Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki

Lata 2001-2010

• 2010

Andriej Gejm (½)

Konstantin Nowosiołow (½)

za przełomowe badania nad grafenem

• 2009

Charles K. Kao (½)

za odkrycie sposobu transmisji światła poprzez włókna optyczne

Willard S. Boyle (¼)

George E. Smith (¼)

za opracowanie połprzewodnikowego obwodu obrazującego – sensora CCD

• 2008

Yoichiro Nambu (½)

Makoto Kobayashi (¼)

Toshihide Maskawa (¼)

za odkrycie podstaw złamania symetrii co umożliwiło przewidzenie istnienia co najmniej trzech rodzin kwarków

• 2007

Albert Fert (½)

Peter Grünberg (½)

za odkrycie gigantycznego magnetooporu

• 2006

John C. Mather (½)

George F. Smoot (½)

za odkrycie, że kosmiczne mikrofalowe promieniowanie tła ma postać promieniowania ciała doskonale czarnego i za odkrycie anizotropii tego promieniowania

• 2005

Roy Glauber (½)

za teoretyczny opis zachowania cząstek światła

John Hall (¼)

Theodor Hänsch (¼)

za wkład w rozwój precyzyjnej spektroskopii laserowej

• 2004

David J. Gross

H. David Politzer

Frank Wilczek

za opracowanie teorii asymptotycznej swobody w silnych oddziaływaniach między cząsteczkami elementarnymi

• 2003

Aleksiej Aleksiejewicz Abrikosow

Witalij Łazarewicz Ginzburg

Anthony James Leggett

za pionierski wkład w rozwój teorii nadprzewodnictwa i nadciekłości .

• 2002

Raymond Davis Jr. (¼)

Masatoshi Koshiba (¼)

za detekcję neutrin kosmicznych (R.D. - pierwszą; M.K. - ponowną, w szczególności rejestrację neutrin pochodzących z wybuchu supernowej); dało to początek astronomii neutrinowej

Riccardo Giacconi (½)

za rozwój astronomii promieniowania X (konstrukcja pierwszych detektorów, odkrycie pozasłonecznych źródeł, wykazanie, że promieniowanie X jest składową promieniowania tła, i in.)

• 2001

Eric Cornell

Wolfgang Ketterle

Carl E. Wieman

za uzyskanie nowego stanu materii, tzw. kondensat Bosego-Einsteina , oraz za przeprowadzenie doświadczeń nad zbadaniem jego właściwości.

Lata 1976-2000

• 2000

Żores Ałfiorow (¼)

Herbert Kroemer (¼)

za osiągnięcia w dziedzinie półprzewodników heterostrukturalnych

Jack Kilby (½)

za wkład w wynalezienie układu scalonego

• 1999

Gerardus 't Hooft

Martinus J.G. Veltman

za wyświetlenie kwantowej struktury oddziaływań elektrosłabych

• 1998

Robert B. Laughlin

Horst Störmer

Daniel C. Tsui

za odkrycie cieczy kwantowej ze wzbudzeniami o ładunku ułamkowym

patrz też: efekt Halla (kwantowy) , część "Ułamkowy kwantowy efekt Halla".

• 1997

Steven Chu

Claude Cohen-Tannoudji

William D. Phillips

za rozwój metod chłodzenia i pułapkowania atomów laserem

• 1996

David M. Lee

Douglas D. Osheroff

Robert C. Richardson

za odkrycie nadciekłości w izotopie helu-3

• 1995

Martin L. Perl

Frederick Reines

za pionierski wkład do fizyki leptonów

• 1994

Bertram Brockhouse

Clifford Shull

za pionierski wkład do rozwoju technik rozpraszania neutronów dla badań materii skondensowanej

• 1993

Russell A. Hulse

Joseph H. Taylor Jr

za odkrycie nowego typu pulsarów, które otworzyło nowe możliwości badania grawitacji

• 1992

Georges Charpak

za jego wynalezienie i rozwój detektorów cząstek, a zwłaszcza wielodrutowej komory proporcjonalnej

• 1991

Pierre-Gilles de Gennes

za odkrycie, że metody rozwinięte przy badaniu zjawisk uporządkowania w prostych układach mogą być uogólnione do bardziej złożonych form materii, na przykład ciekłych kryształów i polimerów

• 1990

Jerome I. Friedman

Henry W. Kendall

Richard E. Taylor

za ich pionierskie badania dotyczące głęboko nieelastycznego rozpraszania elektronów na protonach i związanych neutronach, co miało istotny wpływ na rozwój modelu kwarkowego w fizyce cząstek

• 1989

Norman F. Ramsey (½)

za wynalezienie metody oscylacyjnych pól i ich użycie w maserach wodorowych i zegarach atomowych

Hans Georg Dehmelt (¼)

Wolfgang Paul (¼)

za rozwój techniki pułapek jonowych

• 1988

Leon Max Lederman

Melvin Schwartz

Jack Steinberger

za metodę wiązki neutrinowej i przedstawienie dubletowej struktury leptonów poprzez odkrycie neutrina mionowego

• 1987

J. Georg Bednorz

Karl Alexander Müller

za postęp w odkryciu nadprzewodnictwa materiałów ceramicznych

• 1986

Ernst Ruska (½)

za jego podstawowe prace z optyki elektronowej i projekt pierwszego mikroskopu elektronowego

Gerd Binnig (¼)

Heinrich Rohrer (¼)

za ich projekt skaningowego mikroskopu tunelowego

• 1985

Klaus von Klitzing

za odkrycie kwantowego efektu Halla

• 1984

Carlo Rubbia

Simon van der Meer

za ich decydujący wkład do wielkiego projektu prowadzącego do odkrycia cząstek W i Z

• 1983

Subramanyan Chandrasekhar (½)

za jego badania teoretyczne procesów fizycznych istotnych dla struktury i ewolucji gwiazd

William Alfred Fowler (½)

za jego badania teoretyczne i doświadczalne reakcji jądrowych ważnych dla powstania pierwiastków we Wszechświecie

• 1982

Kenneth G. Wilson

za jego teorię zjawisk krytycznych w przejściach fazowych

• 1981

Nicolaas Bloembergen

Arthur Leonard Schawlow

Kai M. Siegbahn

za ich wkład do rozwoju mikroskopii laserowej i elektronowej wysokiej rozdzielczości

• 1980

James Cronin

Val Fitch

za odkrycie naruszania jednej z fundamentalnych zasad symetrii w rozpadach neutralnych mezonów K

• 1979

Sheldon Lee Glashow

Abdus Salam

Steven Weinberg

za prace nad jednolitą teorią wzajemnego słabego i elektromagnetycznego oddziaływania cząstek elementarnych

• 1978

Piotr Kapica (½)

za odkrycia w fizyce niskich temperatur

Arno Allan Penzias (¼)

Robert Woodrow Wilson (¼)

za odkrycie promieniowania reliktowego

• 1977

Philip Warren Anderson

Sir Nevill Francis Mott

John Hasbrouck van Vleck

za fundamentalne badania teoretyczne struktury elektronowej układów magnetycznych i nieuporządkowanych

• 1976

Burton Richter

Samuel Chao Chung Ting

za ich (niezależne) odkrycie ważnej podstawowej cząstki elementarnej

Lata 1951-1975

• 1975

Aage Niels Bohr

Ben Roy Mottelson

Leo James Rainwater

za odkrycie związku między ruchem kolektywnym i ruchem jednocząstkowym i rozwinięcie teorii budowy jąder atomowych oparte na tym związku

• 1974

Sir Martin Ryle (½)

za pionierskie prace w dziedzinie radioastronomii

Antony Hewish (½)

za odkrycie pulsarów

• 1973

Leo Esaki (¼)

za odkrycie tunelowania w półprzewodnikach

Ivar Giaever (¼)

za odkrycie tunelowania w nadprzewodnikach

Brian David Josephson (½)

za teoretyczne przewidzenie własności przepływu prądu nadprzewodnictwa przez barierę

• 1972

John Bardeen

Leon Neil Cooper

John Robert Schrieffer

za odkrycie teorii nadprzewodnictwa

• 1971

Dennis Gabor

za odkrycie zasad holografii

• 1970

Hannes Olof Gösta Alfvén (½)

za fundamentalne prace i odkrycia w dziedzinie magnetohydrodynamiki i ich owocne zastosowania do różnych działów fizyki plazmy

Louis Eugene Félix Néel (½)

za fundamentalne prace i odkrycia związane z antyferromagnetyzmem i ferrimagnetyzmem, które doprowadziły do ważnych zastosowań w fizyce ciała stałego

• 1969

Murray Gell-Mann

za wkład i odkrycia związane z klasyfikacją cząstek elementarnych i ich oddziaływań

• 1968

Luis Walter Alvarez

za decydujący wkład w fizykę cząstek elementarnych, w szczególności za odkrycie wielkiej liczby stanów rezonansowych, co było możliwe dzięki rozwinięciu techniki korzystania z pęcherzykowej komory wodorowej i analizy danych

• 1967

Hans Albrecht Bethe

za wkład do teorii reakcji jądrowych, a szczególnie za odkrycia związane z wytwarzaniem energii w gwiazdach

• 1966

Alfred Kastler

za odkrycie i rozwinięcie metod optycznych badania rezonansu Hertza w atomach

• 1965

Shin'ichirō Tomonaga

Julian Schwinger

Richard P. Feynman

za ich fundamentalne prace w dziedzinie elektrodynamiki kwantowej, o głębokich konsekwencjach dla fizyki cząstek elementarnych

• 1964

Charles Hard Townes

Nikołaj Basow

Aleksander Prochorow

za fundamentalne prace w dziedzinie elektroniki kwantowej, które doprowadziły do skonstruowania oscylatorów i wzmacniaczy bazujących na zasadzie działania masera i lasera

• 1963

Eugene Paul Wigner (½)

za wkład w teorię jądra atomowego i cząstek elementarnych, a szczególnie za odkrycie i zastosowanie w tych teoriach podstawowych zasad symetrii

Maria Goeppert-Mayer (¼)

J. Hans D. Jensen (¼)

za odkrycia związane z powłokowym modelem jąder atomowych

• 1962

Lew Dawidowicz Landau

za pionierskie teorie skondensowanej materii, w szczególności ciekłego helu

• 1961

Robert Hofstadter (½)

za pionierskie badania rozpraszania elektronu w jądrach atomowych i dokonane na tej drodze odkrycia związane ze strukturą nukleonów

Rudolf Mößbauer (½)

za badania rezonansowej absorpcji promieniowania gamma i odkrycie w związku z tym efektu , który nosi jego imię

• 1960

Donald Arthur Glaser

za wymyślenie komory pęcherzykowej

• 1959

Emilio Gino Segrè

Owen Chamberlain

za odkrycie antyprotonu

• 1958

Paweł Czerenkow

Ilja Frank

Igor Tamm

za odkrycie i wyjaśnienie efektu Czerenkowa

• 1957

Chen Ning Yang

Tsung-Dao Lee

za wnikliwe zbadanie tak zwanego prawa zachowania parzystości, co doprowadziło do ważnych odkryć w związku z cząstkami elementarnymi

• 1956

William Bradford Shockley

John Bardeen

Walter Houser Brattain

za badania półprzewodników i wynalezienie tranzystora

• 1955

Willis Eugene Lamb (½)

za odkrycia związane ze strukturą subtelną widma wodoru

Polykarp Kusch (½)

za precyzyjne określenie momentu magnetycznego elektronu

• 1954

Max Born (½)

za fundamentalne badania w dziedzinie mechaniki kwantowej, szczególnie za statystyczną interpretację funkcji falowej

Walther Bothe (½)

za metodę koincydencji i odkrycia dokonane tą metodą

• 1953

Frits (Frederik) Zernike

za przedstawienie metody kontrastu fazowego, szczególnie za wymyślenie mikroskopu fazowo-kontrastowego

