Manuskrypt Mahabharaty z ilustracją bitwy pod Kurukszetrą

Mahabharata (nazywane też Bharata lub Dźaja) – jeden z dwóch głównych hinduistycznych poematów epickich (obok Ramajany ), znajdujący się w kategorii smryti i należący do głównych dzieł literatury hinduskiej. W hinduizmie nazywany jest piątą Wedą. Utwór jest najdłuższym utworem literackim i eposem na świecie (zawiera 1100000 ślok, tak więc jest dziesięć razy dłuższy od Odysei i Iliady razem wziętych)^[1]. Epos opowiada o historii starożytnych Indii. W jego skład wchodzi najświętsze dzieło hinduizmu – Bhagawadgita .

Według tradycji hinduistycznej i samej Mahabharaty, utwór ten skomponował Wedawjasa, zawierając w nim esencję Wed, Wedang i Upaniszadów. Ponadto w eposie można znaleźć nauki z zakresu dziedzin wiedzy takich jak logika, edukacja, medycyna, astronomia, sztuka wojenna, joga, ekonomia, architektura, sztuka miłosna, etyka^[2].

Wstęp

Wyryty w skale wizerunek przedstawiający Wjasę i Ganeśę, układających Mahabharatę, znajdujący się w Angkor Wat w Kambodży

Początek

Mahabharata zaczyna się następującym cytatem:

("Pokłon Narajanie, człowiekowi, zaprawdę też największemu z ludzi / Bogini Saraswati zaprawdę również zwycięstwo ...") Chociaż zdaniem niektórych naukowców Adi-parwa Mahabharaty zaczyna się od zwrotu "नारायणं नमस्कृत्य", to według niektórych szkół teistycznych i innych naukowców zaczyna się od historii o niezwykłej światłości Brahmana (???)^[3].

Różne nazwy

Epos znany jest pod trzema nazwani: Dźaja, Bharata i Mahabharata. Według niektórych podań Wjasa skomponował pierwsze 100000 ślok, które nazwano później Mahabharata. Późniejsi mędrcy, władcy, poeci dodali do utworu własne fragmenty. Następnie Wjasa skomponował liczące 24000 ślok dzieło bez innych anegdot o ryszich królach dynastii Surja i Ćandra, skoncentrowane tylko na dynastii Bharaty, zatytułowane Bharata. Z powodu występowania w obydwu poematach motywu zwycięstwa prawości nad nieprawością, utwór został zatytułowany Dźaja. W Mahabharacie znajduje się legenda o tym jak bóstwa położyły na jednym ramieniu szalki cztery Wedy, a na drugim dzieło Wjasy, po czym poemat okazał się cięższy od razem wziętych Wed, toteż widząc wielkość tego dzieła, bóstwa i mędrcy zatytułowali je Mahabharata, po czym stało się ono najsłynniejsze^[4].

Opowieść o spisaniu dzieła

W Mahabharacie znajduje się opowieść o tym, jak Wjasa podczas odbywania ascezy i medytacji w Himalajach ułożył cały poemat w myślach^[5]. Jednak z powodu stopnia skomplikowania i długości utworu, prości ludzie nie byliby w stanie go bezbłędnie spisać. Toteż Brahma powiedział Ganeśy, aby poszedł do Wjasy. Ganeśa przygotował się do pisania, jednak postawił warunek, że nie będzie żadnych przerw od momentu podniesienia przez niego pióra aż do ukończenia dzieła^[6]. Wjasa wiedział, że będzie bardzo trudno spełnić ten warunek, toteż sam też postawił warunek, że przed napisaniem wersetu Ganeśa będzie musiał go zrozumieć. Ganeśa przyjął propozycję. Wjasa w międzyczasie skomponował trudne śloki, tak aby mieć czas układać nowe, kiedy Ganeśa będzie próbował je zrozumieć. W ten sposób Mahabharata została spisana w ciągu trzech lat^[6][7]. Wjasa zbierając opowieści pierwszych świętych ludzi, stworzył pierwowzór eposu. Później porzucając część historii 24 tysiące ślok stworzyło dzieło "Bharata". Później Wjasa stworzył nowe dzieło, które miało 3 miliony ślok w dewaloce , półtora miliona ślok w Pitrloce i 1400000 w Gandharwaloce. W świecie ludzi dzieło ma tylko 100000 ślok. Aby uzupełnić nauczanie Mahabharaty Wjasa przekazał je swojemu synowi Śukdewowi oraz innym mędrcom, takim jak Wajśampajan, Paila, Dźajmini, Asita-dewala itp.^[8] Śukdev nauczył tego jakszów, gandharwów i rakszasów. Ryszi Narada wyłożył to Bogom, Asita-dewala przodkom, a Wajśampajan ludziom^[9]. Za sprawą Wajśampajana Mahabharata została opowiedziana na zebraniu podczas Dźanamedźaja-jadźni.

