Nikiel
28 Ni Układ okresowy pierwiastków
Nikiel Nikiel
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.	Nikiel, Ni, 28
Grupa, okres, blok	10 , 4, d
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości atomowe Masa atomowa 58,6934 u Promień atomowy 135 (obl. 149) pm Promień walencyjny 163 pm Promień van der Waalsa bd Konfiguracja elektronowa [ Ar ]3d84s2 Zapełnienie powłok 2, 8, 16, 2 Elektroujemność 1,91 ( Pauling ) 1,75 ( Allred ) Stopień utlenienia 2, 3 Właściwości kwasowe tlenków średnio zasadowe
Właściwości fizyczne Stan skupienia stały Gęstość 8908 kg/m³ Twardość 4 Kolor srebrzystobiały Temperatura topnienia 1728 K 1454,85 °C Temperatura wrzenia 3186 K 2912,85 °C Objętość molowa 6,59×10-6 m³/ mol Ciepło parowania 370,4 kJ/mol Ciepło topnienia 17,47 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 237 Pa (1726 K) Prędkość dźwięku 4970 m/s (293,15 K)
Pozostałe dane Ciepło właściwe 440 J/(kg*K) Konduktywność 14,3×106 S /m Przewodność cieplna 90,7 W/(m*K) Potencjały jonizacyjne I. 737,1 kJ/mol II. 1753 kJ/mol III. 3395 kJ/mol IV. 5300 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 56Ni {syn.} 6,077 dnia w.e. 2,136 56 Co 58Ni 68,077% stabilny izotop z 30 neutronami 59Ni {syn.} 7,6×104 roku w.e. 1,072 59 Co 60Ni 26,233% stabilny izotop z 32 neutronami 61Ni 1,14% stabilny izotop z 33 neutronami 62Ni 3,634% stabilny izotop z 34 neutronami 63Ni {syn.} 100,1 roku β- 2,137 63 Cu 64Ni 0,926% stabilny izotop z 36 neutronami
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Nikiel (Ni, łac. niccolum) - pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym . Został odkryty w roku 1751 przez Cronstedta . W 1804 otrzymano go po raz pierwszy w stanie czystym. Przed naszą erą był używany w stopach z miedzią i cynkiem .

Charakterystyka

Nikiel metaliczny jest srebrzystobiałym, połyskującym metalem, trudno korodującym i odpornym na ścieranie. Stosuje się go do tworzenia połyskujących powłok galwanicznych na powierzchni elementów stalowych. Stopy niklu i miedzi są stosowane do wyrobu monet, sztućców itp. Nikiel jest też dodawany do stali do stopów o podwyższonej odporności na korozję . Jest ferromagnetykiem .

Występowanie

Występuje w skorupie ziemskiej w ilościach ok. 80 ppm w postaci minerałów garnieryt i pentlandyt. Rudy dzieli się na: tlenowe, siarczkowe i arsenkowe, w zależności od ich składu chemicznego.

Posiada 29 izotopów z przedziału mas 50-78, z których 5 (58, 60, 61, 62, 64) jest trwałych.

Właściwości chemiczne

Nikiel w związkach występuje najczęściej na +2, rzadziej na +3 stopniu utlenienia. Tworzy szereg związków kompleksowych , takich jak niklocen czy fosfiny i karbonylki niklu, które znalazły zastosowanie jako katalizatory wielu reakcji, m.in. na kompleksach niklu oparte są katalizatory polimeryzacji polietylenu wysokociśnieniowego.

Zastosowanie

Znaczenie biologiczne - nikiel jest mikroelementem obecnym w centrach reaktywności wielu enzymów . Jego minimalne, dzienne dobowe spożycie wynosi 0,3 mg.

W Polsce rudy niklu były wydobywane i przetwarzane w miejscowości Szklary do 1982 roku. Nikiel używany jest często do produkcji oprawek okularów , co może sprawić problemy alergikom . Osoby uczulone na nikiel, które noszą okulary z niklowymi oprawkami, narażone są na zaczerwienienia zabarwiane metalem w miejscu styczności oprawek ze skórą. W dodatku pewnemu zniszczeniu ulegają też oprawki (widoczne są wgłębienia, jakby po wypaleniu kwasem ).