnościami funkcjonalnymi, tzn. na podstawie morfologii danego limfocytu nie można ustalić jego funkcji, chociaż np. wiadomo, że 70% komórek NK wykazuje morfologię LGL i to właśnie one zwykle są spotykane w tej postaci. Pewności jednak nigdy nie ma.

Do funkcjonalnego zróżnicowania limfocytów należy się posłużyć innymi metodami, wynikającymi z obecności różnych cząsteczek białkowych (antygenów) występujących na powierzchni danego typu limfocytu. W związku z tym klasyczną już metodą odróżnienia limfocytów T od limfocytów B jest zastosowanie testu rozetkowego , wykorzystującego obecność cząsteczki CD2 na powierzchni limfocytu T i jej brak na limfocytach B. Obecnie można zastosować przeciwciała monoklonalne do identyfikacji określonych cząsteczek na powierzchni komórki nie tylko do rozróżnienia limfocytów T i B, ale również do oznaczenia stadium dojrzałości lub aktywacji komórki, tym procesom bowiem towarzyszą również zmiany składu antygenów błony komórkowej limfocytów.

Poza tymi różnicami istnieje jednak pewna cecha wspólna dla obu typów limfocytów (poza możliwością swoistego wiązania antygenów), a jest nią rozwój ze wspólnej progenitorowej komórki limfopoezy (w skrócie CLP, ang. Common Lymphocyte Progenitor). Komórka ta powstaje z macierzystej komórki hemopoezy, która w wyniku kilku podziałów daje właśnie komórkę CLP. Z tej ostatniej mogą rozwijać się limfocyty B, limfocyty T, komórki NK (jak widać są one mocno związane z rozwojem limfocytów, mimo że ściśle nie są do nich zaliczane) oraz komórki dendrytycznej pochodzenia limfoidalnego. Pozostałe typy komórek krwi rozwijają się z innych typów komórek progenitorowych.

Funkcjonalnie limfocyty są komórkami uczestniczącymi i będącymi podstawą odpowiedzi immunologicznej swoistej, a zatem takiej, która jest związana z precyzyjnym (swoistym) rozpoznaniem antygenu. Oprócz bezpośredniego wpływu na antygen, limfocyty mogą wydzielać liczne cytokiny , pełniąc funkcję regulacyjną względem odpowiedzi odpornościowej. Brak limfocytów prowadzi do ciężkich niedoborów odporności, zaś ich zwiększony rozwój w wyniku transformacji nowotworowej prowadzi do powstania białaczek.

Powstawanie limfocytu

Hemocytoblast → Limfoblast → Limfocyt

Zobacz też