• 1952

Felix Bloch

Edward Mills Purcell

za rozwinięcie nowych metod w obszarze precyzyjnych magnetycznych metod jądrowych i za odkrycia dokonane przy ich zastosowaniu

• 1951

Sir John Douglas Cockcroft

Ernest Thomas Sinton Walton

za ich pionierskie prace związane z przekształceniem jąder atomowych za pomocą sztucznie przyspieszanych cząstek

Lata 1926-1950

• 1950

Cecil Frank Powell

za rozwinięcie metody (kliszy) fotograficznej badania procesów jądrowych i za odkrycia związane z mezonami , dokonane przy zastosowaniu tej metody

• 1949

Hideki Yukawa

za przewidzenie istnienia mezonów na podstawie teoretycznej pracy dotyczącej sił jądrowych

• 1948

Patrick Maynard Stuart Blackett

za rozwinięcie metody komory WiJsona i za odkrycia, przy jej użyciu, w dziedzinach fizyki jądrowej i promieniowania kosmicznego

• 1947

Sir Edward Victor Appleton

za badanie fizyki górnych warstw atmosfery, a szczególnie za odkrycie tak zwanej warstwy Appletona

• 1946

Percy Williams Bridgman

za wymyślenie aparatury do wytwarzania skrajnie wysokich ciśnień i za odkrycia, których dzięki temu dokonał w dziedzinie fizyki wysokich ciśnień

• 1945

Wolfgang Ernst Pauli

za odkrycie zasady wykluczania, nazwanej również zakazem Pauliego

• 1944

Isidor Isaac Rabi

za metodę rezonansową obserwacji własności magnetycznych jąder atomowych

• 1943

Otto Stern

za wkład w rozwój metody promieni molekularnych i za odkrycie momentu magnetycznego protonu

• 1942

nie przyznano

• 1941

nie przyznano

• 1940

nie przyznano

• 1939

Ernest Orlando Lawrence

za wynalezienie i udoskonalenie cyklotronu i za wyniki uzyskane przy jego użyciu, w szczególności odnoszące się do pierwiastków sztucznie promieniotwórczych

• 1938

Enrico Fermi

za pokazanie istnienia nowych pierwiastków promieniotwórczych wytworzonych przez napromieniowanie neutronami i za odkrycie reakcji jądrowych wywołanych przez powolne neutrony

• 1937

Clinton Joseph Davisson

George Paget Thomson

za doświadczalne odkrycie dyfrakcji elektronów na kryształach

• 1936

Victor Franz Hess (½)

za odkrycie promieniowania kosmicznego

Carl David Anderson (½)

za odkrycie pozytonu

• 1935

James Chadwick

za odkrycie neutronu

• 1934

nie przyznano

• 1933

Erwin Schrödinger

Paul Adrien Maurice Dirac

za odkrycie nowych płodnych form teorii atomowej

• 1932

Werner Karl Heisenberg

za stworzenie mechaniki kwantowej , której zastosowanie doprowadziło, między innymi, do odkrycia alotropowych postaci wodoru

• 1931

nie przyznano

• 1930

Sir Chandrasekhara Venkata Raman

za prace dotyczące rozpraszania światła i za odkrycie zjawiska nazwanego jego imieniem

• 1929

Książę Louis-Victor Pierre Raymond de Broglie

za odkrycie falowej natury elektronów - patrz - fale materii

• 1928

Owen Willans Richardson

za prace dotyczące termoemisji elektronów , a w szczególności za odkrycie prawa nazwanego jego imieniem

• 1927

Arthur Holly Compton (½)

za odkrycie zjawiska (Comptona) nazwanego jego imieniem

Charles Thomson Rees Wilson (½)

za wynalezienie metody czynienia widzialnymi torów cząstek naładowanych elektrycznie, z wykorzystaniem kondensacji pary - patrz komora Wilsona

• 1926

Jean Baptiste Perrin

za prace dotyczące nieciągłej budowy materii, a szczególnie za odkrycie równowagi w procesach osadzania

Lata 1901-1925

• 1925

James Franck

Gustav Ludwig Hertz

za odkrycie praw rządzących zderzeniem elektronu z atomem

• 1924

Karl Manne Georg Siegbahn

za odkrycia i badania w dziedzinie spektroskopii promieni X

• 1923

Robert Andrews Millikan

za prace dotyczące elementarnego ładunku elektrycznego i zjawiska fotoelektrycznego

• 1922

Niels Henrik David Bohr

za badanie i opracowanie modelu budowy atomu w 1913 oraz za rozwinięcie swojej interpretacji mechaniki kwantowej .

• 1921

Albert Einstein

za zasługi dla fizyki teoretycznej, szczególnie za odkrycie praw rządzących zjawiskiem fotoelektrycznym w 1905 ,

• 1920

Charles Edouard Guillaume

za wkład jaki wniósł w precyzyjne pomiary w fizyce dzięki odkryciu anomalii w stopach niklowo-stalowych

• 1919

Johannes Stark

za odkrycie efektu Dopplera w promieniach kanalikowych i za odkrycie rozszczepienia linii widmowych w polu elektrycznym ( Efekt Starka )

• 1918

Max Planck

za odkrycie kwantów energii

• 1917

Charles Glover Barkla

za odkrycie charakterystycznego promieniowania rentgenowskiego pierwiastków

• 1916

nie przyznano

• 1915

Sir William Henry Bragg

William Lawrence Bragg

za zasługi w badaniu struktury krystalicznej za pomocą promieni Roentgena

• 1914

Max von Laue

za odkrycie dyfrakcji promieni Roentgena na kryształach

• 1913

Heike Kamerlingh Onnes

za badanie własności materii w niskich temperaturach, które to badania doprowadziły, interalia, do wytworzenia ciekłego helu

• 1912

Nils Gustaf Dalén

za wymyślenie automatycznych regulatorów przeznaczonych, w połączeniu z zasobnikami gazu, do zasilania światłem latarni morskich i pław świetlnych

• 1911

Wilhelm Wien

za odkrycia dotyczące praw rządzących promieniowaniem cieplnym

• 1910

Johannes Diderik van der Waals

za pracę nad równaniem stanu gazów rzeczywistych i cieczy. Patrz Równanie van der Waalsa , Oddziaływania międzycząsteczkowe

• 1909

Guglielmo Marconi

Carl Ferdinand Braun

za wkład w rozwój telegrafii bezprzewodowej

• 1908

Gabriel Lippmann

za metodę fotograficznego odtwarzania kolorów opartą na zjawisku interferencji

• 1907

Albert Abraham Michelson

za zbudowanie niezwykle precyzyjnych przyrządów optycznych i pomiary metrologiczne przeprowadzone przy ich użyciu.

Zobacz: Interferometr Michelsona , Doświadczenie Michelsona-Morleya

• 1906

Sir Joseph John Thomson

za teoretyczne i doświadczalne badania przewodnictwa elektrycznego w gazach

• 1905

Philipp Eduard Anton von Lenard

za pracę dotyczącą promieni katodowych

• 1904

Lord Rayleigh ( John William Strutt )

za badanie gęstości większości znanych gazów i odkrycie argonu

• 1903

Antoine Henri Becquerel (1/2)

za odkrycie promieniotwórczości naturalnej .

Pierre Curie (1/4)

Maria Skłodowska-Curie (1/4)

za wspólne badania zjawiska promieniotwórczości odkrytego przez profesora Henri Becquerela

• 1902

Hendrik Antoon Lorentz

Pieter Zeeman

za badania wpływu pola magnetycznego na zjawiska promieniowania

Patrz: Efekt Zeemana

• 1901

Wilhelm Conrad Röntgen

za odkrycie promieni X,

Patrz: ( Promieniowanie rentgenowskie )

Zobacz też

• fizyka ,
• noty biograficzne
• Nagroda Banku Szwecji w dziedzinie ekonomii

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Komitetu Noblowskiego