Minuskuła karolińska, zwana również karoliną — rodzaj bardzo wyraźnego średniowiecznego
pisma
wypracowany w
IX
w. przez kancelarię cesarską
Karola Wielkiego
we współpracy ze słynną
akwizgrańską
szkołą pałacową.
Na karolinie wzorowali się
XV
-wieczni twórcy
antykwy humanistycznej
, która z kolei stała się prototypem
kroju
łacińskiej
czcionki
drukarskiej, a w konsekwencji także dzisiejszych krojów pism powszechnie używanych do tekstów ciągłych (czasopisma, książki, korespondencja biurowa itp.).
Historia
Prace nad poprawieniem pisma były jednym z elementów reformy szkolnictwa, ta zaś fragmentem zakrojonych na szeroką skalę działań na rzecz podniesienia poziomu kultury, zwanych dziś
renesansem karolińskim
. Żywy udział w reformie szkolnictwa brały szkoły klasztorne z najsłynniejszą szkołą w opactwie św. Marcina w
Tours
.
Opatem
tego klasztoru w latach
796
-
804
był znany uczony
Alkuin
, przybyły z Anglii w końcu
VIII
w. wraz z wieloma innymi mnichami anglosaskimi i irlandzkimi.
Reforma pisma podjęta przez klasztory zachęcane przez samego cesarza, wyrosła z potrzeby i chęci posiadania estetycznych i łatwych w czytaniu świętych tekstów. Servatus Lupus, opat Ferrieres, przekonał cesarskiego kanclerza Eginharda, że również pisarze królewscy powinni używać antycznej
kapitały
i iroszkockiej
półuncjały
. W klasztorze św. Marcina powstały najpiękniejsze
kodeksy
epoki:
Ewangeliarz
Lothara, Biblia
Karola Łysego
, żywot Świętego Marcina dla
Quedlinburga
.
Tak ze współpracy Tours ze szkołą pałacową, z kontaktu klasycznej półuncjały insularnej z minuskulnym
kursywnym
pismem merowińskim, powstała okrągła
minuskuła
karolińska łącząca najlepsze cechy różnych rodzajów pism. Oprócz uncjalnych d, e, f, h, m., p, długiego s, krótkiego t, są tu minuskulne a, e, o, u, obok majuskulnego N i wziętych z kursywy zgrubień długich trzonków liter wysokich.
Minuskuła karolińska była pismem uniwersalnym: doskonale wyglądała w kodeksach, nadawała się również do dokumentów, choć tu wprowadzano ją znacznie wolniej. Ostatecznie jednak do
XI
w. karolina przyjęła się w kancelariach całej Europy zyskując jednocześnie specyficzną, bardzo bogatą ornamentykę. Z upodobaniem zdobiono zwłaszcza pionowe trzonki mocno wyciągniętych w górę liter wysokich. Szczególnie rozciągnięty był pierwszy wiersz dokumentu. Ta odmiana karoliny nosi nazwę scriptura longior.
Doskonałość pierwotnej formy minuskuły karolińskiej przejawiała się również w odporności na zmiany stylistyczne. Mijały dziesięciolecia a litery karoliny niemal się nie zmieniały, dlatego bardzo trudno określać chronologię dokumentów pisanych tym rodzajem pisma. Za sprawą minuskuły karolińskiej używanej w kancelariach wszystkich chrześcijańskich państw, możemy mówić o jednolitości graficznej Europy. Powtórnie podobną jednolitość uda się osiągnąć po następnych kilkuset latach, w czasach
renesansu
.
Zobacz też
Linki zewnętrzne