Mariusz Zaruski
Mariusz ZaruskiMariusz Zaruski (ur.
31 stycznia
1867
w
Dumanowie
, zm.
8 kwietnia
1941
w
Chersoniu
) – pionier polskiego
żeglarstwa
i wychowania morskiego,
generał brygady
Wojska Polskiego
,
taternik
. Postać wszechstronna – fotografik, malarz, poeta i
prozaik
.
Marynarz
, żeglarz i podróżnik. Konspirator,
zesłaniec
,
legionista
,
ułan
, wreszcie
generał Wojska Polskiego
i
adiutant
prezydenta RP
. Taternik,
grotołaz
, ratownik, instruktor i popularyzator
narciarstwa
i turystyki górskiej. Założyciel
Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego
.
Instruktor harcerski
ZHP
i wychowawca młodzieży. Przez całe życie poświęcał się intensywnej działalności państwowej i społecznej. Również przez całe życie intensywnie ćwiczył, zachowując wysportowaną sylwetkę do późnej starości. Życiorys Dzieciństwo i młodośćUrodził się w
Dumanowie
k.
Kamieńca Podolskiego
na
Podolu
. Naukę rozpoczął w prywatnej szkole powszechnej w
Mohylewie Podolskim
. Dzięki wychowaniu wyniesionemu z domu oparł się rusyfikacji. Edukację kontynuował w gimnazjum rosyjskim w Kamieńcu Podolskim, gdzie trafił pod opiekę stryja, z którym brał udział w działalności konspiracyjnej. W
1885
roku, po zdaniu matury wyjechał na studia
matematyczno
-
fizyczne
do Uniwersytetu w
Odessie
. W czasie studiów zetknął się po raz pierwszy z morzem. Codziennie obserwował morze i utrwalał je na płótnie. Udane próby malarskie zachęciły go, aby wstąpić do Szkoły Sztuk Pięknych. W czasie wakacji jako
wolontariusz
zaciągał się na różne statki i odbywał egzotyczne podróże na
Daleki Wschód
,
Syberię
, do
Chin
,
Japonii
,
Indii
,
Egiptu
i
Syrii
. Zesłanie i powrót do PolskiZa działalność patriotyczną został zesłany w
1894
roku do
Archangielska
, gdzie ukończył Szkołę Morską z tytułem Szturmana Żeglugi Wielkiej. Pod słowem honoru dostał pozwolenie na odbywanie podróży. W pierwszym rejsie na żaglowcu "Derżawa" popłynął przez
Ocean Lodowaty
do
Norwegii
z ładunkiem drewna i futer. Pływał po morzach arktycznych jako kapitan na statku "Nadieżda". Po odbyciu kary zsyłki powrócił na dwa lata do Odessy, gdzie ożenił się z Izabelą Kietlińską. Następnie pojechał do
Krakowa
(
1901
-
1906
), gdzie ukończył malarstwo na
Akademii Sztuk Pięknych
. Z powodu złego stanu zdrowia żony przeniósł się (
1907
) do
Zakopanego
. Na wytyczaniu szlaków w
Tatrach
, szkoleniu przewodników i pracy w
TOPR
(inicjator i pierwszy naczelnik dzisiejszego
GOPR
) zastała go
I wojna światowa
. Był już wtedy znanym działaczem i publicystą, który doprowadził do tego, że zimowe Zakopane pod względem liczby turystów dorównywało letniemu. W
1907
na nartach zdobył
Kozi Wierch
, a w
1911
Kościelec
. Legiony PolskieDo
Legionów
wstąpił pociągając swoim przykładem wiele osób, w tym górali z TOPR, którzy przyzwyczaili się widzieć w nim swojego przewodnika. Zaruskiemu powierzono zadanie sformowania
11. Pułku Ułanów
i objęcia nad nim dowództwa. Odznaczony
Virtuti Militari
V klasy (podczas walk o Wilno wsławił się brawurowo dokonanym atakiem na dworzec kolejowy) oraz kilkakrotnie
Krzyżem Walecznych
, karierę wojskową skończył jako
generał brygady
i adiutant prezydenta
Stanisława Wojciechowskiego
. W stan spoczynku przeszedł przed
przewrotem majowym
w
1926
roku. Dalsza działalnośćNa emeryturze poświęcił się całkowicie działalności propagandowej i organizacyjnej na rzecz zrozumienia przez Polaków wartości morza w aspekcie gospodarczym i moralno-politycznym. Propagował sport
żeglarski
i modę wśród elit gospodarczych i politycznych na
jachting
morski. Dążył do realizowania praktycznego morskiego wychowania młodego pokolenia. Wraz z
Antonim Aleksandrowiczem
zorganizował
Yacht Klub Polski
i wpłynął na zaopatrzenie go w pierwszy w kraju pełnomorski jacht, nazwany "Witeź". Był też pierwszym komandorem YKP. Z jego też inicjatywy powstała
Liga Morska i Rzeczna
(później
Liga Morska i Kolonialna
). Był faktycznym twórcą Komitetu Floty Narodowej (będącego do tej pory tylko niezrealizowaną, zapomnianą uchwałą sejmową), z którego składek kupiono m.in. żaglowiec "
Dar Pomorza
". Był projektodawcą Inspektoratu Wychowania Morskiego Młodzieży. Zorganizował Morską Komisję Terminologiczną z udziałem przedstawicieli
Akademii Umiejętności
,
Marynarki
i Uniwersytetów, która opracowała i wydała drukiem sześć zeszytów Słownika Morskiego polsko-angielsko-francusko-niemiecko-rosyjskiego. W przedwojennej Polsce jednym z najaktywniejszych nurtów żeglarskich było
harcerstwo
. W
1929
po raz pierwszy spotkał na kursie żeglarskim w
Jastarni
, na którym był głównym wykładowcą, grupę harcerzy. Odtąd jego losy bardzo silnie związały się z harcerstwem. Zaruski znany był z powiedzenia, że "W twardym trudzie żeglarskim hartują się charaktery". Realizując tę myśl objął w
1935
funkcję
kapitana
na
szkunerze
, który pierwotnie nazwano "Harcerz", a który na życzenie generała przemianowano na "
Zawisza Czarny
". W tym czasie Zaruski zwyciężył w wyborach na prezesa
Polskiego Związku Żeglarskiego
, co stało się znaczącą cezurą w rozwoju polskiego żeglarstwa – zintegrowany został wielonurtowy ruch żeglarstwa harcerskiego, akademickiego i klubowego, z ukierunkowaniem na żeglarstwo masowe, a szczególnie morskie. Ostatnie zdjęcie gen. Mariusza Zaruskiego z więzienia NKWD Na jachcie
"Zawisza"
Zaruski był już otaczany tak wielkim szacunkiem, że pomimo jego nalegań aby tytułować go kapitanem, młodzież powszechnie zwracała się do niego "Panie Generale". W latach trzydziestych sumiasty generał był czołową postacią w polskim żeglarstwie, zaczynem wielu inicjatyw i niekwestionowanym
autorytetem
. Ostatni rejs na "Zawiszy Czarnym" Zaruski kończył w
1939
roku. Generał świadomie zwlekał z wyruszeniem w przygotowany na sierpień 1939 kolejny rejs. Wierny swym zasadom, postanowił nie opuszczać ojczyzny w potrzebie, choć mógł uratować i siebie, i załogę, i statek. Został aresztowany we
Lwowie
przez
NKWD
. Zapadł na
cholerę
i zmarł w
1941
, z dala od kraju, w więzieniu
NKWD
w miejscowości
Chersoń
. Jesienią
1997
z inicjatywy
Związku Harcerstwa Polskiego
urnę z ziemią z grobu gen. Zaruskiego sprowadzono do Polski i złożono na
Starym Cmentarzu w Zakopanem
. Także w 1997 r. pośmiertnie odznaczono go Krzyżem Wielkim
Orderu Odrodzenia Polski
. RodzinaSeweryn – ojciec, Eufrozyna Iwanicka – matka, Stanisław – starszy brat, Bolesław – młodszy brat. Żonaty był z Izabelą Kietlińską (siostrą
Kazimierza Kietlińskiego
), która przez cały okres małżeństwa wspierała jego działalność. SpuściznaZaruski napisał szereg
wierszy
i
opowiadań
taternickich, zebranych w tomie "Na bezdrożach tatrzańskich" (
1923
), także opowiadania żeglarskie, np. "Wśród wichrów i fal" (
1935
), tłumaczył poezje. Wygłosił wiele odczytów, przeprowadzał pogadanki i publikował rozliczne artykuły. Napisał kilka podręczników żeglarskich oraz pierwszy w dziejach Polski (
1904
) podręcznik żeglugi morskiej. Był również wielkim miłośnikiem koni, którym poświęcił kilkadziesiąt wierszy. - Z Nadsona. Wybór poezij (przekład), Archangielsk 1897.
- Współczesna żegluga morska. Doki, budowa okrętów żaglowych i parowych, przybory żeglarskie, Warszawa 1904.
- Podręcznik narciarstwa według zasad alpejskiej szkoły jazdy na nartach, (współautor Henryk Borkowski), Kraków 1908.
- O zachowaniu się na wycieczkach zimowych w Tatry, nakładem Sekcji narciarskiej Towarzystwa Tatrzańskiego, Zakopane 1912.
- Zarys rozwoju narciarstwa i zimowej turystyki polskiej w Tatrach, nakładem Towarzystwa Tatrzańskiego, Kraków 1913.
- Orlą Percią w zimie, nakładem Towarzystwa Tatrzańskiego, Kraków 1913.
- Przewodnik po terenach narciarskich Zakopanego i Tatr Polskich, Nakładem Sekcji narciarskiej Towarzystwa Tatrzańskiego, Zakopane 1913.
- Nauka jazdy konnej, Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1919.
- Współczesna żegluga morska oraz słownik żeglarski, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1920.
- Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1922.
- Na bezdrożach tatrzańskich, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1923.
- Sonety morskie, Wydanie 2, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1925.
- Żaglowym yachtem przez Bałtyk, nakładem Yacht Klub Polski, Warszawa 1927.
- Na morzach dalekich, Wyd. M. Arcta, Warszawa 1925.
- Na pokładzie "Witezia", Wyd. Yacht Klub Polski, Warszawa 1927.
- Na jachcie "Witeź"", nakładem Instytutu Wyd. Ligii Morskiej i Rzecznej, Warszawa 1928.
- Na pokładzie "Iskry", Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1929.
- Moja czwarta podróż na "Witeziu", Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1930.
- Nawigacja. Krótki podręcznik do użytku na jachtach morskich, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1932.
- Prawa i obowiązki kapitanów i sterników jachtowych. Regulamin służby na jachtach. Alarmy, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1933.
- Zasadnicze komendy i rozkazy przy manewrowaniu na statkach żaglowych, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1933.
- Żaglowym jachtem przez Bałtyk, Wyd. Książnica-Atlas, Lwów, Warszawa 1933.
- Na skrzydłach jachtów, Wyd. Książnica-Atlas, Lwów, Warszawa 1933
- Tymczasowy regulamin służby na szkuner-jachcie szkolnym Z.H.P. "Zawisza Czarny", Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1935.
- "Wśród wichrów i fal", Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1935.
- Słownik morski polsko-angielsko-francusko-niemiecko-rosyjski. Z. 6, Praktyka morska (red. M. Zaruski), Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, Warszawa 1936.
- Z harcerzami na "Zawiszy Czarnym", Wyd. Książnica-Atlas, Lwów, Warszawa 1937.
- Mały kod do użytku jachtów i mniejszych statków. Według międzynarodowej księgi sygnałów. Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1938.
- Sonety morskie, Wydaw. Morskie, Gdańsk 1977.
- Na bezdrożach tatrzańskich : wycieczki, wrażenia i opisy, Wyd. LTW, Łomianki 2007.
MemoriaSTS Generał Zaruski – flagowy żaglowiec szkolny LOK w porcie w
Jastarni
Pomnik gen. Mariusza Zaruskiego  | Basen Jachtowy gdyńskiego portu | Basen Jachtowy gdyńskiego portu | Napis na pomniku | Napis na pomniku | Widok ogólny pomnika na tle portu | Widok ogólny pomnika na tle portu | Zbliżenie pomnika | Zbliżenie pomnika Obelisk ku czci Mariusza Zaruskiego w parku jego imienia w Łodzi Dom Turysty PTTK im. Mariusza Zaruskiego w Zakopanem - Imię "
Generał Zaruski
" nosi pływający po Bałtyku flagowy żaglowiec szkoleniowy
LOK
, drewniany
kecz
gaflowy
zbudowany w
1939
w
Szwecji
na planach szwedzkiego jachtu szkolnego "Kaparen". Jest to jedyny zrealizowany jacht z zamówienia dziesięciu jednostek tuż przed wojną w Szwecji przez
Ligę Morską i Kolonialną
z przeznaczeniem na masowe morskie wychowanie młodzieży. Inicjatorem zamówienia był Zaruski. Żaglowiec dotarł do Polski dopiero w styczniu
1946
. W czasie wojny służył przejściowo organizacji Svenska Segler Skolan i szwedzkiej marynarce wojennej.
- W
Gdyni
znajduje się Basen Jachtowy im. Zaruskiego, tamże jego pomnik.
- W
Łodzi
Park im. Zaruskiego
(na
Stokach
) z obeliskiem Generała z napisem: "W hołdzie Generałowi Mariuszowi Zaruskiemu ludzie morza i Tatr. Łódź, 1998 r." (w
2010
niewielką bezimienną uliczkę odchodzącą od tego parku nazwano także imieniem gen. Zaruskiego).
- W
Stargardzie Szczecińskim
znajduje się
Młodzieżowy Dom Kultury
noszący jego imię.
- Jego imię nosi ulica w bydgoskim Fordonie, Osiedlu Tatrzańskim.
- Liczne szkoły noszą imię gen. Mariusza Zaruskiego, m.in.
- Imię gen. Mariusza Zaruskiego noszą też liczne jednostki
organizacji harcerskich
, szczególnie o
specjalności wodnej i żeglarskiej
, np.
- Hufiec ZHP Kraków-Nowa Huta w
Krakowie
- Szczep 205 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych w
Warszawie
- 101 Elbląskiej Drużyny Harcerskiej "Szkwał" w
Elblągu
- 789 Gdańska Drużyna Harcerska "Dęby" w
Gdańsku
- 10 Harcerska Drużyna Żeglarska w
Katowicach
-
Szopienicach
- 46 Kielecka Drużyna Harcerzy w
Kielcach
- 307 Krakowska Drużyna Harcerska "Azymut" w Krakowie
- 86 Łódzka Wodna Drużyna Harcerska w
Łodzi
- 97 Łódzka Wodna Drużyna Harcerska w
Łodzi
- 4 Łódzka Drużyna Harcerska "Błyskawica" w
Łodzi
- 91 Poznańska Drużyna Harcerska w
Poznaniu
- 26 Wodna Drużyna Harcerska w
Starachowicach
- 165 Warszawska Żeglarska Drużyna Harcerska w Warszawie
- 69 Harcerska Drużyna Turystyczna w
Zawierciu
- 46 Wodna Drużyna Harcerska im. Mariusz Zaruskiego w
Żyrardowie
- Harcerski Klub Taternicki w Katowicach
- Szczep Szarej Siódemki z Krakowa (ZHR)
- 249 Warszawska Drużyna Harcerzy "GROTA" z Warszawy (ZHR)
- 4 Szczep Harcerski "n.p.m." w Lublinie
- Samodzielny Harcerski Szczep Motorowodny "Gryf" w
Montrealu
- 4 Drużyna Starszoharcerska "WĘDROWCY" im. Gen.Mariusza Zaruskiego w Wilczynie (Hufiec Konin)
- 5 Szczep Wodnych Drużyn Harcerskich i Zuchowych "Przylądek Dobrej Nadziei" im gen. Mariusza Zaruskiego w Legionowie
- oraz inne organizacje, np.
12 stycznia
2007
roku
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
podjął uchwałę, w której stwierdził, że gen. Mariusz Zaruski dobrze zasłużył się Polsce. OdznaczeniaOdznaczony był m.in. Przypisy Bibliografia-
N. Drucka
,
1979
Kurs na słońce. Opowieść o generale Mariuszu Zaruskim, Horyzonty – powieść biograficzna dla młodzieży.
- H. Stępień,
1997
, Mariusz Zaruski. Opowieść biograficzna, GREG s.c., Warszawa, – biografia.
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Mariusz Zaruski":
1972
...
1977
...
Cesarze rzymscy
...
Adolf Hitler
...
1969
...
1983
...
Lista Przebojów Programu Trzeciego
...
Józef Kowalczyk
...
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność"
...
1979
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Mariusz Zaruski":
11 LISTOPADA (plansza 1)
...
119. Przemysł i budownictwo (plansza 11)
...
|