Literacka Nagroda Nobla uważana jest za najbardziej prestiżową międzynarodową nagrodą literacką na świecie. Ustanowiona razem z czterema innymi
nagrodami
przez
Alfreda Nobla
w
testamencie
z
1895
, jest przyznawana od
1901
.
Zasady przyznawania Nagrody
Wolą Alfreda Nobla było, aby nagroda trafiła w ręce osoby, która stworzy najbardziej wyróżniające się dzieło w kierunku idealistycznym. Pierwotny wymóg, zakładający, że rozpatrywane będą dzieła powstałe w roku poprzedzającym przyznanie nagrody został złagodzony do stwierdzenia, że starsze prace mogą być rozpatrywane, jeśli ich znaczenie zostało docenione dopiero niedawno.
Jako organ przyznający nagrodę Nobel wskazał
Akademię Szwedzką
. Została ona założona na wzór
Akademii Francuskiej
przez króla
Gustawa III
w
1786
. Akademia składa się z 18 członków, znanych jako De Aderton ("Osiemnastu"). W jej skład wchodzą szwedzcy pisarze, poeci, filolodzy i historycy. Nad wyborem laureata pracuje Komitet Noblowski, składający się z czterech lub pięciu osób, wybrany spośród członków Akademii na okres trzech lat.
Prawo do nominacji mają członkowie Akademii Szwedzkiej oraz innych akademii i instytucji o podobnym charakterze. Prawo to otrzymali także uniwersyteccy profesorowie literatury i
filologii
, poprzedni laureaci Nagrody, oraz przewodniczący stowarzyszeń odpowiedzialnych za twórczość literacką w danym kraju. Nominacje są tajne przez 50 lat, co oznacza że wszelkie nazwiska potencjalnych kandydatów podawane przed i po ogłoszeniu nagrody są jedynie spekulacjami.
Cykl pracy
Cykl pracy nad przyznawaniem nagrody wygląda następująco:
- Wrzesień: członkowie Komitetu Noblowskiego wysyłają około 600-700 tajnych formularzy do osób uprawnionych do nominacji. Nominacje muszą być zgłaszane do
31 stycznia
następnego roku.
- Luty: Komitet tworzy listę i przekazuje Akademii do zatwierdzenia.
- Kwiecień: Komitet wybiera 15-20 nazwisk kandydatów wstępnych do rozpatrzenia przez Akademię.
- Maj: Komitet zawęża listę do 5 finalistów do rozpatrzenia przez Akademię.
- Czerwiec-Sierpień: Członkowie Akademii zapoznają się z twórczością kandydatów.
- Wrzesień: Dyskusja nad twórczością kandydatów.
- Październik: Wybór laureata.
- Grudzień:
10 grudnia
w
Sztokholmie
odbywa się uroczysta Ceremonia Wręczenia Nagrody Nobla.
Głosowanie
Głosowanie, w którym biorą udział członkowie Akademii, odbywa się w październiku. Dokładny termin jest ustalony i podany odpowiednio wcześniej do wiadomości. Każda osoba uprawniona do głosowania daje sekretarzowi karteczkę z nazwiskiem kandydata. Obowiązuje bezwzględna większość głosów. W przypadku niewyłonienia zwycięzcy, głosowanie jest powtarzane.
Historia przyznawania nagrody
Pierwszym laureatem literackiej nagrody Nobla został
Sully Prudhomme
. Otrzymał on wówczas 150 782
koron szwedzkich
(SEK). Obecnie kwota ta wynosi 10 milionów SEK.
Nagrody nie przyznano 7 razy: w latach
1914
,
1918
,
1935
,
1940
-
1943
. Czterokrotnie przyznano ją podwójnie: w latach
1904
,
1917
,
1966
i
1974
. Dwóch pisarzy nie przyjęło nagrody:
Jean Paul Sartre
i
Borys Pasternak
(któremu zakazały władze radzieckie).
Jedyny raz nagrodę przyznano pośmiertnie - w
1931
otrzymał ją
Erik Axel Karlfeldt
, członek Akademii pełniący przez 20 lat funkcję jej sekretarza. Był on dwukrotnie nominowany, lecz nie godził się na przyznanie jej samemu sobie.
Lista laureatów
Zobacz też
Linki zewnętrzne