Maria II (ur.
30 kwietnia
1662
w
Londynie
, zm.
28 grudnia
1694
tamże),
królowa Anglii
,
Szkocji
i
Irlandii
. Była najstarszą córką
Jakuba II
i jego pierwszej żony –
lady Anny Hyde
.
Księżna Oranii
Urodziła się w St. James's Palace. Jej ojciec był uznawany za następcę swojego bezdzietnego brata
Karola II
. W
1668
lub
1669
r. przeszedł jednak na
katolicyzm
, co wyszło na jaw w
1673
r., kiedy odmówił złożenia protestanckiego wyznania wiary. Później poślubił również katolicką księżniczkę
Marię z Modeny
, córkę
Alfonsa IV d'Este
. Król Karol nakazał jednak, aby dzieci Jakuba z pierwszego małżeństwa (oprócz Marii przeżyła tylko jej młodsza siostra
Anna
) zostały wychowane wierze protestanckiej.
Maria pozostała więc praktykującą anglikanką.
4 listopada
1677
r. poślubiła
Wilhelma III
(
4 listopada
1650
–
8 marca
1702
),
księcia Oranii
,
stanholdera Republiki Zjednoczonych Prowincji
i późniejszego
króla Anglii
, syna księcia
Wilhelma II Orańskiego
i
Marii Stuart
, córki
Karola I Stuarta
, króla Anglii i Szkocji. Małżeństwo to miało w zamyśle Jakuba doprowadzić do poprawienia jego stosunków z protestantami.
Wkrótce po ślubie Maria wyjechała z mężem do Niderlandów. Małżeństwo to nie należało do szczęśliwych. Małżonkowie nie mieli razem dzieci, jej trzy ciąże zakończyły się poronieniami. Maria była oddana mężowi i cieszyła się popularnością wśród Holendrów. Jej mąż był człowiekiem zimnym i zamkniętym w sobie, początkowo zdradzał Marię nawet z jej damami dworu, później związek Wilhelma i Marii zacieśnił się.
Wstąpienie na tron
W
1685
r. zmarł bezpotomnej król Karol II i ojciec Marii, Jakub, wstąpił na tron Anglii i Szkocji jako, odpowiednio, Jakub II i Jakub VII. Był on, jak już wspomniano, katolikiem i za jego rządów katolicy stanowili obsadę głównych urzędów państwowych. W
1687
i
1688
r. Jakub wydał Dekrety o tolerancji religijnej, które dawały równe prawa katolikom i przedstawicielom różnych innych wyznań chrześcijańskich. Te działania nie cieszyły się sympatią protestantów. Przeciwko Deklaracjom protestował Kościół Anglikański, a protestanci próbowali w
1685
r. zbrojnie obalić króla Jakuba (hrabia Argyll i
książę Monmouth
), ale bez powodzenia. Po upadku tych rebelii zaczęli swoje nadzieje wiązać z mężem Marii.
Do wybuchu powstania doszło w
1688
r., kiedy królowa Maria z Modeny urodziła
syna
, katolickiego następcę tronu. Dotychczas dziedziczką tronu była Maria, a perspektywa utrwalenia się katolickiej dynastii doprowadziła do porozumienia dwie frakcje angielskiego Parlamentu –
wigów
i
torysów
. Pod koniec czerwca
1688
r. 6 lordów i 1 biskup wysłało do Wilhelma Orańskiego list z prośbą o interwencję. Wilhelm zgodził i
5 listopada
1688
r. wylądował w Anglii. Sprzyjała mu sytuacja międzynarodowa, gdyż Jakub II postrzegany był w Europie jako sojusznik znienawidzonego
króla Francji
Ludwika XIV
, stąd poparcia Wilhelmowi udzielił nawet
papież
Innocenty XI
.
Wilhelm szybko uzyskał poparcie większości społeczeństwa. Jakub podjął
11 grudnia
nieudaną próbę ucieczki co odczytano jako abdykację.
