Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Myszołów zwyczajny

Myszołów zwyczajny

Myszołów, myszołów zwyczajny (Buteo buteo) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych .

Spis treści

Występowanie

Zamieszkuje lasy strefy umiarkowanej Europy i Azji . Rozmieszczenie w zależności od podgatunku :

  • Buteo buteo buteo - Europa Środkowa i Wschodnia, w tym Polska
  • Buteo buteo japonicus - Azja Wschodnia, do Sachalinu i Japonii
  • Buteo buteo menetriesi - Kaukaz
  • myszołów wschodni (B. buteo vulpinus syn. B. vulpinus) - Europa Wschodnia i Azja . W Polsce dawniej sporadycznie gniazdował, obecnie zalatuje.
  • Buteo buteo bannermani - Afryka Zachodnia
  • Buteo buteo toyoshimai - wyspy Ogasawara ( Japonia )
  • Buteo buteo oshiroi - wyspy Daito (Japonia)
W Polsce średnio liczny ptak lęgowy, stosunkowo najbardziej rozpowszechniony spośród wszystkich ptaków drapieżnych, jednak lokalnie bywa nieliczny[3]. Gniazda może mieć u nas 40 000 par. Można go spotkać w całym kraju, również w górach. Przybywa do Polski też w czasie przelotów od lutego do marca i jesienią od września do listopada. Jest ptakiem częściowo wędrownym, niektóre osobniki pozostają na zimę w kraju, pozostałe we wrześniu odlatują do południowo-zachodniej Europy np. Francji.
Myszołowy z Puszczy Białowieskiej prowadzą dwa odmienne tryby życia. Jedne zakładają lęgi do kilkuset metrów od skraju puszczy polując na odsłoniętych łąkach i polach w okolicy. Łapią tam norniki, których sukces rozrodczy jest zmienny, co powoduje również znaczne wahania populacji ptaków. Gniazda budowane na brzegu kompleksów nie są zagrożone ze strony drapieżników i ptaki mogą bezpiecznie znosić jaja i wychowywać młode. Drugie ugrupowanie myszołowów związane jest z wnętrzem puszczy, gdzie gniazduje i poluje poniżej koron drzew oraz na dnia lasu. Ich dieta składa się tam z leśnymi gryzoni i ptaków, a liczebność potomstwa jest wysoka i stoi na stabilnym poziomie, pomimo znacznie częstszego plądrowania lęgów przez drapieżniki.

Charakterystyka

Forma przejściowa myszołowa zwyczajnego w locie

Cechy gatunku

Myszołów to najpospolitszy i najbardziej rozprzestrzeniony ptak szponiasty Europy. Samica nieco większa od samca, ale obie płci ubarwione jednakowo. Upierzenie jest na tyle zmienne, że trudno znaleźć dwa identycznie upierzone ptaki. W zależności od podgatunku i odmiany barwnej ( polimorfizm wewnątrz podgatunku o szerokiej skali form przejściowych) ubarwiony od jasnokremowego po ciemnobrunatny. Wydziela się jednak 2 skrajne formy barwne:

  • ciemnobrunatną,
  • jaśniejszą z ciemniejszym wierzchem ciała i białawym spodem z brązowymi plamami. U tych osobników na spodzie widoczne są blade poprzeczne prążki.

Często występuje szary nalot. Wierzch jest ciemniejszy. Dziób ciemny (popielaty) na końcu czarny o żółtej woskówce, krótka szyja, nogi żółte z upierzonym tylko w górnej części skokiem. Piwny kolor tęczówki. Na lotkach i sterówkach widać pręgi. Szerokie, zaokrąglone skrzydła trzyma w locie lekko uniesione na kształt litery V, a krótki ogon jest wachlarzowato rozłożony. W powietrzu może ruszać się dość ociężale, ale jednak potrafi sprawnie wykorzystywać prądy powietrza na szybowanie. Nadaje mu to zwartą sylwetkę. Wędruje indywidualnie lub w grupach liczących do 30 osobników.

Forma jasna myszołowa zwyczajnego

W porównaniu z myszołowem włochatym, zamieszkującym nieco inne tereny, lasotundrę i tundrę, który ma skoki upierzone po palce, myszołów zwyczajny skoki posiada nagie. Jest większy od wrony, gawrona lub kruka.

