Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Języki tureckie

Języki tureckie

Współczesny zasięg geograficzny języków tureckich
języki tureckie w Eurazji

Języki tureckie albo turkijskie - najliczniejsza podrodzina języków ałtajskich , obejmująca około 140 mln mówiących. Zamieszkują oni obszar Azji Mniejszej ( Turcja ), Zakaukazia ( Azerbejdżan ), Azji Środkowej ( Kazachstan , Kirgistan , Tadżykistan , Turkmenistan , Uzbekistan , Rosja i Chiny ) i Syberii ( Jakucja ), a także Europy Wschodniej ( Karaimi , Tatarzy , Baszkirzy , Czuwasze ). Dzielą się na następujące grupy: bułgarską (dziś tylko język czuwaski ), oguzyjską , kipczacką , karłucką czyli krachanidzką, północnosyberyjską (tylko język jakucki i dołgański) i południowosyberyjską.

Dawniej jedyną nazwą na tę rodzinę językową używaną w polskiej turkologii był termin "języki tureckie". Dziś coraz częściej stosuje sę jednak termin "języki turkijskie" - czynnie wprowadzony do turkologii przez Henryka Jankowskiego (Poznań) - co pozwala łatwo rozróżniać pomiędzy dwoma poziomami taksonomicznymi, np. w sformułowaniu "wyraz turkijski" (tak jak "wyraz słowiański") i "wyraz turecki" [=w języku większości mieszkańców Turcji] (tak jak: "wyraz polski").

Najstarsze inskrypcje, pochodzące z początków VIII wieku, odnaleziono w Mongolii , gdzie powstał pierwszy organizm państwowy ludów tureckich , tzw. Pierwszy , a potem też Drugi Kaganat (Staro)Turecki. Są to głównie inskrypcje nagrobne zapisane tzw. alfabetem runicznym (niemającym związku z runami skandynawskimi - nazwa oddaje jedynie ich podobny wygląd, co się tłumaczy tym, że zarówno w Skandynawii , jak i w Kaganacie tureckim pismem tym pisano na kamieniu, którego twardość wymuszała użycie linii prostych i kanciastych i równoczesne unikanie kształtów krągłych i łukowatych). Język staroturkijski poświadczony w napisach runicznych (znad rzek: Orchon [stąd: pismo orchońskie ] i górny Jenisej ) jest już jednak w pełni ukształtowanym, artystycznym językiem literackim (pełnił on funkcję ponaddialektalnego literackiego koine ), toteż wysoce prawdopodobny jest domysł, że istniały też jakieś znacznie wcześniejsze zabytki w tym języku, które jednak - być może jako zapisane na mniej trwałym niż kamień materiale - nie zachowały się do naszych czasów. Turkijski alfabet runiczny został odcyfrowany przez uczonego duńskiego, Vilhelma Thomsena w końcu XIX w. - sukces ten można uznać za jeszcze większy niż odczytanie hieroglifów egipskich , jako że w czasach Thomsena nie wiedziano nawet, w jakim języku są teksty spisane tym pismem; nie wiedziano też, czy jest to pismo alfabetyczne , sylabowe czy hieroglificzne, ani w jakim kierunku należy je czytać (np. z prawa na lewo, z góry w dół itd.).

Klasyfikacja języków tureckich:

języki ałtajskie (ok. 152 mln)
języki tureckie (ok. 140 mln)
czuwaski (ok. 1,5 mln) (potomek bułgarsko-tureckiego †)
języki wschodniotureckie (= karachanidzkie )
sałarski
saryg-ujgurski
nowoujgurski (ze staroujgurskim †)
języki północnosyberyjskie
jakucki (ok. 300 tys.)
dołgański (ok. 5 tys.)
języki południowosyberyjskie
tuwiński
tofałarski
szorski
chakaski
ojrocki (= ałtajski właściwy)
języki oguzyjskie (= południowotureckie)
turecki (ok. 80 mln) z osmańsko-tureckim
turkmeński (ok. 6 mln)
azerski (ok. 21 mln)
gagauski (ok. 175 tys.)
języki kipczackie
kipczacki
uzbecki (ok. 15 mln)
kirgiski (ok. 2 mln)
kazachski (ok. 5,3 mln)
karakałpacki (ok. 350 tys.)
nogajski
karaimski (ok. 100)
baszkirski
tatarski (ok. 6 mln)
krymskotatarski (ok. 300 tys.)
język chaładż (w Iranie) (stanowi prawdopodobnie sam w sobie odrębną gałąź)[]
Grupy i językiLiczba mówiącychKraje
Czuwaski 1,8 mln Rosja ( Republika Czuwaska ) 1,8 miliona, Kazachstan 22.000
JĘZYKI KIPCZACKIE
Karaimski Litwa 20, Ukraina <10, Polska <10
Kumycki280.000 Rosja ( Dagestan )
Karaczajsko-Balkarski250.000 Rosja ( Karaczajski Obwód Autonomiczny )
Krymskotatarski 500.000 Ukraina 200.000, Uzbekistan 190.000, Kirgistan 40.000
Tatarski 6,8 mln Rosja 5.800.000 Uzbekistan 470.000, Kazachstan 330.000, Kirgistan 70.000,
Tadżykistan 80.000, Turkmenistan 50.000, Ukraina 90.000, Azerbejdżan 30.000
Baszkirski 2,2 mln Rosja 1,8 miliona, Uzbekistan 35.000, Kazachstan 20.000
Nogijski70.000 Rosja (północny Kaukaz )
Karakałpacki 400.000 Uzbekistan
Kazachski 12 mln Kazachstan 9,7 miliona, Chiny 700.000, Uzbekistan 800.000, Rosja 650.000, Mongolia 100.000
Kirgiski 4,2 mln Kirgistan 3,8 miliona, Uzbekistan 200.000, Chiny 200.000
JĘZYKI OGUZYJSKIE
Turecki ponad 66 mln Turcja 58 milionów, Bałkany 1 milion, Irak 600.000, Cypr 180.000, Rosja 100.000,
Niemcy 2,8 miliona, środkowa Europa 1,5 mln
Gagauski 250.000 Mołdawia 170.000, Bałkany 50.000, Ukraina 20.000, Bułgaria 10.000
Azerski 30 mln Iran 20 milionów, Azerbejdżan 8 milionów, Turcja 500.000, Irak 500.000, Rosja 350.000,
Gruzja 300.000, Armenia 200.000
Turkmeński 6,8 mln Turkmenistan 3,8 miliona, Iran 2 miliony, Afganistan 500.000, Irak 250.000, Uzbekistan 250.000
Chorasański400.000 Chorasan ( Iran ,( Afganistan )
Kaszkajski 1,5 miliona Iran
Aynallu7.000 Iran ( ostany Markazi , Ardabil i Zandżan )
Afszarski300.000 Afganistan ( Kabul , Herat ), Iran
Salarski55.000 Chiny ( Qinghai i Gansu )
JĘZYKI UJGURSKIE
Uzbecki 25 milionów Uzbekistan 21 milionów, Afganistan 1,5 miliona, Tadżykistan 1 milion, Kirgistan 750.000,
Kazachstan 400.000, Turkmenistan 300.000
Ujgurski 10,3 miliona( Turkiestan ) 9,9 miliona, Kirgistan 200.000, Kazachstan 200.000
JĘZYKI SYBERYJSKIE
Jakucki 456.000 Rosja ( Jakucja )
Dołgański5.000 Rosja ( Tajmyrski Okręg Autonomiczny )
Tuwiński 200.000 Rosja 170.000, Mongolia 30.000
Tofa Rosja
Chakaski65.000 Rosja ( Chakasja )
Ałtajski75.000 Rosja , Republika Ałtaju )
Szorski10.000 Rosja , Republika Ałtaju
ARGU grubu
Chaladż42.000 Iran

Zobacz też


Inne hasła zawierające informacje o "Języki tureckie":

Grenoble ...

Szkoci ...

Szkoła Rycerska ...

Baldassare Castiglione ...

Język prasłowiański ...

Austro-Węgry ...

Kismet ...

Szkocja ...

Bitwa pod Wiedniem (1683) ...

1974 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Języki tureckie":

222 Historiografia po II wojnie światowej (plansza 13) ...

105. Zróżnicowanie kulturowe ludności świata (plansza 14) ...

003 b Rewolucja neolityczna (plansza 13) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie