Mikroskop ( gr . μικρός mikros - "mały" i σκοπέω skopeo - "patrzę, obserwuję") – urządzenie służące do obserwacji małych obiektów, zwykle niewidocznych gołym okiem . Mikroskop pozwala spojrzeć w głąb mikroświata.

Budowa mikroskopu: 1. Okular; 2. Rewolwer; 3. Obiektyw; 4. Śruba makrometryczna; 5. Śruba mikrometryczna; 6. Stolik; 7. Źródło światła; 8. Kondensor; 9. Statyw

Pierwsze mikroskopy były mikroskopami optycznymi , w których do oświetlania obserwowanych obiektów wykorzystywano światło dzienne. Za twórców tego rodzaju mikroskopów uważa się Holendrów , Zachariasza Janssena i jego ojca Hansa. Pierwsze konstrukcje wykonali oni około roku 1590 . Ze względu na słabe powiększenie (10 razy) mikroskopy nie zdobyły wtedy uznania jako narzędzie badawcze.

Mikroskop jest zbudowany z:

• okularu , który służy do powiększenia obrazu tworzonego przez obiektyw mikroskopu,
• tubusa , który służy do formowania powiększonego obrazu pośredniego,
• śruby makrometrycznej, która służy do wstępnej regulacji odległości,
• śruby mikrometrycznej, która służy do ustalenia ostrości,
• rewolweru , który umożliwia prostą zmianę obiektywu,
• obiektywów , które zbierają światło wychodzące z przedmiotu i tworzą jego powiększony obraz pośredni,
• kondensora , który koncentruje światło formując z niego stożek,
• lusterka, które służy do naświetlania badanego obiektu;

Mikroskop Carl Zeiss ( 1879 )

Przełomu dokonał wynalazca i przedsiębiorca Antonie van Leeuwenhoek , który udoskonalił konstrukcję mikroskopu, a następnie rozwinął produkcję tych urządzeń w XVII wieku . Leeuwenhoek jako pierwszy obserwował żywe komórki – plemniki , pierwotniaki , erytrocyty itp. Wykorzystanie mikroskopu przyczyniło się do ogromnego postępu w biologii. Naukowcy mogli badać, co dzieje się we wnętrzu żywych organizmów. Powstały nowe dziedziny nauki, cytologia oraz mikrobiologia . Dzięki wykorzystaniu mikroskopu możliwy był ogromny postęp w leczeniu chorób zakaźnych. W roku 1882 Robert Koch odkrył z pomocą mikroskopu bakterie gruźlicy .

Mikroskop wykorzystano do obserwacji podziału chromosomów w jądrze komórkowym . W roku 1910 Thomas Hunt Morgan udowodnił, że chromosomy są nośnikami genów dając początek genetyce . W technologii materiałowej mikroskopy wykorzystywano do obserwacji struktur metali albo innych materiałów. W ten sposób możliwe stało się opracowanie doskonalszych stopów metali wykorzystywanych w przemyśle.

Kolejnym przełomem stało się wykorzystanie w mikroskopie elektronów . W roku 1931 pierwszy mikroskop elektronowy skonstruowali Ernst Ruska i Maksem Knollem w Berlinie . Możliwa stała się obserwacja najmniejszych struktur organelli komórkowych. W technologii wykorzystanie mikroskopów elektronowych stało się podstawą rewolucji krzemowej . Bez technik sprawdzania jakości wykonywanych w półprzewodnikach struktur nie udałoby się dokonać tak ogromnego postępu w tej dziedzinie.

W roku 1982 mikroskopia uczyniła pierwszy krok w kierunku świata atomów . Pracujący w Zurychu naukowcy Gerd Binnig oraz Heinrich Rohrer skonstruowali mikroskop STM . Pozwolił on na obserwację struktur złożonych z pojedynczych atomów. Późniejsze prace doprowadziły do budowy szeregu odmian tego mikroskopu pozwalających na badanie różnych właściwości materii w skali nanometra . Niezwykłą cechą mikroskopu STM była jego zdolność nie tylko do obserwacji atomów, ale również manipulacji nimi – przekładania ich z miejsce na miejsce po jednym. Obecnie badacze przewidują, że postęp w mikroskopii pozwoli na zapoczątkowanie rozwoju nanotechnologii , która może znaleźć zastosowanie w prawie każdej dziedzinie życia.

Rodzaje mikroskopów

• mikroskop akustyczny
• mikroskop elektronowy
• mikroskop fluorescencyjny
• mikroskop holograficzny
• mikroskopy konfokalne
• mikroskop metalograficzny
• mikroskop operacyjny
• mikroskop optyczny (mikroskop świetlny)
• mikroskop polaryzacyjny
• mikroskop pomiarowy
• mikroskop porównawczy
• mikroskop sił atomowych
• mikroskop stereoskopowy
• mikroskop warsztatowy
• skaningowy mikroskop tunelowy