Wymiary średnie

  • Długość ciała ok. 53 cm
  • Rozpiętość skrzydeł ok. 125 cm
  • Masa ok. 0,7–1,3 kg

Biotop

Lotka dłoniowa i ramieniowa dorosłego ptaka

Otwarte tereny w pobliżu lasu lub z śródpolnymi zadrzewieniami, kępami i szpalerami drzew, gdzie gniazduje. Preferuje ich obrzeża lub kompleksy bardziej rozrzedzone. Miejscem polowań są głównie pola, łąki, stepy, bagna na nizinach i terenach górskich. Spotykany tez w wiejskich parkach. Pierwotnym siedliskiem myszołowa były położone wgłębi fragmenty obszarów leśnych, gdzie niektóre z nich również obecnie tam przebywają.

Okres lęgowy

Toki

Podczas łączenia się w pary wiosną ptaki wykonują imponujące loty na dużych wysokościach. W trakcie tego podniebnego krążenia co jakiś czas pikują pionowo na ziemię. W ten sposób wyznaczają obszar swego terytorium i przy okazji odstraszają inne myszołowy. Słychać jednocześnie ich żałosny daleko niosący się przeciągły głos, przypominający miauczenie, podobne do "hije -hije - hije (sójka potrafi go naśladować, więc może być źle interpretowany). Wyżej i dłużej odzywa się samica, krótszy i niższy jest głos samca. Rzadziej usłyszeć można słabe gek - gek- gek. W późniejszym okresie gniazdowania jastrzębie prowadzą już mniej rzucający się w oczy tryb życia, bardzie związany z kompleksami leśnymi. Są bowiem ptakami płochliwymi. Monogamiczne pary są sobie wierne przez długi czas, czasem nawet do końca życia.

Gniazdo

Świeżo opierzone młode zaraz po opuszczeniu gniazda

Znajduje się na skraju lasu lub w małej kępie drzew. Miejsca na lęg wybierane są w połowie kwietnia, a umieszczone na drzewie, w pobliżu pnia lub przy rozwidleniu gałęzi, najczęściej na dużej wysokości. Mają średnicę ok. 1 metra. Od spodu uwite z gałęzi i patyków, wewnątrz wysłane wrzosem , trawą lub sierścią zwierząt, niekiedy małymi, zielonymi gałązkami sosny lub świerku. Ma kolisty kształt. Gniazda są zwykle wykorzystywane przez kilka lat, co powoduje powstawanie rozbudowanych półmetrowych (pod względem wysokości) niedostępnych konstrukcji. Tylko wyjątkowo zakłada gniazdo na pojedynczych drzewach.

Jaja

W ciągu roku wyprowadza jeden lęg w kwietniu lub maju, składając 3 do 4 jaj białych mniej lub bardziej upstrzonych szarofioletowymi, żółtawymi, rdzawymi i ciemnobrązowymi plamami. Na wielkość lęgu oraz sukces lęgowy wpływa liczność populacji myszy polnych na danym terenie. Ptaki te wyprowadzają jeden lęg w ciąg roku.

Wysiadywanie i pisklęta

Jaja wysiadywane są przez okres około 30-35 dni przez obydwoje rodziców, którzy po wykluciu oboje karmią swe młode. Młode jako rzekome gniazdowniki są opierzone popielatym puchem. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 45-50 dniach. Gdy to się stanie obserwować można szybujące nad łąkami lub lasami rodziny myszołowów.
Najdłużej żyjący myszołów zwyczajny, którego wiek oznaczył człowiek miał 24 lata[4].

Pożywienie

Młode w udawanej walce powietrznej, Niemcy

Drobne kręgowce chwytane na ziemi. Jeśli ma okazję, zjada padlinę . Wiele dyskutuje się na temat szkodliwości tego ptaka na działalność człowieka. Badania składu diety myszołowa dowiodły, że 70% pożywienia stanowią norniki zwyczajne, a tylko 30% mniejsze ptaki, płazy, gady, dżdżownice, ślimaki i większe owady np. chrząszcze. Na ptaki, dochodzące do wielkości gołębia, poluje przeważnie w trakcie śnieżnych i srogich zim, gwałtownym atakiem z góry. Identyfikowano też resztki zwierzyny łownej m.in. resztki dzikich królików, kuropatw, bażantów i zajęcy (przeważnie zimą), ale ptak polował wtedy głównie na osobniki chore lub zjadał wcześniej już padnięte ofiary innych drapieżników. Potrafił też złowić nawet łasicę lub gronostaja. Niestrawione resztki pokarmu zwraca w postaci wypluwek.