Ogrom

Ogrom i filozoficzna subtelność Mahabharaty to nie tylko zbiór indyjskich wartości, lecz także streszczenie hinduizmu i wedyjskiej sukcesji. Wyjątkowość Mahabharaty może być streszczona w jednej ze ślok znajdującej się w jej Adiparwie :

Podział Mahabharaty na 18 parw i 100 upaparw^[11]

श्रेणी:महाभारत

Pierwotna historia kompozycji poetyckiej

Ukończenie całej Mahabharaty zajęło Wjasie 3 lata, z czego można wnioskować, że w owym czasie system zapisywania języka nie był jeszcze dobrze rozwinięty, lecz literatura przekazywana była ustnie z pokolenia na pokolenie pośród munich i ryszich. W tym czasie sanskryt był językiem ryszich, a brahmi uczyniono zwykłą mową (???)।^[12] W ten sposób wedyjskie teksty zostały przekazane ustnie i zapamiętywane na przestrzeni tysięcy lat. Później, gdy powoli z biegiem czasu wedyjska literatura ryszich zaczęła odchodzić w zapomnienia razem z upadkiem ery wedyjskiej, celem przechowania jej została spisana na manuskryptach. Uznaje się, że zanim Mahabharata uzyskała obecną formę przeszła serię procesów^[13]. Według naukowców istniały cztery warstwy redakcyjne Mahabharaty. Powstawanie dzieła prawdopodobnie wyglądało następująco:

Cztery początkowe fazy

3100 r. przed Chr.^[14][15]

Podczas zgromadzenia na wężowej jadźni Dźanamedźaji Wajśampajan wygłasza ryszim i munim Mahabharatę

1) Na początku skomponowane przez Wjasę zostało 100000 ślok w postaci stu parw zwane eposem "Bharata", które później zasłynęło pod nazwą Mahabharata^[14][16][17].

2) Drugi raz na polecenie Wjasy jego uczeń Wajśampajan ponownie przedstawił ten epos munim i ryszim podczas zgromadzenia na jadźni Dźanamedzaji^{[14][16][16][17]}.

2000 r. przed Chr.

3) Po raz trzeci, po ułożeniu wersji przez Waiśampajana oraz munich i ryszich, Suta wygłosił wersje Mahabharaty składającą się z 18 parw na zgromadzeniu munich i ryszich^[16][18]

1200-600 r. przed Chr.

4) Po wygłoszeniu przez Sutę Mahabharata została spisana w formie manuskryptów w erze pisma, w języku sanskryckim i najpierw najprawdopodobniej w piśmie brahmi .

Redakcja Bhandarkar-samsthanu

Niemniej po skomponowanie Mahabharaty pojawiły się różne jej wersje i niektóre śloki brzmiały inaczej, więc aby zaradzić temu problemowi usytuowany w Punie Bhandarkar praćya śodh samsthan przebadał manuskrypty Mahabharaty obecne w całej Azji Południowej (ok. 10000) i stworzył redakcję Mahabharaty, mającą jak najwierniej odzwierciedlać jej treść, która jest używana na całym świecie^[19][20].

Dowody historyczne i językowe

przed 2000 przed Chr.

W Mahabharacie nie znajdujemy wzmianek o starożytnych imperiach Maurjów i Guptów ani o religiach buddyjskich i dźinijskich. W Śatapatha-brahmanie^[21](2300 przed Chr.) i Ćhandogja-upaniszadzie (przed ok. 2000 przed Chr.) znajdujemy opisy bohaterów Mahabharaty. Toteż jest pewne, że zostały skomponowane przed rokiem 1000 przed Chr.^[22]

600-400 przed Chr.

Asztadhjaji skomponowane przez Paniniego (600-400 przed Chr.) zawiera opisy z Mahabharaty i Bharaty i historie o Krysznie i Ardźunie toteż jest pewne, że Mahabharata i Bharata zostały napisane na długo przed Paninim^{[14][22][16][23][24]}.

Pierwsze stulecie po Chr.

Ambasador grecki Dio Chryzostom z pierwszego stulecia twierdził, że w południowych Indiach istnieje księga licząca sto tysięcy wersów^[25][16][26] , z czego wynika, że już w pierwszym stuleciu Mahabharata miała sto tysięcy wersów. Historie z Mahabharaty są powtarzane w innej formie w greckich eposach Iliadzie i Odysei (lub może to być tak interpretowane), na przykład oczarowanie synów Durjodhany, rywalizacja Karny z Ardźuną itp^[27].

W najstarszych sanskryckich manuskryptach z pierwszego stulecia M. S. Spitzar odnalazł wzmianki o Mahabharacie z 18 parwami^[28], z czego wynika, że wówczas Mahabharata istniała w formie 18 parw, jednak w bardzo starożytnych czasach Mahabharata istniała w formie 100 parw, gdyż w takiej formie stworzył ją Wjasa, jednak później Suta skrócił ją do 18^[29].

