Narkotyk – potoczna nazwa niektórych substancji odurzających działających na ośrodkowy układ nerwowy ^[1][2]. Ze względu na poglądy społeczne, różnice kulturowe, stany prawne itp. nie ma jednoznacznej definicji słowa narkotyk. Narkotykami nazywa się:

• substancje, których regularne przyjmowanie prowadzi do uzależnienia fizycznego, m.in. opiaty i opioidy (np. morfina , heroina ), kokaina , fentanyl , niektóre benzodiazepiny ,
• wszystkie substancje psychotropowe , które aktualnie są nielegalne (tzw. policyjna definicja narkotyku; narkotyk z punktu widzenia obowiązującego prawa).

W polskim prawodawstwie środkiem odurzającym nazywamy substancję pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działającą na ośrodkowy układ nerwowy , określona w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii ( Dz. U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1485 z późn.zm.). Substancje psychotropowe określa załącznik nr 2 ustawy.

Istnieje także definicja środka zastępczego:

• substancji w każdym stanie fizycznym, która jest trucizną lub środkiem szkodliwym, używana zamiast lub w takich samych celach niemedycznych jak środek odurzający lub substancja psychotropowa.

Społeczne aspekty narkotyków

Istnieje szereg substancji przyjmowanych przez ludzi, które wywołują zaburzenia percepcji lub uzależnienie, jednak za przyzwoleniem społecznym nie są one uważane za narkotyki. W różnych kulturach podział ten wygląda odmiennie. Polska należy do kręgu kulturowego, w którym narkotykami nie są nazywane następujące substancje (pomimo udowodnionej szkodliwości i potencjału uzależniającego znacznie przewyższających wiele nielegalnych substancji – dotyczy to zwłaszcza nikotyny ):

• leki przeciwbólowe dostępne bez recepty,
• kofeina oraz podobne substancje zawarte w kawie , kakao , herbacie , czekoladzie ,
• alkohol etylowy zawarty we wszelkich napojach alkoholowych ,
• nikotyna zawarta w tytoniu .

Ponadto wiele substancji psychoaktywnych jest syntetyzowanych przez organizm ludzki, co jest zupełnie naturalnym zjawiskiem. Substancjami o takim działaniu są niektóre hormony w tym np. endorfiny .

Handel narkotykami w wielu krajach jest zabroniony. Odgrywa też nieprzeciętną rolę w prowadzeniu wojen lokalnych jak np. w Afganistanie przeciwko interwencji radzieckiej . Dostawy broni CIA dla powstańców afgańskich były opłacane przez nich przy pomocy opium . To doprowadziło do takiego rozwoju uprawy opium, że Afganistan stał się największym światowym producentem tego narkotyku.

Szczególną rolę opium odegrało w wojnach przeciwko Chinom w XIX wieku, były to tzw. wojny opiumowe .

W Polsce zarówno import, produkcja, pośrednictwo w sprzedaży, jak i samo posiadanie części narkotyków jest nielegalne, zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii ( Dz. U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1485 ).

Podział narkotyków

Podział według Światowej Organizacji Zdrowia

• Opiaty np. heroina , morfina
• Psychostymulanty np. amfetamina , metamfetamina
• Kokaina
• Marihuana i haszysz
• Halucynogeny np. DMT
• Psychodeliki np. LSD-25
• Środki lotne – kleje
• Leki uspokajające i barbiturany
• Nikotyna
• Alkohol
• Steroidy

Podział według działania fizjologicznego

Podział substancji psychoaktywnych przyjęty przez Interpol i stosowany w farmakologii :

• Stymulanty czyli substancje pobudzające ośrodkowy układ nerwowy:
  • Amfetamina i jej pochodne: amfetamina , metaamfetamina , metylfenidat
  • Efedryna i jej steroizomery: efedryna i pseudoefedryna
  • N-metyloksantyny : kofeina , teofilina , teobromina
• Depresanty czyli substancje działające opóźniająco na ośrodkowy układ nerwowy:
  • Benzodiazepiny , np. diazepam , flunitrazepam
  • Depresanty nasenne: alkohol , eter , barbiturany , chloroform , wodzian chloralu
  • Opioidy , np. opium , kodeina , tramadol , morfina , heroina , metadon
• Psychodeliki czyli substancje wywołujące zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym:
  • delirianty , np. skopolamina , atropina
  • pozostałe psychodeliki np. Salvinorin A
  • psychodeliki stymulacyjne, np. MDMA , MDA , meskalina , DOM , LSD-25 , AMT , DMT
  • dysocjanty , np. podtlenek azotu , ketamina
• Konopie indyjskie i ich pochodne, np. THC , są wyróżniane jako osobna grupa ponieważ wykazują działanie i stymulacyjne i depresyjne, a ponadto posiadają cechy psychodelików

Narkotyki miękkie i twarde

Często narkotyki dzieli się na miękkie i twarde, choć kryterium podziału nie jest jasno ustalone. Jako twarde najczęściej określa się te, których używanie prowadzi do silnego uzależnienia , zwłaszcza kiedy jest połączone z poważnymi następstwami zdrowotnymi. Za miękkie uznaje się te, które uzależniają w dużo mniejszym stopniu lub wcale. Podział narkotyków na miękkie i twarde ma znaczenie w prawie Holandii , gdzie używanie "narkotyków miękkich" jest legalne.

Do narkotyków twardych najczęściej zalicza się kokainę i opioidy jak heroina oraz morfina , do miękkich najczęściej marihuanę , haszysz i LSD .

Sporną kwestią jest klasyfikacja psychodelików . W tej grupie znajduje się wiele substancji, które, mimo że mogą być groźne dla zdrowia, nie wywołują uzależnienia, stąd przez niektórych nie są one w ogóle traktowane jak narkotyki. Holenderska polityka tolerowania narkotyków uznaje syntetyczne psychodeliki, takie jak LSD i MDMA za narkotyki twarde, chociaż mają działanie bardzo podobne do psychodelików naturalnych, takich jak meskalina ( pejotl ) i psylocybina ( grzyby psylocybinowe ), które są w Holandii legalne w nieprzetworzonej formie. W Polsce wszystkie wymienione substancje są nielegalne.

Stanowisko Kościoła Katolickiego

Kościół Katolicki potępia jakiekolwiek używanie narkotyków (poza ścisłym wskazaniem lekarskim), gdyż są one bardzo szkodliwe dla zdrowia i mogą nawet prowadzić do utraty życia^[]. Dlatego głeboko niemoralny jest również przemyt, handel oraz nielegalna produkcja narkotyków.

Zobacz też

• substancja psychoaktywna
• historia narkotyków
• uzależnienie , alkoholizm , narkomania
• tryptaminy
• fenetylaminy
• holenderska polityka tolerowania narkotyków

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Erowid ( ang. ) - portal Erowid nt. psychoaktywnych roślin i substancji chemicznych
• Hyperreal - polskojęzyczny portal Hyperreal poświęcony substancjom psychoaktywnym.
• Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii

Bibliografia

1.KKK wyd. Pallottinum, str.520, pkt. 2291

2.KKK wyd. Pallottinum, str. 504, pkt. 2211