Principauté de Monaco Księstwo Monako
Flaga Monako Herb Monako Flaga Monako Herb Monako
Dewiza : ( łac. ) Deo Juvante (Z pomocą Boga)
Hymn : Hymne Monégasque ( posłuchaj )
Położenie Monako
Konstytucja	Konstytucja Monako
Język urzędowy	francuski
Język używany	monegaski
Stolica	Monako
Ustrój polityczny	monarchia konstytucyjna
Głowa państwa	książę Albert II
Szef rządu	minister Michel Roger
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	193. na świecie 1,95 km² 0%
Liczba ludności  ( 2008 )  • całkowita   •  gęstość zaludnienia	212. na świecie 32 796 [1] ▲ 16 818 osób/km²
PKB ( 2007 )  • całkowite   • na osobę	967 mln USD ▲ 70 670 USD ▲
Jednostka monetarna	1 euro = 100 eurocentów (EUR, €)
niepodległość	od 8 stycznia 1297
Strefa czasowa	UTC +1 – zima UTC +2 – lato
Kod ISO 3166	MC
Domena internetowa	.mc
Kod samochodowy	MC
Kod telefoniczny	+377
Mapa Monako
1  Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (Źródło:CIA) ( ang. )

Monako, Księstwo Monako ( fr. Monaco, Principauté de Monaco, monegaski (nie jest językiem urzędowym) Munegu, Principatu de Munegu) – niewielkie państwo-miasto położone w Europie Południowej nad Morzem Śródziemnym w obrębie Riwiery francuskiej. Po Watykanie jest to drugie najmniejsze pod względem powierzchni niezależne państwo świata.

Od 1865 jest w unii celnej z Francją , a od 1918 Francja uzyskała prawo do stacjonowania wojsk na terenie Monako i zatwierdzania zawieranych przez to państwo umów międzynarodowych^[1].

Podstawowe informacje

• Ważniejsze dzielnice: Monte Carlo , La Condamine
• Całkowita granica lądowa: 4,4 km
• Długość wybrzeża: 4,1 km
• Długość granic z sąsiadującymi państwami: Francja 4,4 km
• Najwyższy punkt: 163 m n.p.m. (zbocze wzgórza), najwyższy wierzchołek Mont Agel 140 m n.p.m.^[2]
• Najniższy punkt: Morze Śródziemne 0 m
• Język: francuski (w użyciu także włoski i monegaski )
• Waluta: 1 euro = 100 eurocentów
• Długość lini kolejowych: 2 km
• Długość dróg utwardzonych: 50 km

Historia

F. Grimaldi w przebraniu mnicha z mieczem pod habitem

Morze Śródziemne

• czasy starożytne – kolonia fenicka , grecka i terytorium rzymskie
• od X wieku – pod władzą Genui
• XII wiek – Monako przejściowo pod władaniem hrabiów Prowansji
• 1297 – uciekinier z Genui , François Grimaldi , w przebraniu mnicha wywodzi w pole strażników zamku, którzy wpuszczają go do środka; Grimaldi wyrżnąwszy w pień załogę odbiera Monako panującej w nim rodzinie genueńskiej.
• koniec XV wieku – niepodległość Monako uznają król Francji i papież.
• 1524 – 1641 – Monako jest protektoratem hiszpańskim .
• 1793 – w czasie rewolucji francuskiej Grimaldi zostają usunięci z tronu, a księstwo wcielone do Francji.
• 1814 – Monako odzyskuje byt państwowy, ale do 1860 pozostaje protektoratem Sardynii .
• 1861 – traktat z Francją przywraca księstwu pełną niepodległość.
• 1865 – unia celna z Francją
• 1911 – przyjęcie pierwszej konstytucji, wprowadzającej podział władzy między księciem a pochodzącą z wyborów Radą Narodową .
• 1918 – układ o stacjonowaniu wojsk francuskich i zatwierdzaniu przez Francję umów międzynarodowych zawieranych przez Monako.
• 1949 – umiera książę Ludwik II ; tron przejmuje jego wnuk, książę Rainier III .
• 1956 – książę poślubia gwiazdę Hollywood Grace Kelly , którą poznał rok wcześniej na festiwalu w Cannes .
• 1959 – monarcha zawiesza Radę Narodową z powodu sporu wokół budżetu.
• 1962 – przywrócenie parlamentu i wprowadzenie nowej, bardziej liberalnej konstytucji.
• 1963 – zawarcie konwencji finansowej z Francja w sprawie ceł i podatków.
• 1982 – księżna Grace ginie w wypadku samochodowym w Monte Carlo .
• 1993 – Monako dołącza do ONZ .
• 2002 – przyjęcie zmian w konstytucji, mających utrzymać ciągłość sukcesji nawet w razie bezpotomnej śmierci następcy tronu, księcia Alberta .
• 2004 – na głównym stadionie piłkarskim wybucha bomba, ale obywa się bez ofiar. Do dziś nie wyjaśniono przyczyn eksplozji.
• 2005 – Rainier III umiera, jego najstarszy syn wstępuje na tron jako Albert II .

