Małe Karpaty
Megaregion	Region Karpacki
Prowincja	Karpaty Zachodnie
Podprowincja	Centralne Karpaty Zachodnie
Makroregion	Małe Karpaty
Zajmowane jednostki administracyjne	Słowacja : - kraj bratysławski - kraj trnawski - kraj trenczyński

Widok na górę Záruby i sąsiednie szczyty

Hlbočiansky wodospad

Małe Karpaty ( 514.2 , słow. Malé Karpaty, węg. Kis-Kárpátok, niem. Kleine Karpaten) - pasmo górskie w zachodniej Słowacji . Stanowią najbardziej wysunięty na południowy zachód pasmo Centralnych Karpat Zachodnich .

Magistrala Štefánika w Małych Karpatach

Pasmo Małych Karpat ma długość około 100 km i szerokość około 15 km. Rozciąga się wzdłuż osi południowy zachód - północny wschód od okolic Bratysławy do okolic Nowego Miasta nad Wagiem . Oddziela Nizinę Zahorską na północnym zachodzie od Niziny Naddunajskiej na południowym wschodzie. Na południowym zachodzie graniczy z doliną Dunaju ( Bramą Hainburską ). Na północnym wschodzie obniżenie Pogórza Myjawskiego oddziela Małe Karpaty od Białych Karpat , a dolina Wagu - od Gór Inowieckich . Małe Karpaty są odwadniane przez wiele małych potoków i rzek, spływających do Dudváhu , Dunaju i Morawy .

Pod względem geologicznym pasmo Małych Karpat składa się z dwóch części, podzielonych linią Jablonica-Trstín mniej więcej w połowie długości pasma. Część północna składa się ze skał krystalicznych , południowa - z kredowych i neogenicznych skał osadowych . W części osadowej występują zjawiska krasowe (najbardziej znana jaskinia Driny koło Smolenic). Pierwotnie Małe Karpaty stanowiły płaskowyż, który w wyniku procesów erozyjnych został pocięty dolinami potoków. W efekcie wierzchołki gór są szerokie i płaskie. Małe Karpaty mają stosunkowo niewielkie wysokości bezwzględne (500-700 m n.p.m.), ale są wyniesione aż o 300-600 m ponad poziom otaczających je nizin. Kulminacje są równomiernie rozsiane na całej długości pasma. Na samym południowym krańcu, na brzegu Dunaju, leży szczyt Devínska Kobyla (514 m n.p.m.), kolejne to Veľky Javornik (594 m n.p.m.), Somár (650 m n.p.m.), Vysoká (754 m n.p.m.), Čertov kopec (752 m n.p.m.), Vápenná (748 m n.p.m.). Najwyższą kulminacją jest szczyt Záruby (768 m n.p.m.) w środkowej części pasma, niedaleko Smolenic.

Słowaccy geografowie zaliczają Małe Karpaty do łańcucha fatrzańsko-tatrzańskiego (Fatransko-Tatranská oblasť), przy czym za część Małych Karpat uważają również Wzgórza Hainburskie po południowej stronie Dunaju. Pasmo Małych Karpat dzielą (z południa na północ) na:

• Karpaty Devińskie (Devínske Karpaty, w granicach Bratysławy),
• Karpaty Pezińskie (Pezinské Karpaty, od Bratysławy do wsi Buková),
• Karpaty Brezowskie (Brezovské Karpaty, od Bukovej do wsi Prašník),
• Karpaty Czachtickie (Čachtické Karpaty, od Prašníka do Nowego Miasta nad Wagiem ).

Klimat Małych Karpat jest umiarkowany, z przeciętną ilością opadów. Gleby są przeważnie brunatne . Małe Karpaty są w większości porośnięte lasami liściastymi - w niższych partiach dębowymi , w wyższych - bukowymi . Na południowych stokach prowadzi się winnice ( Rača , Pezinok , Modra ) i sady. Przyrodę Małych Karpat od 1976 chroni rezerwat o powierzchni 65.504 ha. Koło miasta Sväty Jur leży rezerwat Šúr o powierzchni 370 ha, chroniący największą w Europie Środkowej pozostałość dziewiczej puszczy. Rezerwat Devínska Kobyla chroni stanowisko roślinności stepowej, a rezerwat Sandberg - nagromadzenie skamielin z okresu, gdy te tereny stanowiły dno morskie.

Małe Karpaty są regionem wypoczynkowym, turystycznym i sportowym, głównie dla mieszkańców Bratysławy i przedmieść. Uprawia się tu narciarstwo (ośrodki Piesok, Pezinská Baba, Brezová pod Bradlom). Szlaki turystyczne są liczne i malownicze. Najdłuższy z nich, czerwony, o długości 80 km, jest zwany Štefánikovą magistralą. Zaczyna się w Bratysławie na wzgórzu Kamzík ze znaną wieżą telewizyjną, po czym biegnie na północ głównym grzbietem pasma przez całą jego długość. Kończy się na górze Bradlo , na której stoi monumentalny pomnik gen. Štefánika dłuta Dušana Jurkoviča , zbudowany w latach 1927 - 1928 . Północne stoki obfitują w średniowieczne zamki i ich ruiny, z których najsłynniejsze znajdują się w granicach Bratysławy - ruiny zamku w Devínie i zamek w Bratysławie.

Małe Karpaty należą do regionu etnograficznego Záhorie , charakteryzującego się rozwiniętą kulturą i sztuką ludową.

Źródła

• Antoni Wrzosek Czechosłowacja, w: Antoni Wrzosek (red.) Geografia Powszechna. Tom III. Europa (bez ZSRR), PWN Warszawa 1965
• Henryk Górski, Wanda Jędrzejewska (red.) Atlas geograficzny, wyd. XIV, PPWK Warszawa 1979
• Krystyna Jawecka (red.) Mapa przeglądowa Europy. Czechosłowacja. Skala 1:1 000 000, PPWK Warszawa-Wrocław 1983
• Jerzy Kondracki Karpaty, wydanie drugie poprawione, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1989,
• Rudolf Buday, Juraj Kordováner, Zdeněk Šír (red.) Malé Karpaty. Záruby. Turistická mapa. 1:50.000, 1. vydanie, Vojenský kartografický ústav š.p., Harmanec 1995,
• Rudolf Buday, Katarína Mozolová, Zdeněk Šír (red.) Trnavská pahorkatina. Senec. Turistická mapa. 1:50.000, 1. vydanie, Vojenský kartografický ústav š.p., Harmanec 1997,
• Mária Fábryová, Juraj Kordováner, Zdeněk Šír (red.) Malé Karpaty. Bratislava. Turistická mapa. 1:50.000, 4. vydanie, VKÚ a.s., Harmanec 2006,

Linki zewnętrzne

• Mapa i kilka adresów