| Muzeum Polskie w Rapperswilu |
 | Zamek w Rapperswilu |
Zamek w Rapperswilu |
| Nazwa ojczysta | Das Polenmuseum Rapperswil |
| Nazwa angielska | The Polish Museum in Rapperswil |
| Data założenia | 23 października 1870 |
| Lokalizacja |
Szwajcaria
Rapperswil |
| Adres | Schloss Rapperswil
8640 Rapperswil |
|
Strona internetowa muzeum
|
Muzeum Polskie w Rapperswilu, polskie
muzeum
z siedzibą w
Rapperswilu
w
Szwajcarii
, założone
23 października
1870
jako Muzeum Narodowe Polskie przez
Władysława Platera
z inicjatywy
Agatona Gillera
w celu zabezpieczenia polskich zabytków historycznych i propagowania spraw polskich.
Muzeum mieści się w średniowiecznym zamku wydzierżawionym na 99 lat. Na przełomie
XIX
i
XX wieku
miało największą bibliotekę polską na emigracji (liczyła ok. 100 tys. druków), z bogatym zbiorem rękopisów (w tym archiwum
Wielkiej Emigracji
). W
1921
przeszło na własność Państwa Polskiego. W
1927
zbiory przejęło
Muzeum Narodowe
i
Biblioteka Narodowa
. Zbiory druków i rękopisów uległy zniszczeniu podczas
II wojny światowej
(spalone przez hitlerowców w pałacu Krasińskich po
powstaniu warszawskim
).
W
1975
muzeum zostało odtworzone.
Dzieje Muzeum
Muzeum Polskie w Rapperswilu mieszczące się w zamku z końca XIII wieku, wzniesionym na półwyspie nad
Jez. Zuryskim
, ma za sobą przeszło 130-letnią tradycję i obejmuje trzy okresy (1870-1927, 1936-1952 oraz od 1975 do chwili obecnej), w których muzeum działało w różnych formach, zależnych od sytuacji politycznej w Polsce.
Muzeum Narodowe Polskie (1870-1927)
W 1868 roku, w setną rocznicę
Konfederacji Barskiej
, w Rapperswilu nad brzegiem Jez. Zuryskiego wzniesiono staraniem
Władysława hr. Platera
pomnik zwany "kolumną wolności" albo "kolumną barską". W
1870
r. w rapperswilskim zamku Plater otworzył muzeum pamiątek historycznych i dzieł sztuki. Dzięki darom i legatom emigrantów przekazujących dzieła sztuki, pamiątki i militaria, archiwa i księgozbiory, skromna początkowo ekspozycja, szybko rozrosła się, zajmując z czasem cały zamek. Instytucja nosiła nazwę Muzeum Narodowego Polskiego. W
1895
w mauzoleum, w zamkowej wieży, umieszczono urnę z sercem
Tadeusza Kościuszki
. Po śmierci Platera muzeum pozostawało pod opieką wybitnych działaczy emigracyjnych i było miejscem ich dorocznych spotkań i obrad.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, zgodnie z testamentem Platera, zbiory muzeum przewieziono w
1927
r. specjalnym pociągiem do kraju. Oprócz urny z sercem Naczelnika eskortowanej przez szwajcarskich oficerów, w 13 wagonach pomieszczono ok. 3 tys. dzieł sztuki, 2 tys. pamiątek historycznych, 20 tys. sztychów, 9 tys. medali i monet, 92 tys. książek i 27 tys. manuskryptów. Znaczna część zbiorów rapperswilskich, w tym głównie archiwalia i biblioteka, uległa zniszczeniu w Warszawie w czasie II wojny światowej.
Muzeum Polski Współczesnej (1936-1951)
W roku
1936
w zamku rapperswilskim, z inicjatywy artystów grupy "Blok," zorganizowana została wystawa współczesnej sztuki polskiej. W następnych latach (pod protektoratem polskiego MSZ) powstała trwała ekspozycja obrazująca sztukę, życie i dorobek wolnej Polski, uzupełniana tematycznymi wystawami czasowymi. Nowo powstałe muzeum nazwano Muzeum Polski Współczesnej. Kustoszem została Halina Jastrzębowska-Kenarowa.
W roku
1940
w Szwajcarii zostało internowanych ok. 13 tys. żołnierzy polskich, walczących we Francji, głównie w ramach
2 Dywizji Strzelców Pieszych
. Muzeum przejęło wtedy również funkcję edukacyjną, organizując objazdową biblioteczkę dla żołnierzy. W Muzeum powstał specjalny dział poświęcony tym faktom.
Po roku
1945
Muzeum przeszło pod zarząd nowych, komunistycznych władz polskich, które zamierzały przekształcać je w placówkę propagandową. Władze miejskie Rapperswilu wypowiedziały umowę dzierżawną. W
1952
r. zbiory rapperswilskie wywieziono do Polski, a miejsce Muzeum Polski Współczesnej zajęło Szwajcarskie Towarzystwo Zamków (Der schweizerische Burgenverein), które w ramach przeprowadzonej restauracji zamku, usunęło prawie całkowicie polskie ślady z jego terenu.
W odpowiedzi na likwidację polskiego muzeum, w styczniu
1954
r. powstało polsko-szwajcarskie "Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Polskiego w Rapperswilu". Jego twórcami byli Szwajcarzy oraz polscy emigranci nie akceptujący władzy komunistycznej w Polsce. Dzięki zabiegom Towarzystwa w
1975
r. zostało otwarte na zamku na nowo obecne Muzeum Polskie w Rapperswilu.