Geografia

Monako jest drugim po Watykanie najmniejszym państwem świata. Monako to państwo-miasto w południowej Europie, nad Morzem Śródziemnym , na Wybrzeżu Lazurowym . Monako leży 18 km na wschód od francuskiej Nicei .

Monako graniczy jedynie z Francją, długość tej granicy wynosi 4,4 km. Monako położone jest nad brzegiem Morza Śródziemnego, długość jego wybrzeża wynosi 4,1 km.

Klimat

Monako jak i całe Lazurowe Wybrzeże leży w strefie klimatu podzwrotnikowego o łagodne śródziemnomorskiej odmianie. Zimy w księstwie są wilgotne i łagodne, zaś lata suche i ciepłe. Średnia temperatura zimą wynosi 8 °C, zaś latem od 23 do 26 °C. Średnia suma opadów wynosi od 600 do maksymalnie 800 mm, opady występują głównie jesienią i zimą. Latem deszcz nie pada w ogóle, a klimat kształtowany jest w głównej mierze przez masy powietrza zwrotnikowego.

Przyroda

Monako stanowi przykład państwa, którego całe terytorium pokrywa infrastruktura miejska. To oznacza, że naturalna roślinność praktycznie nie istnieje, zajmując jedynie niewielkie skrawki w postaci roślinność twardolistnej , która stanowiła naturalną formację roślinną tego regionu. Powszechnie występującym drzewostanem są posadzone przez człowieka palmowate . Fauna lądowa nie istnieje, jedynymi dziko żyjącymi gatunki są różne gatunki ptaków morskich.

Podział administracyjny

Monako stanowi administracyjnie jedność (nie występują żadne jednostki administracyjne). Jednak do lat 90. kraj dzielił się na 4 dystrykty : Monaco-Ville , Monte Carlo , La Condamine i Fontvieille . Obecnie są to tradycyjne dzielnice miasta Monako, nie posiadające jednak żadnego znaczenia administracyjnego. Obok tych czterech największych dzielnic istnieje kilka mniejszych: Moneghetti, Larvotto, Saint Roman, Ténao, Les Revoires, La Colle, Saint Michel. Granice pomiędzy tradycyjnymi dzielnicami nie są wyznaczone.

System polityczny

Księstwo Monako jest monarchią konstytucyjną . Stan taki rozpoczął się w 1911 roku, kiedy to przyjęto konstytucję tego państwa. Na jej mocy książę zachował pozycję głowy państwa, ale szereg uprawnień przeszło w ręce innych ciał i instytucji.

Książę

Książę jest samodzielnym władcą i głową państwa. Jak dotychczas, wszyscy książęta Monako pochodzili z dynastii Grimaldi. Od 2005 r. księciem jest Albert II .

Władza ustawodawcza dzielona jest pomiędzy księciem i Radą Narodową. Władca wnosi projekty ustaw, a Rada przyjmuje je lub odrzuca w drodze głosowania. Władza wykonawcza spoczywa niemal całkowicie w rękach księcia – Minister Stanu i Rada Rządowa są bezpośrednio odpowiedzialni przed księciem za kierunek podejmowanych działań. Również władza sądownicza jest częściowo zależna od księcia – sądy wydają wyroki w jego imieniu.

Rada Rządowa

Rada Rządowa jest ciałem wspierającym księcia Monako w rządzeniu. Składa się z sześciu członków. Przewodniczącym Rady jest Minister Stanu, posiadający podobną pozycję jak we Francji premier, będący tak naprawdę "pierwszym pomiędzy równymi" (primus inter pares). W skład rady wchodzi także czterech radców:

• ds. spraw wewnętrznych,
• ds. finansów i ekonomii,
• ds. wyposażenia, środowiska i planowania,
• ds. polityki społecznej i służby zdrowia,
• ds. polityki zagranicznej.

Rada Narodowa

Rada Narodowa jest parlamentem Księstwa Monako. Składa się z jednej izby ( unikameralizm ). W jej skład wchodzi 24 członków, wybieranych w wyborach powszechnych na kadencję trwającą 5 lat. Książę może rozwiązać parlament w każdym momencie, co implikuje nowe wybory, które muszą odbyć się w przeciągu 3 miesięcy.

Rada spotyka się co najmniej dwa razy na rok, w celu głosowania nad projektem budżetu i projektami aktów prawnych wniesionymi przez rząd księcia.

Partie polityczne

Partie polityczne w Księstwie Monako:

• Zgromadzenie dla Monako – Unia Narodowa i Demokratyczna (Union nationale et démocratique),
• Unia dla Monako (Union pour Monaco), która jest koalicją ugrupowań:
  • Unia dla Księstwa (Union pour la Principauté),
  • Narodowa Unia dla Przyszłości Monako (Union nationale pour l'Avenir de Monaco),
  • Promocja Rodziny Monakijskiej (Promotion de la famille monégasque).

Rada Koronna

Ciało administracyjne składające się z 7 członków, zbierające się przynajmniej dwa razy do roku w celu doradzania księciu przy podejmowaniu decyzji w ważnych wewnętrznych i międzynarodowych kwestiach. Książę powołuje przewodniczącego rady i trzech innych członków, pozostała trójka wybierana jest przez monarchę spośród kandydatów wysuniętych przez Radę Narodową.

Książę musi skonsultować się z Radą Koronną przed podpisaniem umów międzynarodowych , rozwiązaniem Rady Narodowej, przyznaniem obywatelstwa i innymi ważnymi decyzjami.

Sądownictwo

Sądy w Monako obsadzane są przez księcia. Podobnie jest z Sądem Najwyższym (Tribunal Supreme), w którym sędziów mianuje monarcha, część spośród kandydatów przedstawionych mu przez Radę Narodową.

Państwo-miasto

Z powodu tego, iż Księstwo Monako jest jednocześnie państwem i miastem, równolegle z instytucjami państwowymi, funkcjonują instytucje miejskie, o podobnych kompetencjach i zakresie działań. Przykładem tutaj może być Rada Komunalna – ciało odpowiedzialne za administrowanie czterema dzielnicami miasta. Składa się z 15 członków, wybieranych w wyborach powszechnych na 4 lata i burmistrza, wybieranego przez tę piętnastkę. Rada zbiera się co 3 miesiące.

Polityka zagraniczna

Monako jako w pełni niepodległe oraz suwerenne państwo ma własną politykę zagraniczną. Jest mocno związane z Francją, z którą utrzymuje bliskie stosunki dyplomatyczne. Francja w 1919 roku wraz z podpisaniem traktatu wersalskiego zobowiązała się do obrony suwerenności Monako oraz ochrony kraju przed militarną agresją. W zamian za ochronę Monako miało zagwarantować Francji strefę wpływów. Traktat z Wersalu został zreformowany podczas spotkań obu krajów, w 1945 oraz 1963 roku.