Czwarte stulecie po Chr.

W inskrypcji na miedzianej płycie wykonanej na polecenie maharadźy Śarawantha pochodzącej z czwartego wieku znajduje się wzmianka o wersji Mahabharaty ze 100000 ślok (???)^[30] Brzmi następująco:

Dowody archeologiczne (przed 1900 r. przed Chr.)

Rzeka Saraswati

Rzeka Saraswati opisana jest kilka razy w Mahabharacie, gdy przedstawiona jest pielgrzymka Balaramy od równoległych do rzeki drzew Plaksz (Plakszaprastrawan, niedaleko Jamunotri) do pola Prabhasa (वर्तमान कच्छ का रण)^[31]. (???)

Niektórzy geografowie uważają, że obecnie już zaschła rzeka Ghaggar-Hakra jest w rzeczywistości rzeką Saraswati, która 5000-3000 przed Chr. zmieniła bieg i około 1900 przed Chr. zaschła z powodu procesów geologicznych. To pasuje również do opisanej w Rygwedzie rzeki Saraswati. W okresie cywilizacji Saraswati, to właśnie ta rzeka była główną i najświętszą, a nie Ganga .

Z powodu procesów geologicznych znikła woda w Saraswati, a niektórzy uczeni uważają, że z tego samego powodu objętość Gangi się powiększyła^[32]. इस घटना को बाद के वैदिक साहित्यों में वर्णित हस्तिनापुर के गंगा द्वारा बहाकर ले जाने से भी जोड़ा जाता है क्योंकि पुराणों में आता है कि परीक्षित की २८ पीढियों के बाद गंगा में बाढ़ आ जाने के कारण सम्पूर्ण हस्तिनापुर पानी में बह गया और बाद की पीढियों ने कौशाम्बी को अपनी राजधानी बनाया।

महाभारत में सरस्वती नदी के विनाश्न नामक तीर्थ पर सूखने का सन्दर्भ आता है wg którego z powodu nienawiści mleććhów (?) rzeka Saraswati przestała płynąć w ich krajach (w okolicy Sindhu).

Dwaraka

Badacze z Archaeological Survey of India koło zachodniego brzegu Gudźaratu odnaleźli zatopione miasto, którego wiek szacuje się na 4000-3500 lat. Zostało połączone z opisaną w Mahabharacie Dwaraką. Profesor S. R. Rao wywnioskował, że to miasto musi być tożsame z Dwaraką. Jednak kwestia nie jest jednoznaczna, gdyż w okolicy zachodniego brzegu Gudźaratu odkryte inne ruiny, liczące na ok. 7500 lat.

Wnioski

Podsumowując, na podstawie zebranych faktów można stwierdzić, że wydarzenia opisane w Mahabharacie odbyły się pod koniec czwartego milenium przed Chr., jednak ostateczna kompozycja miała miejsce w latach 1900-1000 przed Chr.. Niniejszy model jest zgodny z opisanymi w Mahabharacie zjawiskami astronomicznymi, językowymi analizami, świadectwami zagranicznymi i archeologią. Niemniej różne interpolacje i zmiany redakcyjne wprowadzano jeszcze w latach 600-200 przed Chr. Podobnie jak teksty wedyjskie Mahabharata była przekazywana przez pewien czas z pokolenia na pokolenie w ustnych tradycjach i później w okresie wynalezienia druku skrystalizowały się różne geograficzne redakcje, część z których zawiera wydarzenia nie znajdujące się w oryginalnej treści albo obecne w innej postaci.

Tło i historia

Mapa Indii z okresu Mahabharaty

Mahabharata jest historią wojny między dwoma rodzinami Ćandrawamśy - Kaurawami i Pandawami. Pomiędzy Kaurawami i Pandawami rozpoczęła się kłótnia o ziemię, która rozwinęła się w wojnę Mahabharaty. Indyjscy i zachodni naukowcy rozwinęli następujące teorie na temat tych wojen:

• Według indyjskiego matematyka i astronoma o światowym uznaniu Warahamihiry odbyła się w roku 2449 przed Chr^[33].

• Według indyjskiego matematyka i astronoma o światowym uznaniu Arjabhatty odbyła się 18 lutego 3102 r. przed Chr.^[34].

• Największy cesarz dynastii Ćalukja Pulekis II z czwartego wieku (po Chr.) stwierdził w inskrypcji w Ajhol, że wojna odbyła się przed 3735 laty, co oznacza, że miała miejsce ok. roku 3100 przed Chr^[35].

• Według niektórych analiz treści Puran wojna odbyła się w roku 1900 przed Chr., bowiem na podstawie danych o dynastiach zawartych w tych księgach, jeżeli przyjmie się za punkt wyjściowy panowania Ćandragupty Maurji wówczas może wyjść nam data 1900 przed Chr., jednak część uczonych jest zdania, że Ćandragupta Maurja rządził około roku 1500 przed Chr., więc zgodnie z tym drugim tokiem rozumowania ok. 3100 przed Chr. byłoby właściwą datą^[36].

• Według Michela Witzela wojna Bharatów odbyła się w roku 1200 przed Chr., co on łączy z indyjską lauha-jugą (१२००-८०० przed Chr.)^[37].

• Większość indyjskich naukowców np. B. N. Acar, N. S. Rajaram, K. Sadanand, Subhash Kak, uważa na podstawie analiz opisanych pozycji planet i konstelacji, że wojna odbyła się w roku 3067 przed Chr. Do opinii tej przychyla się też część uczonych europejskich takich jak P. V. Hole (???), który uważa, że wojna rozpoczęła się 13 listopada 3143 przed Chr.^[38][39] Podobnego zdania jest też belgijski indolog Koenraad Elst.

• Indyjski uczony P. V. Vartak uważa na podstawie opisanych w Mahabharacie pozycji planet i konstelacji, że wojna odbyła się 16 października 4461 r. przed Chr. Jego zdaniem grecki ambasador Megasthenes opisał w swoim dziele "Indika" spotkanie z Śurasenimi podczas swojej podróży do Indii, kiedy był w Mathurze koło brzegu Jamuny, twierdząc, że oddają cześć jakiemuś bóstwu, który utożsamił z Heraklesem oraz, że ów Herakles był wyjątkowo cudowną postacią oraz, że żył 138 pokoleń przed Ćandraguptą. Herakles miał kilka żon i kilku synów. Jednak jego synowie walczyli między sobą i poginęli. Stąd wynikałoby, że ów Herakles był Kryszną, ponadto uczony połączył imię Harikryszna z Heraklesem i stwierdził, że skoro Kryszna żył 138 pokoleń przed Ćandraguptą, a jedno pokolenie miałoby 20-30 lat, wówczas narodziny Kryszny miałyby miejsce 3100-5600 przed Chr. oraz wojna Mahabharaty odbyłaby się w latach 5600-3100 przed Chr.^[39][40]

Treść Mahabharaty

Geneza dynastii Kuru i królewski abhiszek dynastii Pandu

Według Puran Brahma był ojcem Atriego , Atri ojcem Ćandry, Ćandra Budhy, a Budha był ojcem Nandy. Nandy synem był Aju, synem Aju król Nahusza, a Nahuszy Jajati. Synem Jajati był Puru. Z klanu Puru pochodził Bharata i dynastia Kuru spośród klanu Bharatów (??). Z rodu Kuru pochodził Śantanu. Z rodu Śantanu pochodził Bhiszma. Córka Śantanu Satjawati urodziła Ćitrangadę i Wićitrawirję. Ćitrangada został zabity przez Gandharwę o tym samym imieniu (?), a Wićitrawirja umarł na suchoty. Wtedy na polecenie Satjawati Wjasa wedle zwyczaju (??) spłodził z Ambiką Dhrytarasztrę i Pandu z Ambaliką. Dhrytarasztra spłodził stu synów z Gandhari, spośród których największym był Durjodhana, a pięcioma synami Pandu byli Ardźuna, Judhisztira, Bhiszma, Nakula, Sahadewa. Dhrytarasztra był ślepy od urodzenia, toteż na jego miejscu Pandu został ustanowiony królem. Pewnego razu Pandu polując w lesie zabił z łuku rysziego w postaci kopulującego jelenia. Ryszi rzucił na Pandu klątwę, że ten też umrze podczas seksu, co bardzo zmartwiło Pandu, więc udał się do swoich małżonek i razem porzucili dotychczasowe życie, aby udać się do leśnej pustelni, a Dhrytarasztrę uczynili tymczasowym rządcą.

Narodziny Pandawów i spisek domu Lakszy

Na polecenie króla Pandu Kunti zaprosiła rysziego Durwasę, aby począć z nim Judhisztirę, Waju, aby począć z nim Bhimę i Indrę by począć z nim Ardźunę (???). Kunti nauczyła Madri tej mantry i ta poczęła z Aświnakumarami Nakulę i Sahadewę. Pewnego razu gdy Pandu przechadzał się w lesie z Madri koło brzegu jeziora, zawładnęła nim namiętność i gdy rozpoczął stosunek z Madri umarł na skutek klątwy rysziego. Madri dopełniła obrzędu sati, a Kunti udała się do Hastinapury celem zapewnienia synom wychowania i rozwoju. Przed ślubem Kunti porodziła Karnę z promieni słonecznych ale pozostawiła go w obawie przed publicznym ośmieszeniem. Rydwanista Dhrytarasztry Adhirath uratował go, aby zapewnić mu wychowanie. Zainteresowania Karny dotyczyły przeważnie spraw wojskowych, toteż Drona zapewnił mu naukę u Paraśuramy. Wiarołomość Śakuniego pomogła kilka razy w dzieciństwie Durjodhanie próbować zabić Pandawów, a w ich młodości kiedy Judhisztira został księciem to wysyłając Pandawów do domu Lakszy próbował ich podpalić, jednak dzięki pomocy Widury wydostali się z podpalonego pałacu.

