Lubart Dymitr, Liubartas Demetrijus, Lubko (ur. ok. 1312 / 15 , zm. przed 1386 ^[1]) – książę litewski z dynastii Giedyminowiczów , jeden z najmłodszych synów wielkiego księcia litewskiego Giedymina i jego żony Jewny. Książę połocki do 1342 , książę włodzimierski i łucki 1342 – 1384 , książę halicko-wołyński 1340 - 1349 , 1350 - 1366 , 1371 - 1383 , książę halicki 1340 - 1349 .

Jego matką była Jewna (zm. 1344) i po niej został księciem połockim^[]. Na chrzcie w obrządku prawosławnym otrzymał imię Dymitr. Gdy 7 kwietnia 1340 bojarzy otruli księcia halicko-wołyńskiego Bolesława Jerzego Trojdenowicza , Lubart rościł pretensje do zwolnionego tronu księstwa, bowiem ze względu na małżeństwo z córką księcia włodzimierskiego Andrzeja Jurewica, uważał siebie za jedynego spadkobiercę wymarłej linii książąt halickich. Do zbrojnego sporu o Księstwo Halicko-Włodzimierskie zapewne by nie doszło, gdyby nie śmierć ( 26 maja 1339 ) siostry Lubarta - polskiej królowej Aldony Anny , żony króla Kazimierza Wielkiego , która była głównym łącznikiem pomiędzy Polską a Litwą. Na zaostrzenie konfliktu wpłynęła również śmierć ojca Lubarta Giedymina w 1341 , utrzymującego poprawne stosunki z Polską.

Po śmierci Giedymina, państwo litewskie uległo podziałowi między jego synów : Monwida , Kiejstuta , Olgierda , Narymunta , Koriata , Jawnutę i Lubarta. Mimo, że Giedymin wyznaczył Jawnutę jako władcę Wilna i swego następcę, Lubart z pozostałymi braćmi wspierał Olgierda w walce o władzę w Wilnie.

Lubart założył między 1341 a 1382 na Wołyniu miasto o swoim imieniu Lubar nad rzeką Słuczą , i miał tu warowny zamek.

W 1350 Lubart w czasie najazdu zniszczył Lwów i inne pobliskie miejscowości jakie napotkał w drodze z Wołynia. Gdy w czasie wyprawy króla Kazimierza został podpisany rozejmem (najstarszy spisany i zachowany układ polsko-litewski), mający obowiązywać do 24 czerwca 1355 , w którym podzielono m.in. Ruś Halicko-Włodzimierską , tak, że Polska otrzymała ziemię halicką, przemyską i sanocką, a Litwa : włodzimierską, łucką, bełską, chełmską i brzeską i Krzemieniec , należący do księcia Jerzego Narymuntowicza , (nazwanego „ kondominium polsko-litewskim”), to układ ten nie utrzymał się długo, został zerwany przez ks. Lubarta. W kolejnym układzie pokojowym, z jesieni 1366 , Lubart otrzymał tylko cześć księstwa: ziemię łucką i część ziemi włodzimierskiej, a do Polski przyłączono ziemię chełmską , bełską (obie oddając w lenno Jerzemu Narymuntowiczowi), pozostałą część ziemi włodzimierskiej otrzymał w lenno Aleksander Koriatowicz. Po śmierci Ludwika Węgierskiego w 1382 , Lubart nie przystąpił już do walki, lecz odzyskał ziemię pokojowo, wykupując od starostów węgierskich Olesko , Horodło , Łopatyn , Krzemieniec , Peremil i Siestratyn.

Lubart Dymitr zmarł przed 1386 .

Osoba pierwszej żony księcia Lubarta nie jest pewna. We wcześniejszej literaturze przyjmowano, że była to córka księcia halicko-wołyńskiego Bolesława Jerzego i jego drugiej żony, inni historycy uważali, że było to córka księcia włodzimierskiego Andrzeja Jurewica, współcześnie wysuwany jest pogląd, że była nią córką kniazia Daniela Ostrogskiego^[2]

Drugą żoną księcia Lubarta była Olga, córka Konstantego Wasylowica, księcia rostowskiego, siostrzenica księcia moskiewskiego Siemiona Dumnego. Z tego małżeństwa miał trzech synów: Fiodora, Łazarza i Siemiona.

W 1386 syn Lubarta, książę włodzimierski i łucki Fiodor Lubartowicz złożył hołd Władysławowi Jagielle i Jadwidze. Król polski rozpoczął ograniczanie jego władzy: spod władzy Fedora wyłączono część księstwa, zarządzaną przez Fedora Daniłowicza (Ostrogskiego) i zmieniono w bezpośrednie lenno Polski W 1387 odebrano Fedorowi Lubartowiczowi ziemię łucką na rzecz Witolda.

Zobacz też

• Księstwo Halickie
• Wojna o Księstwo Halicko-Włodzimierskie w latach 1340-1392
• Order Wielkiego Księcia Giedymina
• Jagiellonowie
• Giedyminowicze

Przypisy

Bibliografia

J. Tęgowski, Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań – Wrocław 1999.