W 2002 roku Monako podpisało z Francją nową umowę, która weszła w życie w 2005 roku. Umowa zawiera następujące gwarancje:

• Francja ma konsula generalnego, który będzie rezydował we francuskiej ambasadzie.
• Francja akceptuje warunki konstytucji Monako z 1962 roku, w którym jest potwierdzony zapis o linii sukcesyjnej w Księstwie Monako .

Monako jako kraj nie zrzeszony w Unii Europejskiej , lecz mający szczególne stosunki z Francją ma prawo do stowarzyszenia z krajami wchodzącymi w skład UE oraz ma możliwość wprowadzenia euro jako walutę narodową.

Monako jest pełnoprawnym członkiem ONZ , do której państwo wstąpiło w 1993 roku. 4 października 2004 roku dołączyło do Rady Europy . Monako jest również członkiem Interpolu oraz Międzynarodowej Organizacji Hydrograficznej , której siedziba znajduje się właśnie w Monako.

Monako ma 10 misji dyplomatycznych w Europie Zachodniej, ma stałego członka w Radzie Europy oraz ONZ. Państwo ma także 106 generalnych konsulatów w 45 państwach świata. 76 krajów ma swoje ambasady lub konsulaty na terenie Monako.

Demografia

18% (2003) ludności stanowią Monageskowie (elitarni obywatele księstwa), pozostali to imigranci, głównie z Francji (46,8%) i Włoch (16,5%). 100% ludności mieszka w bardzo gęsto zaludnionym mieście – ok. 16 923 mieszk. na km². Jest to największa gęstość zaludnienia w Europie i druga na świecie (po Makau ). W usługach pracuje 75% ludności zawodowo czynnej, w przemyśle – 25%. Część zatrudnionych dojeżdża do pracy z terytorium Francji.

Struktura etniczna

Wyznania religijne

Wyznania religijne w 2000 roku:^[4]

• katolicyzm – 83,34%
• protestantyzm – 4,08%
• judaizm – 1,7%
• islam – 0,5%
• prawosławie – 0,24%

Gospodarka

Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca Monako wynosi ok. 70 tysięcy USD rocznie. Podstawą gospodarki są usługi , zwłaszcza bankowość , turystyka i handel nieruchomościami .

Przemysł Monako opiera się na produkcji żywności, przyrządów precyzyjnych, wyrobów farmaceutycznych, sprzedaży znaczków pocztowych i turystyce. Port jachtowy i kasyno w Monte Carlo są słynne na całym świecie. Monte Carlo jest ponadto ośrodkiem badań oceanograficznych. Monako jest siedzibą wielu firm zagranicznych i banków (z uwagi na korzystne przepisy podatkowe). Istnieje tu rozbudowana sieć hoteli. W 2000 w hotelach Monako nocowało 240 tysięcy turystów zagranicznych. Znaczne dochody przynosi kasyno gry w Monte Carlo oraz emisja znaczków pocztowych i pamiątkarstwo. W dzielnicy Fontvieille znajdują się nowoczesne zakłady przemysłu precyzyjnego, chemicznego (w tym farmaceutycznego), odzieżowego i jubilerskiego, ponadto funkcjonuje lądowisko dla śmigłowców, nowoczesny stadion, przystań jachtowa . Energia elektryczna w całości importowana jest z Francji. Przez terytorium Monako przechodzą: linia kolejowa i autostrada Nicea – Genua . Transport wewnętrzny zapewniają samochody prywatne (676 samochodów osobowych na 1000 mieszkańców). Monako łączy unia celna z Francją, która pośredniczy w całości wymiany handlowej księstwa. Monako uczestniczy w Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej .

Galeria

Kasyno w Monte Carlo	Zdjęcie lotnicze Monako	"Żółta łódź podwodna" – batyskaf przed muzeum oceanograficznym w Monako	Port w Monako
Morze Śródziemne	Monte Carlo	Pałac księcia Monako	Widok na domy na stromym brzegu Monako

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Official Government Portal ( ang.  •  fr. )
• Prince’s Palace of Monaco ( ang.  •  fr. )
• Oficjalny portal turystyczny Monako
• Monako ( ang. )
• Monako w Onet Przewodnik
• Monako w przewodniku turystycznym Wikitravel