23 grudnia
Jakub odpłynął do
Francji
. Stany angielskie poprosiły wówczas Wilhelma i Marię o objęcie tronu. Marię niezbyt cieszył obrót wydarzeń i emigracja jej ojca, ale mąż wymógł na niej okazywanie radości podczas ich wspólnego wjazdu do
Londynu
. Jakub II uznał to zachowanie córki za nielojalne wobec niego, czym zasmucić wrażliwą Marię.
W
1689
r. Parlament ofiarował koronę Marii. Wilhelm miał być u jej boku jedynie księciem-małżonkiem, ale on sam zażądał tytułu królewskiego (miał ku temu pewne prawo jako wnuk po kądzieli
Karola I Stuarta
). Parlament wyraził zgodę, ale Wilhelm miał być królem tylko na czas życia Marii (później korona miała przypaść, w wypadku bezpotomnej śmierci królowej, jej siostrze Annie), jednak książę Orański chciał być królem nawet po śmierci żony. W toku debat zaproponowano nawet aby nie nadawać Wilhelmowi żadnego tytułu, ale na to nie chciała zgodzić się Maria. Ostatecznie Parlament zaproponował koronę obojgu małżonków.
13 lutego
1689
r. Parlament uchwalił
Deklarację praw
, której zaprzysiężenie przez Wilhelma i Marię było konieczne, aby mogli objąć tron. Koronacja małżonków odbyła się
11 kwietnia
w
opactwie westminsterskim
. Małżonków koronował biskup Londynu Henry Compton, biskup, który pod koniec czerwca
1688
r. podpisał list do Wilhelma (
arcybiskup Canterbury
William Sancroft odmówił ukoronowania Marii i Wilhelma ponieważ uznał detronizację Jakuba II za niezgodną z prawem). W
Szkocji
Wilhelm i Maria zostali uznani za władców dopiero
11 maja
.
Królowa Anglii i Szkocji
W grudniu
1689
r. Parlament uchwalił Bill of Rights, jeden z najważniejszych aktów prawnych w dziejach parlamentaryzmu. Anglia stała się wówczas monarchią parlamentarną. Bez zgody obu Izb nie można było ustanawiać nowych praw i uchwalać nowych podatków. Anglikanizm stał się religią panującą, a katolicy zostali wykluczeni z linii sukcesji do tronu oraz pozbawieni prawa do piastowania funkcji publicznych. Sformułowano postulat częstego zwoływania Parlamentu, którego obrady miały być jawne i niczym nie skrępowane.
Przez kolejne lata Maria i Wilhelm rządzili wspólnie. Wilhelm był często nieobecny, gdyż uczestniczył w różnych kampaniach wojennych (przeciwko
jakobitom
w
Irlandii
w latach
1690
-
1691
, później na kontynencie przeciwko Ludwikowi XIV). Maria zajmowała się sprawami wewnętrznymi państwa. Za plan restauracji Jakuba II kazała aresztować swojego wuja, lorda Clarendona. W
1692
r. pozbawiła stanowisk i uwięziła pod podobnymi zarzutami
lorda Marlborough
. Dymisja tego drugiego pogorszyła notowania Marii w społeczeństwie oraz popsuła relację z siostrą Anną, która była pod przemożnym wpływem żony Marlborougha,
Sarah Churchill
. Kiedy Anna i Sarah przybyły na dwór wstawić się za uwięzionym, Maria kazała je usunąć. Odmówiła również odwiedzenia siostry, kiedy ta była w ciąży. Relacje między siostrami pozostały chłodne do końca.
Kiedy Wilhelm przebywał za granicą rządziła Maria, kiedy Wilhelm był w Anglii na nim spoczywał ciężar rządów. Maria cały czas zachowywała jednak pieczę nad sprawami kościelnymi. Zmarła na
ospę prawdziwą
28 grudnia
1694
r. w
pałacu Kensington
. Została pochowana w katedrze westminsterskiej. Wilhelm powiedział później, że po śmierci żony z najszczęśliwszego człowieka stał się najżałośniejszym stworzeniem na ziemi.
Z okazji jej śmierci kompozytor
Henry Purcell
skomponował Music for the Funeral of Queen Mary. Utwór ten został w
1971
r. wykorzystany w filmie
Stanleya Kubricka
Mechaniczna pomarańcza
.
Wywód przodków