Gminy w Polsce ( Warmia i Mazury oraz Górny Śląsk ), w których co najmniej 1% mieszkańców określiło się w czasie spisu powszechnego z 2002 r. jako Niemcy

Mniejszość niemiecka jest największą liczebnie spośród ustawowo uznawanych mniejszości narodowych w Polsce ^[1].

Obecnie mniejszość niemiecka w RP to Polacy narodowości niemieckiej, którzy zadeklarowali swoją niemiecką narodowość w ramach spisów powszechnych organizowanych na terenie państwa polskiego. Ze względów historycznych i historyczno-geograficznych miejscem zamieszkania tej mniejszości są tereny położone głównie w pobliżu obecnych granic Polski i Niemiec oraz na terenach, które w czasach historycznych znajdowały się na pograniczu polsko-niemieckim. Z historycznego punktu widzenia na wzrost lub spadek obywateli państwa polskiego pochodzenia niemieckiego największy wpływ miały wypadki dziejowe związane z:

• powstanie państwa Zakonu Krzyżackiego na terenach Ziemi Dobrzyńskiej i Chełmińskiej a później opanowanie przez ten Zakon terenów Prusów i prowadzona przez Zakon polityka kolonizacji niemieckiej na całym obszarze nadbałtyckiem od Pomorza Gdańskiego aż do Królewca ;
• rozbiór i upadek państwa polskiego, germanizacja ludności polskiej pod zaborem niemieckim i masowe osadnictwo niemieckie na terenach zaboru pruskiego. Osadnictwo to przybrało rozmiary oficjalnej polityki kolonizacyjnej rządu pruskiego Otto von Bismarcka ;
• masowe wysiedlanie ludności niemieckiej przez cofające się jednostki armii niemieckiej i kontynuacja tego procesu przez Aliantów i władze PRL w latach 1945-1950^[2].

Inną jeszcze sytuację wytwarzały obszary Górnego Śląska i Pomorza szczecińskiego , których związki kulturalne, polityczne i ekonomiczne z państwami niemieckimi od czasów średniowiecznych po współczesne były bardzo silne i wytworzyły specyficzną sytuację narodowościowo-kulturową na tych ziemiach. Ale pojęcie mniejszości narodowych pojawiło się, jako przedmiot zainteresowania badaczy i polityków, dopiero po I wojnie światowej . Według spisu powszechnego z 1931 w Polsce zamieszkiwało wówczas ok. 35% obywateli narodowości innej niż polska. Mniejszość niemiecka szacowana była na 734 tys. i plasowało ja to w 5 pozycji stanu liczebnego mniejszości narodowych ^[3].

Obecnie na mniejszość niemiecką w Polsce składają się głównie mieszkańcy narodowości niemieckiej sprzed 1939 i ich potomkowie na tzw. Ziemiach Odzyskanych , którzy po odzyskaniu tych terenów przez państwo polskie zadeklarowali chęc pozostanie na tych ziemiach i uniknęli wysiedlenia po II wojnie światowej . Jest to głównie ludność małych miejscowości koło Opola , mająca od 1992 r. podwójne obywatelstwo^[].

Część mniejszości niemieckiej m.in. z przyczyn ekonomicznych emigrowała na stale do Niemiec przy różnych okazjach. Po upadku komunizmu i otwarciu granic w latach dziewięćdziesiątych ożywiły się kontakty mniejszości niemieckiej z Niemcami.

Dane statystyczne (2002)

Według wyników spisu powszechnego z 2002 roku narodowość niemiecką deklarowało 152 897 osób (0,4% mieszkańców Polski), spośród których 147 094 miało obywatelstwo polskie, co jest wg ustawy warunkiem koniecznym zaliczenia do niemieckiej mniejszości narodowej w Polsce. Najwięcej Niemców zamieszkuje w województwie opolskim – 106 855 osób (69,9% wszystkich zamieszkałych w Polsce Niemców) oraz w województwie śląskim – 31 882 osób (20,8% ogółu Niemców w Polsce), w pozostałych województwach mieszka ich łącznie 14 160 (9,3% ogółu Niemców w Polsce). Znaczący udział w ogóle mieszkańców Niemcy mają tylko w województwie opolskim – 10%. W pozostałych województwach stanowią niewielki odsetek mieszkańców: 0,67% w województwie śląskim, 0,32% w warmińsko-mazurskim i 0,1% w pomorskim . Najniższy odsetek (0,005%) Niemcy stanowią w  województwie lubelskim i świętokrzyskim .

Organizacja

Obecnie największym stowarzyszeniem mniejszości niemieckiej w Polsce jest Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców na Śląsku Opolskim (TSKN)^[4], zaś "jedyną organizacją Mniejszości Niemieckiej w Polsce, która nie jest finansowana przez rząd niemiecki"^[5], lecz przez 11 112 płacących składki członków i Departament Kultury Mniejszości Narodowych w Warszawie, jest Rada Niemców Górnośląskich z Siedzibą w Katowicach .

TSKN regularnie (od 1991 ) zgłasza swoich kandydatów w wyborach parlamentarnych z listy komitetu wyborczego " Mniejszość Niemiecka ". Komitet wyborczy mniejszości narodowej nie jest związany klauzulą zaporową 5% głosów w skali kraju, determinującą prawo do uczestniczenia w podziale mandatów w wyborach do Sejmu.

Mniejszość Niemiecka uzyskiwała:

• w 1991 – 7 mandatów poselskich (6 mandatów w okręgach wyborczych i 1 mandat z listy ogólnopolskiej przy 1,18% głosów, oraz 1 mandat senatorski ( Gerhard Bartodziej )
• w 1993 – 3 mandaty dla TSKN (i 0,44% głosów) i 1 mandat senatorski oraz 1 mandat poselski dla DFK
• w 1997 – 2 mandaty (16,96% głosów na Opolszczyźnie, 0,39% w skali kraju)
• w 2001 – 2 mandaty (13,62% głosów na Opolszczyźnie, 0,36% w skali kraju)
• w 2005 – 2 mandaty (12,92% głosów w województwie opolskim , 0,29% w skali kraju)
• w 2007 – 1 mandat (8,81% głosów w województwie opolskim, 0,20% w skali kraju)

Język niemiecki w gminach i dwujęzyczne nazwy miejscowości

Tablica z nazwą polską i niemiecką przed wjazdem do Leśnicy

Język niemiecki wprowadzono jako pomocniczy w 22 gminach województwa opolskiego (Biała, Bierawa, Chrząstowice, Dobrodzień, Dobrzeń Wielki, Głogówek, Izbicko, Jemielnica, Kolonowskie, Komprachcice, Lasowice Wielkie, Leśnica, Murów, Prószków, Radłów, Reńska Wieś, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Turawa, Ujazd, Walce, Zębowice).

W 23 gminach województwa opolskiego i śląskiego (m.in. Biała, Chrząstowice, Cisek, Dobrodzień, Izbicko, Jemielnica, Kolonowskie, Komprachcice, Leśnica, Murów, Radłów, Prószków, Strzeleczki, Tarnów Opolski, Ujazd, Walce, Zębowice) wprowadzono 273 dodatkowe niemieckie nazwy dla miast, wsi i ich części.

Przypisy