Poluje na otwartych przestrzeniach oddalając się od gniazda w czasie lęgów na kilka kilometrów. W czasie patrolu krąży wtedy nad ziemią i szybuje, co daje mu szerokie pole widzenia. Gdy wypatruje zdobyczy w powietrzu zdarza mu się zwisać na chwilę (przy silnych poziomych podmuchach) i trzepotać skrzydłami. Kiedy ją upatrzy nagle spada na nią z wysokości kilkunastu metrów. Obserwuje się go najczęściej czatującego na ofiarę z wysokiego punktu w terenie, jak drzewo, słup, duży kamień, a w czasie sianokosów na kopach siana, w ramach polowania z zasiadki. Zdobycze łapie z ziemi, chwyta i zabija rozszarpując szponami. Nie goni i nie chwyta ptaków w locie. Jesienią i zimą widuje się go na w dużych grupach na odsłoniętych terenach łąk i niezaoranych pól uprawnych. Zimą częściej widuje się te drapieżne ptaki w okolicach dróg, które odwiedzają w poszukiwaniu potrąconych zwierząt oraz myszy zamieszkujących przydrożne zarośla. Tam szuka norników zwyczajnych, które są najczęstszym jego pokarmem. Gdy dane siedlisko jest bardzo bogate w gryzonie może na nim żerować nawet kilkadziesiąt osobników. Dzięki temu eliminują one liczebność szkodliwej dla człowieka drobnej zwierzyny. Nie przekłada się to jednak na nadmierne rozmnażanie myszołowów w takim środowisku, co często jest mylnie w ten sposób tłumaczone. Trzeba pamiętać, że również je dotykają choroby i wypadki, a w ekosystemach w których występują ilość pokarmu przewyższa zdolności łowieckie drapieżników. Niszczenie gniazd przez człowieka lub celowe odstrzały nie są zatem uzasadnione. Głównymi naturalnymi zagrożeniami dla tych ptaków są kuny leśne, puchacze, orły przednie i jastrzębie.

Ochrona

Odgłos myszołowa w okresie godowym

Objęty ochroną gatunkową ścisłą [5].

Największe zagrożenia antropogeniczne dla myszołowów to intensywna, a wręcz rabunkowa, gospodarka leśna, wycinanie zadrzewień śródpolnych, stosowanie szkodliwych środków ochrony roślin, zmniejszanie zróżnicowania krajobrazu rolniczego jak łączenie gruntów i likwidowanie miedz oraz nieużytków.

Przypisy

  1. Buteo buteo w: Integrated Taxonomic Information System ( ang. )
  2. Buteo buteo . Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) ( ang. )
  3. Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 232. .  Wg skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego nieliczny oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km2, a średnio liczny – 10–100 par na 100 km2.
  4. Piotr Adamiok: Prawda o krukach . [dostęp 2010-09-12].
  5. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną ( Dz. U. z 2004 r. Nr 220, poz. 2237 )

Bibliografia

  • Robert Jacek Dzwonkowski: Przyroda Polska. Warszawa: Mozajka, 2004. . 
  • Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. . 
  • Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. . 

Zobacz też


Inne hasła zawierające informacje o "Myszołów zwyczajny":

Autorytet ...

Ziołorośla ...

Jarząb pospolity ...

Bór świeży ...

Mazurski Park Krajobrazowy ...

Gerard Labuda ...

1929 ...

Kopciuszek zwyczajny ...

Zwyczajna forma rytu rzymskiego ...

Skarga kasacyjna (postępowanie sądowoadministracyjne) ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Myszołów zwyczajny":

Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13) ...

Rośliny użytkowe (plansza 5) ...

Rośliny użytkowe (plansza 10) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie