Mount Everest
Widok na Mount Everest z południowego zachodu Widok na Mount Everest z południowego zachodu
Położenie	Nepal   Nepal / Chiny
Pasmo	Himalaje
Wysokość	8850[1] m n.p.m.
Wybitność	8850 m
Pierwsze wejście	29 maja 1953 E. Hillary , T. Norgay
• zimowe	17 lutego 1980 L. Cichy , K. Wielicki
Mount Everest
27°59'17″N 86°55'31″E / 27.98806, 86.92528 Na mapach: 27°59'17″N 86°55'31″E / 27.98806, 86.92528

Mount Everest, Czomolungma, Qomolangma ( tyb. ཇོ་མོ་གླང་མ) lub Sagarmatha ( nepal. सगरमाथा) – najwyższy szczyt Ziemi (8850 m n.p.m. ^[1]), położony w Himalajach Wysokich (Centralnych) , na granicy Nepalu i Chin ( Tybetu ).

Jest zbudowany z granitów , gnejsów oraz z wapieni i łupków . Tworzy potężny masyw podcięty z trzech stron lodowcami (najdłuższe Khumbu i Rongbuk – ok. 17 km).

Przez miejscową ludność uważany za siedzibę bogów. Odkryty i po raz pierwszy zmierzony przez geodetów brytyjskich w połowie XIX wieku, po raz pierwszy zdobyty 29 maja 1953 roku.

Nazwa szczytu

Mount Everest do roku 1865 nosił nazwę Szczyt XV, nadaną przez Indyjską Służbę Topograficzną. W roku 1865 na cześć walijskiego geodety i kartografa sir George'a Everesta , który zainicjował prace nad mapą Indii , nadano szczytowi nazwę Mount Everest^[2].

Po tybetańsku nosi nazwę Czomolungma, czyli Bogini Matka Śniegu lub Bogini Matka Ziemia, po nepalsku Sagarmatha, czyli Czoło Nieba, zaś w języku chińskim 珠穆朗玛峰 Zhūmùlǎngmǎ Fēng. Często jest nazywany również Dachem Świata.

Wysokość szczytu

Mapa regionu Mount Everest

W 1849 dokonano pierwszego pomiaru przy pomocy teodolitu z odległości około 150 km od szczytu. Po dokonaniu obliczeń w 1852 stwierdzono, że Peak XV (jak wówczas określano szczyt) jest najwyższy z dotychczas zmierzonych. W 1856 Królewskie Towarzystwo Geograficzne ogłosiło, że Peak XV wznosi się na wysokość 29 002 stóp , czyli 8840 m n.p.m.

W 1955 dokonano ponownych pomiarów i ustalono wysokość na 8848 m n.p.m. Oficjalnie w nowych atlasach jest podawana wysokość 8850 m n.p.m. ogłoszona w 1988 r., która została ustalona przez pomiar satelitarny z użyciem systemu GPS , przez Bradforda Washburna, który wykorzystał do tego celu urządzenie GPS wniesione na szczyt przez amerykańską wyprawę wspinaczkową. Wynik ten jednak został zakwestionowany w 1992 r., kiedy niemiecka wyprawa wspinaczkowa umieściła na szczycie specjalny pryzmat służący do wykonania pomiaru laserowego, który dał wynik 8846 m n.p.m.

Pomiary dokonane przez Chińczyków w maju 2005 roku pozwoliły ustalić 9 października 2005 roku wysokość Mount Everestu na 8844,43^[1] (z dokładnością do 0,21 m) m n.p.m. Wynik ten jest zdaniem Chińczyków wolny od błędu związanego z obecnością pokrywy śnieżnej na wierzchołku i dotyczy czystej skały. Chińczycy oszacowali wysokość powierzchni skały na podstawie dość kontrowersyjnego pomiaru grubości warstwy lodowej występującej na szczycie góry. Warto jednak zauważyć, że skała pod lodem ulega stopniowemu ścieraniu – stąd wysokość powierzchni skały również może się zmieniać z czasem.

Nepalczycy nie uznawali chińskich pomiarów i ciągle podawali wartość 8848. W 2010 Chińczycy i Nepalczycy uzgodnili, że będą podawać w atlasach dwie wysokości: 8848 m n.p.m. z czapą lodową i 8844 m n.p.m. bez czapy^[3].

Historia podboju

Mount Everest widziany z Rombok Gompa w Tybecie

Ściana północna – widok z drogi do bazy

Jako początek długiej historii podboju Mount Everestu można przyjąć rok 1904 w którym sir Francis Younghusband otrzymuje od Dalajlamy zgodę na pierwszą brytyjską wyprawę w Himalaje . W 1913 John Noel w przebraniu mnicha buddyjskiego przemierza Tybet , badając możliwości dotarcia pod szczyt Everestu, zostaje jednak zdemaskowany i musi opuścić płaskowyż.

• W 1921 wyruszyła pierwsza wyprawa brytyjska w składzie: Charles Kenneth Howard-Bury (kierownik), George Leigh Mallory , Guy Henry Bullock, Alexander Wollaston, Harold Raeburn, Alexander Mitchell Kellas (umarł podczas wyprawy na atak serca ), Alexander Heron, Edward Wheeler, Henry T. Morshead. Wyprawa badała potencjalne drogi wejścia na szczyt, w jej trakcie zdobyto liczącą 6990 m n.p.m. Chang La
• 1922 – ruszyła druga wyprawa brytyjska w składzie: Charles Granville Bruce (kierownik), G. Mallory , George I. Finch, T.G. Longstaff, Strutt, Crawford, H.T. Morshead, Geoffrey Bruce, J.B. Noel, Wakefield, T.M. Somervell, Morris, E.F. Norton, Tedżbir Bura Gurkha, Dasno oraz dziewięciu lokalnych tragarzy-pomocników. Siedmiu Szerpów zginęło w lawinie . Osiągnięto wysokość 8326 m n.p.m.
• 1924 – trzecia wyprawa brytyjska – Charles Granville Bruce (kierownik), Edward Felix Norton, G.L. Mallory , H. Somervell, Odell, Andrew Comyn Irvine, Beetham, Hazard, G. Bruce, Narbu Jishee, Lhakpa Chedi, Hingston (lekarz), J. Noel (dokumentacja). Generał Charles Bruce zachorował na malarię – kierownictwo przejął E.F. Norton. Baza w dolinie Rongbuk. W ataku szczytowym zginęli George Mallory , Andrew Irvine oraz dwaj Szerpowie . Wyprawa dotarła najprawdopodobniej do wysokości około 8600 m
  • (W maju 1999 roku amerykański himalaista Conrad Anker odnalazł na wysokości 8230 m n.p.m. nieopodal szczytu ekwipunek i zwłoki George'a Mallory'ego . Nie znaleziono dowodów na potwierdzenie hipotezy, iż on i Irvine byli pierwszym zdobywcami i zginęli w zejściu ze szczytu)
• 1933 – kolejna wyprawa brytyjska – Hugh Ruttledge (kierownik), Wyn Harris, Wager, 12 tragarzy, Norton, Frank S. Smythe, Eric E. Shipton. Osiągnięto 8572 m
• 1935 – wyprawa brytyjska – Eric E. Shipton (kierownik)
• 1936 – wyprawa brytyjska – Hugh Ruttledge (kierownik)
• 1938 – wyprawa brytyjska – Harold W. Tilman (kierownik), osiągnięto wysokość 8326 m
• 1947 – Kanadyjczyk Earl L. Denman i dwóch Szerpów osiągnęli Chang La
• 1949 – Nepal otworzył granice dla zagranicznych wspinaczy
• 1950 – wyprawa brytyjsko-amerykańska pod kierownictwem Erica E. Shiptona pokonała Ice Fall (Lodospad Khumbu)
• 1951 – Duńczyk Klaus Bekker-Larsen i czterech Szerpów dotarli na Chang La
• 1952 – wyprawa szwajcarska – Edouard Wyss-Dunant (kierownik), Raymond Lambert i Szerpa Tenzing Norgay weszli na 8560 m
• 1952 – druga wyprawa szwajcarska – Gabriel Chevalley (kierownik), zginął Mingma Dorje. Osiągnięto 8100 m
• 1953 – wyprawa brytyjska prowadzona od strony Nepalu – John Hunt (kierownik), Nowozelandczyk Edmund Percival Hillary , Thomas Duncan Bourdillon, Charles R. Evans, Norgay Tenzing – Szerpa z Dardżylingu oraz 26 innych Szerpów. 29 maja 1953 Hillary i Tenzing stanęli na szczycie Everestu
• 1965 – Nawang Gombu, Szerpa, jako pierwszy wspinacz na świecie powtórnie zdobył szczyt Everestu (wejścia nr 11 i 17).
• maj 1975 – pierwsze wejścia kobiece – Junko Tabei z Japonii od południowego wschodu oraz Tybetanka Phantog od strony północnej
• 1978 – pierwsza Europejka na szczycie Everestu – Wanda Rutkiewicz
• 1980 – pierwsze zimowe wejście na szczyt Everestu (i pierwszy ośmiotysięcznik zdobyty zimą) – Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki , kierownik wyprawy: Andrzej Zawada
• 2005 – pierwsze lądowanie na wierzchołku Everestu helikopterem Eurocopter AS 350 B3 Didier Delsalle
• 2008 – na szczyt dotarł Bahadur Sherchan, zostając najstarszym z dotychczasowych zdobywców (wejścia dokonał w wieku 76 lat)^[4].

