Mak polny
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Rząd :	jaskrowce
Rodzina :	makowate
Rodzaj :	mak
Gatunek :	mak polny
Nazwa systematyczna
Papaver rhoeas L. Sp.Pl.1:507 , 1753

Gatunek trujący

Gatunek leczniczy

Mak polny (Papaver rhoeas L.) – gatunek rośliny z rodziny makowatych (Papaveraceae Juss.). Występuje w Europie. Pochodzi prawdopodobnie ze strefy Morza Śródziemnego , w polskiej florze jest archeofitem . Rozpowszechniony na terenie całego kraju.

Morfologia

Łodyga

Pojedyncza lub słabo rozgałęziona, kanciasta. Cała szczeciniasto owłosiona. Dorasta do 90 cm wysokości.

Liście

Liście szarozielone, odziomkowe i dolne łodygowe – ogonkowe, pierzastodzielne, o odcinkach ostro ząbkowanych. Górne liście siedzące. Ułożone skrętolegle .

Kwiat

Torebka ("makówka")

Kwiaty

Osadzone pojedynczo na długich szypułkach, odstająco owłosionych, wyrastających z kątów liści. Kwiaty przed rozwinięciem zamknięte w dwudziałkowym kielichu, owłosionym, odpadającym. Korona czteropłatkowa, o średnicy do 10 cm^[2], płatki czerwone do purpurowych (bardzo rzadko różowe lub białe), zawsze z czarną plamą u nasady. Znamię słupka ma 5–18 promieni. Słupek otoczony bardzo licznymi, ciemnofioletowymi i niezgrubiałymi pręcikami . Pąki kwiatowe zwisają, natomiast kwiaty i makówka są wzniesione.

Owoc

Wielonasienna, jajowata torebka (zwana popularnie makówką), długości 1–2 cm. Jest naga, odwrotnie jajowata. Gdy dojrzeje pod jej tarczą pojawiają się otworki, przez które wysypują się bardzo liczne nasiona .

Biologia i ekologia

Rozwój

Roślina jednoroczna , kwitnie od maja do sierpnia^[2]. Nasiona w ziemi przez długi czas zachowują zdolność kiełkowania. Kiełkują w bardzo niskich temperaturach, nawet przy +1 °C, jesienią lub na wiosnę. Siewki jesienne przezimowują i wiosną wznawiają rozwój^[3].

Siedlisko

Roślina azotolubna . Rośnie na polach, w miejscach ruderalnych, na glebach gliniastych, madach rzecznych, także na glebach wapiennych. Występuje głównie na niżu, ale także na wyżynach aż po pogórze^[3].

Fitosocjologia

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu Centauretalia cyanii^[4].

Bioindykacja

Roślina ruderalna i chwast , głównie w uprawach zbóż ozimych i rzepaku , ale także jarych oraz okopowych i innych. Gatunek odporny na zanieczyszczenia atmosfery, szczególnie gazami samochodowymi^[3].

Cechy fitochemiczne

Roślina trująca . Cała roślina zawiera biały sok mleczny, w którego skład wchodzi lekko trujący alkaloid readyna i małe ilości papaweryny ^[2]. Płatki zawierają także antocyjan – mekocyjaninę oraz związki śluzowe.

Siedlisko

Zastosowanie

• Roślina lecznicza :
  • Surowiec zielarski : płatki maku polnego – Flos Rhoeados (Flos Papaveris rhoeados).
  • Działanie: w medycynie ludowej odwar stosuje się przy kaszlu i chrypce oraz biegunkach jako środek powlekający.
• Używany w kosmetyce, m.in. do produkcji płynu do intymnej pielęgnacji podczas menstruacji .
• Nasiona maku zmieszane ze zbożem zabarwiają mąkę na żółto i powodują jej szybkie psucie się.

Zmienność

Tworzy mieszańce z makiem wątpliwym ^[5].

Znaczenie w kulturze i symbolice

• W Wielkiej Brytanii i Kanadzie panuje zwyczaj noszenia w Dniu Pamięci sztucznych maków przypiętych do ubrania na znak pamięci żołnierzy poległych w wojnach. Maki te są sprzedawane przez Brytyjską Legię Królewską, a dochód przeznaczony jest na rzecz weteranów.
• Czerwone maki są symbolem krwi polskich żołnierzy poległych w bitwie pod Monte Cassino w pieśń wojskowej " Czerwone maki na Monte Cassino ".

Przypisy