Jan Maurycy Hauke h. Bosak , (ur. 26 października 1775 , Seifersdorf, Saksonia – zm. 29 listopada 1830 , Warszawa ) – hrabia , generał artylerii Wojska Polskiego Królestwa Polskiego .

Bosak, herb Hauków (odmiana hrabiowska)

Zarys biografii

Syn Fryderyka Karola Haukego i Salomei Schweppenhäuser. Ojciec Julii Hauke – morganatycznej żony księcia Aleksandra Heskiego, tym samym dziadek m.in.: Aleksandra Battenberga , księcia Bułgarii oraz Henryka Battenberga , pradziadek lorda Louisa Mountbattena , ostatniego wicekróla Indii i Wiktorii Eugenii Battenberg , królowej Hiszpanii , prapradziadek Filipa księcia Edynburga , męża królowej Elżbiety II , praprapradziadek króla Hiszpanii Juana Carlosa I .

Epitafium Hauków w kościele Kapucynów w Warszawie

W armii polskiej od 1790 w stopniu podporucznika – kształcił się w szkole artylerii w Warszawie . 15 marca 1791 awansował na porucznika , a 3 sierpnia 1794 r. – na kapitana . Uczestnik wojny z Rosją w 1792 r. oraz powstania kościuszkowskiego , w którym uczestniczył między innymi w obronie Warszawy. Po upadku insurekcji pozostawał poza wojskiem i pomagał ojcu jako nauczyciel geometrii w jego prywatnej szkole.

W 1798 r. Hauke wstąpił do Legionów Polskich we Włoszech i służył w artylerii. Walczył min. w obronie Mantui, gdzie dostał się do niewoli austriackiej. Potem służył w armii Księstwa Warszawskiego , m.in. krótko jako szef sztabu armii. Następnie pełnił funkcje: zastępcy dowódcy 3 legii (dywizji), dowódcy brygady w dywizji gen. Józefa Zajączka w kampanii 1809 r., komendanta Twierdzy Zamość w kampanii 1813 r., gdzie wsławił się długotrwałą i bohaterską obroną i uzyskał honorowe warunki kapitulacji. Awansował na stopień pułkownika 20 grudnia 1806 r. Generał brygady od 27 grudnia 1807 r., generał dywizji od 3 lutego 1813 – na stanowisku komendanta twierdzy Zamość.

Następnie Hauke służył w armii Królestwa Polskiego na stanowisku generalnego kwatermistrza (od 22 stycznia 1815 r.) Na tym stanowisku otrzymał 3 września 1826 awans do stopnia generała artylerii (generała broni) oraz, wraz z braćmi Ludwikiem Augustem (1779–1861) i Józefem (1790–1837) indygenat z herbem Bosak (w niebiesko-złotym polu złoty kroczący na prawo lew flamandzki z czarnym bosakiem w łapie). Od 1829 hrabia i senator Królestwa Polskiego. Awanse te były nagrodą za wierność i gorliwość w wykonywaniu rozkazów wlk. ks. Konstantego . W późniejszych latach również bracia uzyskali tytuły hrabiowskie.

Zdecydowany przeciwnik powstania listopadowego . Zginął 29 listopada 1830 z rąk powstańców (padł pod prawym lwem przed Pałacem Namiestnikowskim w Warszawie ) na oczach swojej żony (umarła rok później, w 1831) i młodszych dzieci, które zostały wzięte na pod prawną opiekę i wychowanie cara Mikołaja I . Hauke, jadąc na koniu obok powozu żony z mieszkania służbowego w Pałacu Saskim , napotkał koło Pałacu Namiestnikowskiego grupę podchorążych, idących ze strony ulicy Nowy Świat . Ujrzawszy go, powstańcy zawołali, "Generale, poprowadź nas!", ale Hauke zaczął wygłaszać mowę, w której nazwał ich przedsięwzięcie głupotą i wezwał ich do powrotu do koszar . Rozległy się wystrzały i Hauke padł martwy. Ze zwłok zdarto carskie ordery i odznaczenia, pozostawiono tylko polskie i francuskie. Przy oględzinach zwłok nailiczono 19 ran od kul.

Żoną generała była Zofia z Lafontaine'ów, córka głównego medyka armii Księstwa Warszawskiego, doktora Leopolda Lafontaine . Z synów Maurycego i Zofii trzej starsi wzięli udział w Powstaniu listopadowym,spośród nich Maurycy Leopold Józef, ur. 1814 , poległ 18 maja 1831 w bitwie pod Ostrołęką . Córki Maurycego Zofia, Emilia i Julia zostały damami dworu żony następnego cara Aleksandra II , Marii Aleksandrowny , księżniczki z Hesji-Darmstadt.

Gen. Hauke pochowany został wraz z żoną i braćmi (bratowe były protestantkami ) w kościele Kapucynów w Warszawie, potem, w 1841 , wraz z sześcioma innymi Polakami "wiernymi monarsze" na rozkaz cara Mikołaja I upamiętniony został na rozebranym w r. 1917 imponującym obelisku wzniesionym na Placu Saskim.

Potomstwo

Generałostwo Maurycy i Zofia Haukowie mieli jedenaścioro dzieci o imionach:

• Maurycy Napoleon ur. 1800 , zm. 1852 , porucznik artylerii wojsk polskich, powstaniec listopadowy, wyemigrował w 1851 do Ameryki , dalsze losy nieznane;
• Emilia i Leopold, bliźnięta , ( 1811 – 1812 );
• Władysław Leopold Maurycy ( 1812 – 1841 ), porucznik wojsk polskich, powstaniec listopadowy, kawaler Virtuti Militari , po upadku powstania urzędnik w Suwałkach ;
• Józef ( 1814 – 1831 ), zob. wyżej;
• Zofia Salomea Teresa ( 1816 – 1863 ), dama dworu cesarzowej Marii Aleksandrownej, pisarka , wyszła za kuzyna, generała carskiego Aleksandra Haukego ;
• Wincenty ( 1817 – 1863 ), oficer carskich kirasjerów , bliższe losy nieznane;
• Konstanty ( 1819 – 1840 ), oficer carskich huzarów , utonął w czasie manewrów pod Krasnymstawem ;
• Emilia Joanna Wiktoria ( 1821 – 1890 ), wyszła za barona Karola Augusta Stackelberga ( 1816 - 1887 ), miała dziewięcioro dzieci;
• Julia Teresa Salomea ( 1825 - 1895 ), protoplastka Battenbergów-Mountbattenów;
• Aleksander ( 1828 – 1829 ).

Odznaczenia

• Legia Honorowa ( 1805 );
• Order Virtuti Militari III.kl. ( 1808 );
• Order św. Stanisława 1.kl. ( 1814 );
• Order św. Anny l.kl. ( 1815 );
• Order św. Anny I.kl.z brylantami ( 1818 );
• Order św. Włodzimierza II.kl. ( 1819 );
• Order św. Aleksandra Newskiego ( 1820 );
• Order Orła Białego ( 1829 )

Zobacz też

• Hauke (ród)

Bibliografia

• Stanisław Łoza , Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie i okolicach, t. II, Warszawa 1934
• Polski Słownik Biograficzny , t. IX, Wrocław itd. 1960-61
• Pуccкий биoгpафичecкий cлoвapь, t. IV, Sankt Petersburg 1896- 1918
• Eugeniusz Szulc, Cmentarz ewangelicko-ausgsburski w Warszawie, Warszawa 1989