Swajamwara Draupadi

Pandawowie odjechali stamtąd do miasta Ekćakra i przybrawszy ubrania munich osiedlili się w domach braminów. Później z polecenia Wjasy pojechali do Pańćali na swajamwarę Draupadi. Tam jeden król po drugim próbował trafić w rybę służącą jako cel jednak bezskutecznie. Pomimo trudności Ardźunie udało się trafić w cel. Zgodnie ze słowami matki Kunti Draupadi została wydana za żonę pięciu Pandawom. Podczas swajamwary Draupadi pojawiła się myśli nie tylko u Durjodhany, ale także u Drupady, Dhrytarasztry i innych czy ta piątka braminów to bracia Pandawowie. Toteż, aby to sprawdzić Drupada wezwał ich do pałacu królewskiego. W królewskim pałacu Dhrysztadjumna i Drupada najpierw rozłożyli skarby to Pandawowie w żaden sposób nie okazali nimi zainteresowania. Jednak kiedy weszli do zbrojowni to okazali duże zainteresowanie bronią i wzięli ze sobą te które im się najbardziej podobały. Widząc to Drupada przekonał się, że to na pewno pięciu Pandawów.

Ustanowienie Indraprasthy

Przed swajamwarą Draupadi Pandawowie opuścili Widurę i zostali uznani za zmarłych, toteż Dhrytarasztra uczynił Durjodhanę królem. Zaniepokojony oznakami nadchodzącej wojny domowej ustalono aby Judhiszthira otrzymał od Dhrytarasztry pół królestwa. वहाँ अर्जुन ने श्रीकृष्ण के साथ मिलकर समस्त देवताओं को युद्ध में परास्त करते हुए खाण्डववन को जला दिया और इन्द्र के द्वारा की हुई वृष्टि का अपने बाणों के छत्राकार बाँध से निवारण करके अग्नि देव को तृप्त किया। W konsekwencji Ardźuna dostał od Agniego boski łuk Gandiwę i najdoskonalszy rydwan, a Kryszna uzyskał Sudarśana-ćakrę. Indra był zadowolony widząc waleczność Ardźuny (??). Później usunęli lasy Khandawaprasthy. Później za sprawą Pandawów i pomocy Kryszny miasto zostało uczynione pięknym. To miasto stało się jakby drugim niebem. Na polecenie Indry bóstwa Śilpi, Wiśwakarman i Maja Danaw wybudowali tam prawdziwe miasto, które nazwano Indraprastha.

Poniżenie Draupadi i osiedlenie się Pandawów w lesie

Pandawowie ze wszystkich stron okazują się zwycięscy, wykorzystując obfite bogactwa wykonują rytuał Radźasuja-jadźni. W związku z tym, że Durjodhana nie mógł znieść osiągnięć Pandawów, Śakuni, Karna, Durjodhana i inni Kaurawowie wpadli na plan podstępnego pokonania Judhiszthiry, zrealizowawszy go wygrali od Pandawów całe królestwo, bogactwa oraz ich żonę Draupadi, która nawet próbowali publicznie poniżyć poprzez rozebranie jej. Jednak, ulegając namowom Durjodhany, Dhrytarasztra ponownie rozkazał swym synom zagrać w kości. Postanowiono, że jeżeli Pandawowie przegrają to przez dwanaście lat będą musieli wieść życie ascetów w lesie, a przez rok mieszkać in cognito. Gdyby ich ktoś rozpoznał podczas tego roku musieliby znowu dwanaście lat mieszkać w lesie. Toteż Pandawowie zamieszkali na dwanaście lat w lesie. Po upływie dwunastu lat udali się do miasta Wiraty aby tam mieszkać in cognito. Kiedy Kaurawowie udali się do Wirat aby kraść krowy zostali pokonani przez Ardźunę. Wówczas Kaurawowie rozpoznali Ardźunę, jednak stało się to tuż po upłynięciu tego jednego roku. Po tym jak ten czas minął Kaurawowie nie byli chętni oddać Pandawom ich należnej ziemi.

Kryszna - pokojowy emisariusz, początek wojny, nauczanie Gity

Judhisztira, będąc przywódcą siedmiu akszauhini, przygotował się na wojnę przeciwko Kaurawom. Wcześniej Kryszna udał się do Durjodhany w charakterze posłańca. Powiedział Durjodhanie, przywódcy jedenastu akszauhini, że Judhiszthira odstąpi od walki jeżeli Durjodhana odda mu nawet pół należącego mu się królestwa albo chociaż pięć wiosek.

Wysłuchawszy Kryszny Durjodhana odmówił oddania Pandawom ziemi i przygotował się na wojnę. Przygotował się do uwięzienia Kryszny. Kiedy jednak próbowano schwytać Krysznę ukazał wszystkim zebranym w królewskiej sali swoją wiśwarupę, co ich przeraziło i spowodowało, że bali się go skrzywdzić. Potem uciekł do Judhiszthiry i kazał mu walczyć przeciwko Durjodhanie. Wojska Durjodhany i Judhiszthiry zebrały się na polu Kurukszetra. Jednak tuż przed bitwą, gdy Ardźuna zobaczył po przeciwnej stronie niektórych swych nauczycieli i krewnych takich jak Drona czy Bhiszma przeszedł mentalny kryzys i postanowił zaniechać walki.

Wtedy Kryszna powiedział do niego: "Partho! Bhiszma i inni nauczyciela nie są godni rozpaczy. Ciało człowieka jest zniszczalne, jednak nie da się zniszczyć atmy. Ta atma jest parabrahmane. 'Ja jestem Brahmanem'- w ten sposób rozum istnienie atmy. Zarówno w czynności jak i bezczynności pozostań w swojej atmie i wypełnił swój obowiązek na polu bitwy." W ten sposób Kryszna opowiedział w szczególe o dźńanajodze, karmajodze i bhaktijodze, a pod koniec Ardźuna już bez wątpliwości ruszył do walki.

Najpierwszym generałem w armii Durjodhany był Bhiszma. Śikhandin był generałem Pandawów. Między tymi dwoma odbyła się wielka wojna. Bhiszma zaczął zabijać wojowników po stronie Pandawów a Śikhandi uderzał strzałami w Kaurawów. Wojna Kaurawów i Pandawów przypominała wielką wojnę dewów z asurami. Obecnym na nieboskłonie bóstwom oglądanie wojny sprawiało wielką radość. Do dziesiątego dnia Bhiszma zabił większość armii Pandawów swoim łukiem (??).

Zabicie Bhiszmy i Drony

Do dziesiątego dnia bitwy Bhiszma zastrzelił z łuku wielu Pandawów. Śmierć Bhiszmy była zależna od jego życzenia. Na polecenie Kryszny Pandawowie spytali się Bhiszmy na temat jego śmierci (??). Bhiszma odpowiedział, że Pandawowie powinni walczyć z Śikhandim. Bhiszma uważał go za kobietę, dlatego nie użył przeciwko niemu broni (??). Dziesiątego dnia bitwy Ardźuna ustawił przed Śikhandim swój rydwan, a Bhiszma widząc to porzucił swój łuk i Ardźuna ułożył go na łożu strzał. Wtedy Drona przejął dowodzenie nad armią. Potem między dwoma armiami rozszalał się wściekła walka. Wirata i Drupada zatopili w morzu (??). Jednak kiedy Pandawowie powiedzieli (niezgodnie z prawdą) Dronie, że jego syn Aśwatthama zginął, wtedy Drona pełny goryczy porzucił swoją broń oraz opuścił swoje ciało, osiągając samadhi. Wtedy Dhrysztadjumna odciął głowę pogrążonemu w medytacji Dronie.

Zabicie Karny i Śalji

Po śmierci Drony Karna został przywódcą armii Kaurawów. Pomiędzy Karną a Ardźuną wybuchła straszliwa walka, w której używano "broni astralnej", które zakończyły się tak jak walki dewów i asurów. W walce Karny z Ardźuną Karnie udało się zabić wielu wojowników swymi strzałami. Chociaż przez pewien czas wojna znajdowała się mniej więcej w stanie równowagi to kiedy Karna się zaangażował jedno koło jego rydwanu ugrzęzło w ziemi. Z powodu klątwy Paraśuramy nie był w stanie ani podnieść rydwanu ani użyć broni astralnej, więc został zmuszony stanąć do walki jako piechur. Wtedy Kryszna przypomniał Ardźunie zabicie Abhimanju przez Karnę, próbę poniżenia Draupadi przez Kaurawów oraz jego przysięgę i Ardźuna boską strzałą odciął Karnie głowę. Potem Śalja został przywódcą armii Kaurawów, jednak ten żył tylko do połowy dnia, gdyż około południa Judhiszthira go zabił.

Zabicie Durjodhany i koniec wojny Mahabharaty

Po tym jak zabita została cała armia Durjodhany odbył się pojedynek na maczugi między nim a Bhimą. Bhima łamiąc zasady uderzył jego udo maczugą, zabijając go. Aśwatthama w akcie zemsty wkradł się nocą do obozu Pandawów zabijając większość wojska za wyjątkiem nielicznych osób takich jak sami bracia Pandawowie albo Kryszna. Potem Aśwatthama użył Brahmastry przeciwko dziecku w łonie Uttary. Dziecko zostało spalone jednak Kryszna dał mu życie na nowo. Dziecko Uttary zostało później znane jako maharadźa Parikszit. Na Aśwatthamie natomiast rzucono klątwę wiecznego tułania się po ziemi. Po stronie Kaurawów żywi pozostali Krpa, Aśwatthama i Krytawarma, a po stronie Pandawów, pięciu braci, Kryszna i Sarjaki. Później Judhiszthira został ustanowiony królem.

Upadek rodu Jadawów i odejście Pandawów

Z powodu klątwy braminów i Gandhari ród Jadawów uległ zniszczeniu. Balarama przy pomocy jogi opuścił swoje ciało i w postać Śeszanagi udał się do oceanu. Widząc to Kryszna oddał się medytacji pod drzewem i tam został przypadkiem zastrzelony przez pewnego myśliwego. Później zalana została cała Dwaraka. Udało się uciec nielicznym - m.in. Ardźunie i pozostałym Pandawom oraz ich żonie Draupadi. Ci udali się w kierunku Himalajów. Podczas przemierzania górskich ścieżek po kolei pospadali zabijając się. Po śmierci wstąpili wszyscy do swargi (wyższych światów duchowych).

Postacie Mahabharaty

• Abhimanju : odważny syn Ardźuny, który zginął w boju podczas wojny o Kurukszetrę
• Amba : tak się nazywała królewna przez urodzeniem Śikhandina (??)
• Ambika : żona Wićitrawirji, siostra Amby i Ambaliki
• Ambalika: żona Wićitrawirji, siostra Amby i Ambiki
• Ardźuna  : syn Kunti i Pandu za sprawą Indry; jeden z braci Pandawów. Odbiorca nauk Gity od Kryszny.
• Babhruwahan : syn Ardźuny i Ćitrangdy
• Bakasura : asura zgładzony przez Bhimę
• Bhiszma : najpierw nazywał się Dewawrata (??). Syn Śantanu i Gangi. Kiedy Dewawrata ku radości ojca została dożywotnim brahmaćarinem, nazwano go Bhiszma (?)
• Draupadi  : córka Drupady "zrodzona z ognia". Żona pięciu braci Pandawów, uważana obecnie za przykład starożytnej feministki (??)
• Drona  : królewski nauczyciel sztuki wojennej w Hastinapurze. Ojciec Aśwatthamy, pierwsze na świecie "dziecko z probówki"
• Drupada : władca Pańcali i ojciec Draupadi oraz Drysthadjumny.
• Durjodhana : najstarszy pośród Kaurawów. Największy pośród Kaurawów.
• Duśaśana : młodszy brat Durjodhany, który podczas zebrania królewskiego w Hastinapurze próbował rozebrać Draupadi. Podczas wojny Kurukszetra Bhima wypił jego krew
• Ekalawja : wielki uczeń Drony, którego ten poprosił o kciuka jako dakszinę
• Gandiwa : łuk Ardźuny [który według niektórych został mu dany przez Agniego albo Śiwę]
• Gandhari : córka króla Gandhary i żona Dhrytarasztry
• Dźajadratha : król Sindhu i synowy Dhrytarasztry. W wojnie Kurukszetry Ardźuna zabija Dźajadrathę, tnąc jego ciało.
• Karna  : Syn Surji i Kunti oraz największy z braci Pandawów. Karna nazywany był też Danwir-karna, ponieważ urodził się w zbroi i pancerzu (?)
• Krypaćarja : bramiński guru z Hastinapury. Miał syna Dronę ze swoją siostrą
• Kryszna  : ósmy sen Dewaki, który zabił swojego złego wuja Kamsę. Wygłosił Ardźunie nauczanie Bhagawad-gity tuż przed wojną Kurukszetry. Kryszna jest ósmym z daśawatar Wisznu.
• Kurukszetra  : na tym polu odbyła się wielka wojna Mahabharary. Obecnie miejsce gdzie się znajduje nazywa się Harijana.
• Pandawowie  : potomomstwo Pandu z Kunti i Madri. Było ich pięciu braci: Judhiszthira, Bhiszma, Ardźuna, Nakula i Sahadewa.
• Paraśurama  : inaczej Rama z toporem. Był nauczycielem Drony, Bhiszmy, Karny i innych Maharathów. Był szóstym z daśawatar Wisznu.
• Śalja : brat Madri - matki Nakuli i Sahadewy
• Uttara : córka króla Wiraty. Po ślubie poczęła Abhimanju
• Wjasa  : Autor eposu Mahabharaty. Syn Paraśary i Satjawati. Znany również pod imieniem Kryszna-dwajpajana-wjasa, ponieważ był koloru czarnego oraz urodził się na wyspie

Wyjątkowy charakter dzieła poetyckiego

Rozmaite elementy

Niektóre części Mahabharaty są takie, że mogą być traktowane zarówno jako osobne jednostki, a także jako części całego dzieła. Zasadniczo do takich części należą:

1. Bhagawadgita - nauki, które Kryszna przekazał Ardźunie w Bhiszmaparwie
2. Damajanti albo Nal i Damajanti - historia miłosna zawarta w Aranjakaparwie
3. Krysznawarta - opowieść o Krysznie
4. historia Ramy z Ramajany podana w treściwej formie
5. Ryszja-ryńga - opowieść miłosna o ryszim (??)
6. Wisznu-sahasranama - zbiór tysiąca imion Wisznu zawarty w Śantiparwie

W południowej i centralnej Azji występuje kilka redakcji Mahabharaty - Indonezja, Sri Lanka, Jawa, Tybet, Birma wszystkie mają swoje wersje Mahabharaty. W południowych Indiach spotyka się najczęściej Mahabharatę składającą się z 140000 ślok, natomiast północnoindyjskie redakcje Mahabharaty mają zwykle 110000 ślok.

Liczba 18

W pierwotnej kompozycji Mahabharaty liczba 18 odgrywa szczególną rolę. Wojna między Pandawami i Kaurawami trwała 18 dni. Liczebność wojsk po obydwu stronach również wynosiła 18 akszauhini. Było też 18 głównych dowódców tej wojny^[41]. Plan redakcyjny Mahabharaty dzieli ją na 18 części i zawarta w Bhiszmaparwie Bhagawadgita, opisująca nauczanie Kryszny składa się z osiemnastu części^[42].

Geneza

Według Adiparwy Mahabharatę Wjasa zbudował dzieło z m.in. opowieści autorytetów i uformował je w sto tysięcy ślokl. Bez opowieści dzieło liczy 24 tys. ślok. Później Wjasa zbudował z siedmiuset tysięcy ślok drugie dzieło, którego wersja dla dewaloki składa się z 3 milionów ślok, półtora miliona dla pitrloki i miliona czterystu tysięcy dla gandharwaloki. Dla manuszjaloki (krainy ludzi) ma tylko sto tysięcy ślok^[9].

Geografia

W Mahabharacie oprócz miejsc w Indiach znajdujemy też wzmianki o obiektach geograficznych z całego świata np. mongolskiej pustyni Gobi ^[43], egipskiej rzeki Nil ^[44], Morza Czerwonego^[45], poza tym w Dźambhukanda-winirmanie z Adiparwy wzmiankowane są mapy całego świata w następujący sposób:

^[46]

Znaczenie: "Hej, Kurunandano ! Ta wyspa nazywa się Sudarśana po ćakrze, tak jak człowiek widzi swoją twarz w odbiciu lustrzanym, tak samo ta wyspa jest odbiciem Księżyca. W tych dwóch częściach widoczne jest drzewo pippala i wielki zając. अब यदि उपरोक्त संरचना को कागज पर बनाकर व्यवस्थित करे तो हमारी पृथ्वी का मानचित्र बन जाता है, जो हमारी पृथ्वी के वास्तविक मानचित्र से बहुत समानता दिखाता है:

Obecność w mediach

• ok. 1980 po raz pierwszy została Mahabharata ukazana w telewizji w postaci serialu, którego autorem był B. R. Chopra
• w 1989 roku po raz pierwszy Peter Brooke wyreżyserował Mahabharatę w postaci filmu
• Mahabharata to również tytuł dzieła Surykantha Tripathiego Nirali
• Kahaniyan hamare Mahabharat ki (Nasze opowieści o Mahabharacie) to również tytuł serialu telewizyjnego wyreżyserowanego przez Ekta Kapura, którego premiera odbyła się w 2007 roku na kanale 9X^[47].
• Ek aur Mahabharata (Inna Mahabharata): zbiór opowieści indyjskich pracowników kolei i innych robotników
• Na polach Kurukszetry powstaje Galeria Mahabharaty, w której będzie można obejrzeć żywe rekonstrukcje niektórych scen^[48]
• 1000 pytań i odpowiedzi o Mahabharacie - tytuł książki z quizem zawierającym 1000 pytań na temat tajemnej wiedzy w Mahabharacie^[49]
• Uwspółcześnioną wersję Mahabharaty w 1981 roku stworzył reżyser alternatywnego kina Shyam Benegal (Kalyug (film 1981), a w 2010 Prakash Jha przeniósł historię realizując opowieść o bratobójczych walkach we współczesnej polityce Indii - Raajneeti.

Mahabharata w polskich opracowaniach

• Antoni Lange , Wydawnictwo Armoryka, -57-0,
• Krishna Dharma, Wydawnictwo Mayapur, ,
• Barbara Mikołajewska , Wydawnictwo TLVP,

tom I (Adi Parva i Sabha Parva), , tom II (Vana Parva), , tom III (Virata Parva i Udyoga Parva), , tom IV (Bhiszma Parva i Drona Parva) ,

• Fragmenty w: Światło słowem zwane. Wypisy z literatury staroindyjskiej, pod red Marka Mejora, Wyd. "Dialog", -8-6

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Mahabharata po polsku w adaptacji Barbary Mikołajewskiej