Myślenie (inaczej poznanie lub rozumowanie ) – złożony ciągły proces zachodzący w mózgu, polegający na skojarzeniach i wnioskowaniu, operujący elementami ludzkiej pamięci jak symbole/pojęcia/frazy lub obrazy i dźwięki.

Za miarę efektywności myślenia można uznać inteligencję .

Modelowanie myślenia

Ludzkie myślenie jest realizowane przez procesy psychiczne / kognitywne opierające się na systemie pojęć o różnym stopniu konkretności łączone w mózgu w mniej lub bardziej świadomy sposób.

Wg interpretacji A. M. Gadomskiego, proces myślenia jest badany na poziomie dynamiki sieci neuronowych , zaś funkcje myślenia są interpretowane na poziomie symboli jako własności abstrakcyjnego umysłu . W tym ujęciu, procesy mózgowe są nośnikami operacji symbolicznych, takich jak: skojarzenia i wnioskowanie, oraz wspierane są nie świadomymi/ podświadomymi operacjami poszukiwania w pamięci.

W komputerowej symulacji myślenia w celu rozwiązania danego zadania tworzy się program operacji oraz w trakcie wykonywania konfrontuje się go z oczekiwanym wynikiem.

Istnieje wiele bardziej i mniej ogólnych modeli myślenia, racjonalnego , irracjonalnego, emocjonalnego, oraz modeli mniej lub bardziej zależnych od kontekstu .

Proces myślenia w aspektach psychologii klinicznej

Aspekt operacyjny

W tym aspekcie myślenie to ciąg pojęć . Pojęcia te wchodzą ze sobą w złożone relacje (powiązania). Myślenie umożliwia wyodrębnianie różnych cech danego pojęcia, zauważanie podobieństw pomiędzy różnymi pojęciami, abstrahowanie od cech różniących pojęcia, uogólnianie i uszczegóławianie, czego efektem jest też tworzenie nowych pojęć.

Operacyjne własności myślenia to np.: abstrahowanie , uogólnianie, uściślanie, kojarzenie, zapamiętywanie.

Myślenie o myśleniu to meta-myślenie, jest ono podstawą ludzkiej samoświadomości.

Przykładami objawów zaburzeń myślowych są:

• myślenie nadmiernie konkretne – osoba nie potrafi wyjść poza obserwowalne właściwości danego przedmiotu lub jednoznaczne skojarzenia wobec pojęcia. Nie potrafi określić cech łączących pewną klasę pojęć (np. "Co mają wspólnego rower i motocykl ?" Odp.: "Nic nie mają wspólnego rower jest na pedały a motocykl na silnik ".)
• myślenie nadmiernie abstrakcyjne – osoba wychodzi poza konkretne znaczenie pojęć, ale operacje abstrahowania i uogólniania są wykonywane na tak wysokim poziomie, że efekt jest nieprzydatny do wykonania jakiegokolwiek działania praktycznego. (np. "Co mają wspólnego rower i motocykl?" Odp.: "Oba zbudowane są z materii ".)
• myślenie oparte na subiektywnych związkach między pojęciami – osoba wykonująca operacje abstrahowania i uogólniania opiera się na subiektywnych związkach między pojęciami, związkach które istnieją tylko dla niej (np. "Co mają wspólnego rower i motocykl?" Odp.: "Oba są ładne.")

Aspekt dynamiczny

W tym aspekcie myślenie to proces, który wymaga odpowiedniego tempa i selektywności. Ta strona myślenia ma wiele wspólnego z uwagą .

Objawami zaburzeń są:

• nadmierna dynamika – labilność myślenia. W czasie wykonywania operacji pojawiają się uboczne wątki, skojarzenia, których osoba nie potrafi wytłumić. (np. "Co mają wspólnego rower i motocykl?" Odp.: "Bo mają koła takie jak mój rower jaki dostałam w dzieciństwie – żółty tak jak samochód mojego kolegi ze szkoły podstawowej – tam był bardzo groźny dyrektor...")
• osłabiona dynamika – inercja myślenia. Charakterystyczna jest tutaj "lepkość" myślenia. Jeżeli chory raz wykonał zadanie w określony sposób, to kurczowo trzyma się tego sposobu, nawet jeżeli w kolejnych zadaniach nie daje odpowiedniego wyniku. (np. Pyt 1. "Co mają wspólnego rower i motocykl?" Odp.: "Mają koła." Pyt 2. "Co wspólnego mają dzbanek i filiżanka ?" Odp: "Mają takie koła u góry (okrągłą górę)."

Aspekt motywacyjny

Ta strona myślenia zajmuje się ukierunkowaniem tego procesu na konkretny cel.

Objawami zaburzeń są:

• wielowątkowość myślenia – osoba w akcie myślenia dąży do różnych, czasami sprzecznych ze sobą celów gubiąc po drodze to, co istotne. Motywacji jest zbyt dużo i poszczególne motywy są sprzeczne. (np. Pyt 1. "Co mają wspólnego rower i motocykl?" Odp.: "Rower i motocykl mają koła. Ale też mają kierownicę . To jest najistotniejsza cecha, która je łączy..." itd.)
• rezonerstwo – to myślenie, które utraciło ukierunkowanie na cel i do niczego nie prowadzi. (np. Pyt 1. "Co mają wspólnego rower i motocykl?" Odp.: "Wiele mają wspólnego i też wiele różni je. Czy naprawdę to co jest między nimi wspólnego jest ważniejsze od tego co je różni. Podkreślając podobieństwa nie można zapominać o różnicach.")

Zaburzenia myślenia

Zaburzenia myślenia możemy podzielić na:

• zaburzenia treści myślenia, do których należą: urojenia , idee nad wartościowe i natręctwa

• zaburzenia toku myślenia, np. przyśpieszenie, zwolnienie, zahamowanie, zatamowanie, rozkojarzenie, splątanie^[1]

Zobacz też

• dychotomia myślenia
• intuicja
• koncepcja rozwoju intelektualnego
• myślenie strategiczne
• myślenie symboliczne
• myślenie twórcze
• podejmowanie decyzji
• rozumowanie
• wnioskowanie

Bibliografia

1. ↑ Marek Jarosz, Adam Bilikiewicz: Podstawy psychiatrii : podręcznik dla studentów.. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1988. . 

Linki zewnętrzne

• Myślenie, decyzje i wysoka-inteligencja (Adam Maria Gadomski)