Muzeum Polskie w Rapperswilu (od 1975)
Jego kustoszem został Janusz Morkowski. Wsparcia udzielili: od strony finansowej –
Julian Godlewski
z
Lugano
, a ze strony szwajcarskiej – radca kantonalny i miejski w Rapperswilu Hans Rathgeb (następnie prezes Tow. Przyjaciół Muzeum Polskiego).
Dla Polaków w kraju i na emigracji muzeum i organizowane w nim imprezy stał się wtedy symbolem żywej Polski niepodległej. W ciągu ćwierćwiecza odwiedziło je przeszło 300.000 gości. Niejednemu z nich muzeum zawdzięcza cenne dary.
Aktualnie zbiory muzeum prezentowane są w salach tematycznych obrazujących kolejno: związki polsko-szwajcarskie, historię polskich emigracji, działalność Polaków w Szwajcarii, sylwetki wielkich Polaków (
Kopernik
,
Chopin
,
Skłodowska
) i laureatów literackiej
nagrody Nobla
, walkę Polaków "Za wiarę i wolność" (w tym dzieje 2 Dywizji Strzelców Pieszych), sztukę polską: malarstwo, rzemiosło artystyczne (w tym sztukę sarmacką), świadectwa kultury żydowskiej w Polsce, sztukę religijną i ludową.
W ramach stałej ekspozycji można podziwiać m. in. dzieła
Chełmońskiego
,
Brandta
,
Wyczółkowskiego
,
Boznańskiej
, jak również ponad 100 miniatur
Wincentego Lesseura
, miniaturzysty pracującego na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i jego uczennicy Walerii hr. Tarnowskiej (darowane przez rodzinę hr.
Tarnowskich
z
Dzikowa
).
Eksponowane są także cenne starodruki pochodzące w znacznej części ze spuścizny po płk.
Romanie Umiastowskim
. Ciekawymi i cennymi są również zegarki z manufaktury
Patek Philippe
czy kolekcja tabakierek z motywami
ułanów
polskich z okresu wojen napoleońskich, a także kolekcja kilkunastu gemm z portretami polityków i żołnierzy z okresu powstania styczniowego, będąca niewielkim fragmentem wcześniejszego zbioru należącego do "platerowskiego" Narodowego Muzeum Polskiego.
Bardziej współczesne, ale nie mniej wartościowe są, zakupione przez Muzeum, świątki i całe sceny z bogatej kolekcji polskiej sztuki ludowej. Ta licząca prawie pół tysiąca rzeźb kolekcja, zawiera dzieła ponad 80 polskich twórców i jest swego rodzaju unikatem w polskich zbiorach etnograficznych.
Biblioteka i archiwum Muzeum Polskiego
W kamienicy "Burghof," przylegającej do zamkowego wzgórza, od 1987 mieszczą się biblioteka i archiwum Muzeum Polskiego. Profil księgozbioru jest dostosowany do tematyki ekspozycji muzealnej. Gromadzone są tu również starodruki i obszerny zbiór XVIII-wiecznych map. Archiwum gromadzi materiały dotyczące dziejów Polaków w Szwajcarii i na emigracji. W bibliotece prezentowane są również: archiwum i zbiór poloników Jadwigi i
Jana Nowak-Jeziorańskich
oraz kolekcja obrazów i księgozbiór – ofiarowane przez rodzinę Romerów z Cytowian.
Działalność Muzeum
Muzeum organizuje liczne wystawy okresowe, a także koncerty, odczyty, sympozja, konferencje naukowe – pełniąc w praktyce funkcję wszechstronnej instytucji propagującej wiedzę o Polsce i jej kulturze.
Muzeum powstało i prowadzi swą działalność dzięki wysiłkowi społecznemu wielu osób. Nie zatrudnia ono pracowników etatowych. Od roku 2005 funkcję kustosza pełni Anna Buchmann.
Od roku 1978 Muzeum jest wspomagane finansowo przez Polską Fundację Kulturalną "Libertas" w Rapperswilu.
Rapperswilskie Muzeum Polskie wraz ze swoją Biblioteką jest otwarte dla wszystkich interesujących się Polską, jej historią, kulturą i dniem dzisiejszym. W okresie od świąt Wielkanocy do końca października Muzeum jest czynne codziennie od godziny 13 do 17.
Film
W 2008 roku z inicjatywy Muzeum Historii Polski został zrealizowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego "Film "Serce Polski - Rapperswil" w reżyserii Bogdana Łoszewskiego.
Bibliotekarze
Bibliografia
-
Edward Chwalewik
, Zbiory polskie w ojczyźnie i na obczyźnie, t. 2, Warszawa 1927, s. 141-151.
- Janusz S. Morkowski, Polish Museum, Rapperswil: Guide through the Exposition (przewodnik po angielsku, po niemiecku i po polsku), Rapperswil, 1994, .
-
Gabriela Pauszer-Klonowska
, "W Rapperswilu śladami Żeromskiego i Prusa," Problemy: organ Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, rok XXV, nr 8 (281), 1969, ss. 466-70.
- Krystyna Tokarzówna i Stanisław Fita, Bolesław Prus, 1847-1912: Kalendarz życia i twórczości, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969.
Linki zewnętrzne