W latach 1953–1969 na szczycie stanęło 21 wspinaczy. W latach siedemdziesiątych – ponad osiemdziesięciu, w latach osiemdziesiątych – prawie dwustu, w ostatniej dekadzie ubiegłego wieku – niemal tysiąc.

Według danych ze stycznia 1997 w sumie 391 ekspedycji próbowało wejścia na szczyt. 167 z nich osiągnęło wierzchołek. Sukcesem wspinaczkowym zakończyło się 56% spośród 214 ekspedycji wyruszających od strony Nepalu oraz tylko 26% spośród 176 wypraw atakujących górę od strony Tybetu. Do stycznia 1997 wierzchołek zdobyło 676 osób, w tym czasie zginęło 148 wspinaczy, w tym 50 Nepalczyków. Do końca roku 2008 około 3600 wspinaczy stanęło na szczycie, liczba ofiar sięga 210.

Polskie wejścia

• Pierwszym Polakiem na szczycie Everestu była Wanda Rutkiewicz , zdobyła go jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na świecie 16 października 1978 roku.
• 17 lutego 1980 Polacy – Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki – członkowie ekspedycji pod kierownictwem Andrzeja Zawady dokonali pierwszego zimowego wejścia na szczyt. Na szczyt weszli też wiosną Andrzej Czok i Jerzy Kukuczka , wytyczając nową drogę południowym filarem.

• 1989 – Eugeniusz Chrobak , Andrzej Marciniak ,
• 1993 – Maciej Berbeka ,
• 1994 – Ryszard Pawłowski ,
• 1995 – ponownie Ryszard Pawłowski , Piotr Pustelnik ,
• 1999 – Jacek Masełko, Tadeusz Kudelski , Ryszard Pawłowski – trzecie wejście,
• 2000 – Anna Czerwińska ,
• 2005 – Marcin Miotk – pierwsze polskie wejście bez tlenu ,
• 2006 – Janusz Adamski, Tomasz Kobielski, Martyna Wojciechowska , Dariusz Załuski pod kierownictwem Bogusława Ogrodnika,
• 2007 – Marian Hudek , Roman Dzida , Robert Rozmus,
• 2008 – Sławomir Krok (22 maja 2008)^[5], Jarosław Hawrylewicz, Agnieszka Kiela-Pałys (23 maja 2008),
• 2009 – Anna Barańska – pierwsze polskie wejście kobiece od strony północnej^[6].
• 2010 – Małgorzata Pierz-Pękala, Daniel Mizera^[7]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Mount Everest historia i zdjęcia ( pol. )
• Everest News ( ang. )
• MountEverest.net by Climbers ( ang. )
• Krzysztof Wielicki tekst i zdjęcia ( pol. )
• Zdjęcia z Mount Everest na obiezyswiat.org ( pol. )
• Zdjęcia z trekingu w okolicy Everestu ( pol. )
• Zdjęcia z panoramy 360° wokół Mount Everestu ( ang. )