Kumak górski
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy bezogonowe
Podrząd	Neobatrachia
Rodzina	kumakowate
Rodzaj	Bombina
Gatunek	kumak górski
Nazwa systematyczna
Bombina variegata
( Linnaeus , 1758 )
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[1]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
Kolor zielony – występowanie kumaka górskiego, niebieski – Bombina pachypus
Dawniej zaliczany do ropuszkowatych .

Kumak górski (Bombina variegata) – gatunek płaza z rodziny kumakowatych , blisko spokrewnionego z kumakiem nizinnym .

Opis

Drobny płaz o długości ciała do 6 cm i masie do 6 g, wyglądem zewnętrznym przypominający niewielką ropuchę . Głowę ma płaską, małą, pysk zakończony okrągło, oczy małe, przesunięte do tyłu głowy. Całe ciało silnie spłaszczone. Brak błon bębenkowych i gruczołów przyusznych . Kończyny tylne umięśnione lepiej, niż u kumaka nizinnego, błony pławne dobrze rozwinięte. Skóra na grzbiecie pokryta dużymi gruczołami jadowymi i śluzowymi, ubarwiona na kolor brązowo-oliwkowy lub szary. Pomiędzy tymi barwami występuje u różnych osobników szereg barw pośrednich, co związane jest z różnym środowiskiem ich życia. Ubarwienie brzucha jest ważną cechą gatunkową , umożliwiającą rozróżnienie kumaka nizinnego od bardzo do niego podobnego kumaka górskiego – u kumaka górskiego brzuch jest ciemnopopielaty, pokryty żółtymi zlewającymi się plamami w odcieniu cytrynowym. Należy pamiętać, że występuje wiele form pośrednich, o nietypowym ubarwieniu – na obszarze, gdzie występują oba gatunki często dochodzi do powstawania mieszańców międzygatunkowych . Skóra kumaka, nawet przy niewielkim podrażnieniu wydziela gęsty, pieniący się śluz. Jad w nim zawarty jest trujący dla zwierząt i człowieka.

Występowanie

Występuje w Środkowej i Zachodniej Europie oraz na Bałkanach . W Polsce w Karpatach i wschodnich Sudetach . Przeważnie powyżej 300 m n.p.m. Jego pionowy zasięg wynosi 1700 m n.p.m. W Tatrach występuje np. w niektórych stawach na Dolinie Gąsienicowej . Na obszarze swojego występowania jest dość pospolity.

Biotop

Jest silnie związany ze środowiskiem wodnym. Spotkać go można nie tylko w dużych stawach i jeziorach, ale również w bardzo małych, okresowo wysychających kałużach pochodzących z deszczu i koleinach polnych dróg. Nie gardzi także silnie zanieczyszczonymi stawami, rowami, w których płyną ścieki z gospodarstw domowych i gnojówka. Całe niemal aktywne życie spędza w różnego rodzaju zbiornikach wody stojącej. Na lądzie spotkać go można jedynie w czasie deszczu, gdy odbywa wędrówki w poszukiwaniu zbiornika wodnego.

Tryb życia

Jest gatunkiem ciepłolubnym. Zarówno w czasie godów , jak i poza nimi, jest aktywny przez całą dobę. Żywi się stawonogami wodnymi i lądowymi. Czasami zdarza się, że napotkany na lądzie i wystraszony kumak wygina pałąkowato grzbiet, unosi kończyny tylne a przednimi zakrywa oczy prezentując odstraszające ubarwienie na ich spodniej stronie. Ten specyficzny rodzaj zachowania nosi nazwę odruchu kumaka (refleksu kumaka). Dla wielu drapieżników jest to sygnał jadowitości i dają kumakowi spokój. Jesienią, we wrześniu lub październiku, opuszcza zbiorniki wodne, wychodzi na ląd, zagrzebuje się w różnego rodzaju kryjówkach ziemnych i zapada w sen zimowy .

Gody

Dymorfizm płciowy słabo wykształcony. Samca można odróżnić zewnętrznie od samicy tylko w okresie godowym. Posiada on wtedy modzele godowe, ma większe brodawki skórne i lepiej rozwinięte błony pławne. Nie posiada jednak rezonatorów i dlatego jego głos w czasie godów nie jest tak silny, jak u kumaka nizinnego . Po spotkaniu samicy obejmuje ją bardzo silnym uchwytem przednich kończyn, co nosi nazwę ampleksus . Ponieważ jest to odruch bezwarunkowy , będący reakcją na podrażnienie skóry brzucha, zdarza się widzieć samce kumaka w ampleksusie nie tylko z samicami własnego gatunku, ale i innych gatunków, lub nawet z przedmiotami. Normalnie ampleksus trwa aż do złożenia jaj przez samicę. Zapłodnienie jest zewnętrzne – podczas składania przez samicę jaj, samiec wypuszcza do wody plemniki. Okres godowy trwa dość długo, bo ok. 5 miesięcy.

Rozród

Jest w dużym stopniu uzależniony od temperatury i opadów. Samica nie składa jaj jednorazowo, lecz w partiach, głównie podczas deszczu i to tylko wtedy, gdy temperatura wody wynosi co najmniej kilkanaście stopni Celsjusza. Z tego powodu składa jaja później, niż inne nasze płazy (zwykle dopiero w maju). W jednej partii jest od 2 do 80 jaj, przyklejonych do roślinności wodnej. kijanki wylęgają się z jaj po ok. 10 – 12 dniach. Pływają w wodzie za pomocą ogona wyposażonego w płetwę ogonową. Oddychają początkowo skrzelami zewnętrznymi , które w późniejszym rozwoju przekształcają się w skrzela wewnętrzne. W miarę rozwoju nie tylko powiększa się wielkość kijanki, ale i różnicuje się budowa jej ciała, wyrastają jej kończyny przednie i tylne. Na pewien czas przed przeobrażeniem kijanka przestaje rosnąć. Przeobrażenie w postać dorosłą następuje zwykle od lipca do września (zależnie od warunków, szczególnie temperatury wody i zasobności pokarmu). Kijanki pochodzące z jaj złożonych późno, które do października nie zdążyły się jeszcze przeobrazić, przeważnie giną.

Ochrona

W Polsce podlega ścisłej ochronie .

Zobacz też

• fauna Polski
• kumak nizinny

Przypisy

Bibliografia